بازی های مجازی ,زیان های واقعی

روزی ۲ بازی رایانه ای به بازار می آید

رایانه امروزه با تمامی جنبه‌های زندگی از تولد تا مرگ همراه شده است. تعجبی ندارد که این موضوع حتی در دنیای بازی‌های کودکانه نیز رسوخ کرده است. امروزه دیگر به جای چوب الک‌دولک دسته‌های پلی‌استیشن فعالیت می‌کنند و فیفا ۲۰۱۰ جای توپ پلاستیکی را گرفته است. مثل تمام مظاهر فناوری، این مورد هم اگر کنترل نشود می‌تواند مشکلات زیادی ایجاد کند.

از دیدگاه روان‌شناسان، بازی یکی از نیازهای اساسی کودکان محسوب می‌شود. بسیاری از آموزش‌های تربیتی را می‌توان از طریق بازی‌ها به کودک انتقال داد، همچنین از خلال بازی‌های کودک به شرایط عاطفی، احساسات و افکار او می‌توان پی برد. بنابراین بسیار لازم است که مربیان به اهمیت بازی در زندگی کودک توجه داشته باشند و شرایط مناسب را برای بازی‌های مناسب فراهم سازند.

میل به بازی در سنین بالا کم‌کم کاهش پیدا می‌کند و کارهای مهمی جای آن را می‌گیرد ولی به اعتقاد روان‌شناسان تا سال‌های پایانی عمر نیز تمایل به بازی در انسان وجود دارد، هر چند شکل و ظاهر و هدف بازی عوض شده باشد. بازی‌های کامپیوتری با استفاده از تصاویر جذاب، پرتحرک و زنده و صداهای مهیج، دنیایی از هیجان را به کودکان پر جنب و جوش ارزانی می‌کند.

این جذبه و کشش، کودک را به عالمی از تخیلات می‌برد که در آن خود را قهرمان اصلی ماجرا می‌پندارد. این بازی‌ها با ترفندهای مختلف چنان تاثیری بر فکر و اعصاب کودک می‌گذارند که او خود را جزیی از این مجموعه ماشینی می‌پندارد. از زمانی که صنعت کامپیوتر در تولیدات خود بیش از پیش پیشرفته شده ، بازی‌ها شکل واقعی‌تری از وقایع و موضوعات را نشان می‌دهند. از این رو متن‌های بازی(دستورالعمل‌های نحوه انجام بازی)‌ ایده تجربه حسی تجسم یافته را افزایش می‌دهد.

● کودکان آسیب‌پذیر

امروزه بازی‌های ویدئویی و رایانه‌ای به لحاظ تأثیرگذاری خود در زمینه فرهنگ‌سازی، رشد و تکوین شخصیت فرهنگی و علمی و ایفای نقش‌های آموزشی و کمک آموزشی و همچنین پر کردن بخش عمده‌ای از اوقات فراغت گروه‌های سنی مختلف جامعه از جایگاه ویژه‌ و مهمی برخوردار هستند. اما کودکان در این بین جایگاه خاصی دارند.

متأسفانه به دلیل ناآشنایی والدین با عارضه‌های ناشی از این بازی‌ها و همچنین نبود قوه نظارتی قدرتمند و تأثیرگذار در کشور، دایره آسیب‌پذیری کودکان ایرانی بیش از دیگر کودکان در دنیای بازی‌های رایانه‌ای است.

بازی‌های رایانه‌ای به‌گونه‌ای طراحی و ساخته می‌شوند که مخاطب را وادار سازد تا به هر نحو ممکن، به گمان خود به انتهای بازی و در نهایت برتری در آن دست یابد؛ این نقطه آغازین حمله به ذهن و روح یک کودک یا نوجوان است. استرس و اضطراب ناشی از برتری جویی از همان لحظات اول بازی ذهن و روح او را تحت فشار می‌گذارد.

● پس از ۶ دهه

تولید و پیدایش بازی‌های کامپیوتری در دنیا به سال ۱۹۴۷ میلادی برمی‌گردد. طبق آمارهای منتشر شده، روزانه ۲ بازی رایانه‌ای جدید به بازار می‌آید و تخمین زده می‌شود که گردش مالی این بازی‌ها تنها در آمریکا تا پایان این دهه به بیش از یک میلیارد دلار در سال برسد. امروزه صنعت بازی‌های رایانه‌ای در جهان از چنان جایگاه ویژه‌ای برخوردار است که در ۶ ماه نخست سال ۲۰۰۷ میلادی فروش این بازی‌ها در کشورهای اروپایی از فروش فیلم‌های هالیوودی بیشتر بوده است.

بازی‌های رایانه‌ای براساس شیوه انجام بازی و حالت گرافیکی به گروه‌های زیادی از جمله آموزشی، اتومبیلرانی، استراتژی، اکشن‌ ـ ماجرایی، اینترنتی، تیراندازی، شبیه‌سازی، ضرباهنگی، ماجرایی، مبارزه‌ای، معمایی، ورزشی و هزارتو (لابیرنتی) تقسیم می‌‌شوند.

● افزایش خشونت

خشونت نوجوانان یکی از بزرگ‌ترین مشکلاتی است که دانشمندان در هزاره جدید با آن مواجه‌اند. محققان علوم رفتاری معتقدند بازی‌های ویدئویی‌/‌رایانه‌ای خشونت‌آمیز پیام‌های کاذب و گمراه‌کننده‌ای را به بازیگران القاء می‌دارد. بازیگر می‌پندارد مشکلات می‌تواند بسرعت و باسرمایه شخصی اندک رفع شود و بهترین راه برای حل مشکلات حذف کردن منبع و علت مشکل است، همچنین بهره جستن از رفتارهای غریزی به جای رفتارهای متفکرانه و مسوولیت‌دار درقبال واکنش به مشکلات بهتر است.

تاکنون هزاران پژوهش مختلف در این زمینه انجام شده که آیا خشونت‌های شبیه‌سازی شده در بازی‌های کامپیوتری، تأثیرات زیانباری بر بازی‌کنندگان دارد یا خیر؟ اکثر این مطالعات نشان می‌دهند بین خشونت‌ در این بازی‌ها و رفتارهای ضداجتماعی بویژه میان بازیگران نوجوان، رابطه‌ای مستقیم وجود دارد.

کودکان ممکن است اعمال تهاجمی و پرخاشگرانه را همان‌گونه که در بازی‌های الکترونیکی مشاهده می‌کنند، تقلید نمایند. ضمنا کودکان ممکن است فراگیرند که خشونت روش مفید و کارآمدی برای حل مشکلات شخصی است. در محیط‌های ویژه آزمایشگاهی محققان دریافتند کودکان می‌توانند به منظور انجام اعمال خشونت‌آمیزتر در نتیجه قرار گرفتن در معرض رفتار خشونت‌آمیز در بازی یا تلویزیون تشویق و ترغیب شوند.

بد نیست بدانید ۲ تیرانداز مسوول تراژدی سال ۱۹۹۹ در آمریکا، مثال خوبی از حساسیت جوانان نسبت به تصاویر خشونت‌آمیز رسانه‌های الکترونیکی هستند. در این واقعه تلخ ۲ پسربچه نوجوان ۱۲ دانش‌آموز همکلاسی‌های خود را همراه آموزگار ‌در دبیرستان کلمباین به ضرب گلوله کشتند و سپس اقدام به خودکشی کردند. حدس و گمان براین است که ۲ پسر(۲ تیرانداز) مقلد شخصیت‌هایی بودند که آنها در کامپیوترهای خانگی‌ خود در نقش آنان بازی کرده بودند. براساس گزارش‌های رسانه‌ها، این ۲ نوجوان تیرانداز از انجام بازی DOOM که از جانب ارتش ایالات متحده به منظور آموزش سربازان برای کشتن موثرتر و کارآمدتر مجوز و پروانه گرفته بود، لذت می‌بردند.

● بدن‌های فرسوده

بازی‌های رایانه‌ای تنها روی اعصاب اثر نمی‌گذارند، بلکه جسم را نیز فرسوده می‌کنند. هنگام بازی چشم به دلیل خیره شدن مداوم به صفحه نمایش رایانه و کم شدن پلک زدن بشدت تحت فشار نور قرار می‌گیرد و دچار عوارض مختلفی می‌شود. نوجوانان چنان غرق بازی می‌شوند که توجه نمی‌کنند تا چه حد از لحاظ بینایی و ذهنی برخود فشار می‌آورند. مهم‌ترین علائم بینایی‌ناشی‌از بازی کامپیوتری به مدت طولانی خستگی چشم، خشکی چشم، سوزش، اشک ریزش و تاری دید هستند. علت هم این است که وظیفه اصلی اشک چشم، مرطوب نگه داشتن و شستشوی مداوم سطح کره چشم و رساندن اکسیژن و مواد غذایی به قرنیه است. یکی از مهم‌ترین دلایل خشکی و سوزش چشم هنگام کار با کامپیوتر، کاهش میزان پلک زدن است. این مسأله همراه خیره شدن به صفحه مانیتور و تمرکز روی موضوع کار سبب می‌شود تا پلک‌ها مدت بیشتری باز بمانند و در نتیجه اشک روی سطح چشم سریع‌تر تبخیر می‌شود.

متخصصان اعصاب معتقدند بازی‌های پرهیجان رایانه‌ای در نوجوانانی که از نظر عصبی ضعیف‌اند و برای ابتلا به صرع آمادگی دارند هیجانات شدید عصبی پدید می‌آورد از سوی دیگر، به دلیل این که کودک در یک وضعیت ثابت تا ساعت‌ها می‌نشیند، ستون فقرات و استخوان‌بندی او دچارمشکل می‌شود. همچنین احساس سوزش و سفت شدن گردن، کتف‌ها و مچ دست از دیگر عوارض کار نسبتا ثابت و طولانی مدت با رایانه است.

ایجاد تهوع و سرگیجه خصوصا در کودکان و نوجوانانی که زمینه صرع دارند، از دیگر عوارض بازی‌های رایانه‌ای هستند. متخصصان اعصاب معتقدند بازی‌های پرهیجان رایانه‌ای که طی آن صفحه نمایشگر رایانه پی‌درپی از فلاش‌ها و شعاع‌های خیره‌کننده نوری پوشیده می‌شود، در نوجوانان که از نظر عصبی ضعیف‌اند و برای ابتلا به صرع آمادگی دارند، هیجانات شدید عصبی پدید می‌آورند.

ضمن این‌که حدود یک درصد از کودکان غیر مبتلا به بیماری صرع، به نور حساسیت دارند. این حساسیت و تحمل تغییر مداوم شدت و ضعف نور در بازی‌های رایانه‌ای برای این گروه نیز مشکل ایجاد می‌کند.

● از روی ناچاری

والدین به عنوان تسهیل‌کننده مسیر بازی کودک هستند. کودکان با توجه به شرایط سنی خود نوع بازی را انتخاب می‌کنند. لازم است والدین دقت کنند موقعیت بازی یک موقعیت سالم، امن و مناسب باشد تا مشکلی کودک را تهدید نکند. این امر در خصوص بازی‌های رایانه‌ای نیز صدق می‌کند.

گاهی گریزی از انجام بازی رایانه‌ای توسط کودک نیست. در این شرایط اگر قرار باشد کودک از بازی‌های رایانه‌ای استفاده کند باید بازی مناسب با سن و شرایط او از سوی والدین انتخاب شود. بهتر است بازی‌های تصویری خلاق که کودکان به وسیله آنها باید معماهایی را حل کنند، توسط والدین انتخاب شوند، همچنین اگر کودکان دسته‌جمعی با این ابزارها بازی کنند بسیار بهتر است بنابراین سعی‌کنید بازی‌هایی را انتخاب کنید که بازی بیش از یک بازیکن در آنها تشویق شده و باعث می‌شود ۲ یا ۳ نفر با هم بازی کنند.

این اسباب بازی‌ها زمانی مخرب خواهند بود که کودک به تنهایی برای ساعات طولانی، غرق بازی شود. بدترین بازی‌های رایانه‌ای، بازی‌هایی هستند که تصاویر آنها به‌طور مکرر بر صفحه ظاهر می‌شوند و کودک باید به تمام تصاویری که از برابر چشم وی می‌گذرند، شلیک کند. روان‌شناسان به علت آسیب‌های جسمی و روانی این بازی‌ها توصیه می‌کنند از این‌گونه بازی‌ها کمتر در دسترس کودک قرار گیرند.

اگر قرار است شما بازی را انتخاب کنید سعی کنید بازی‌هایی را انتخاب کنید که به کودک فرصت‌های پیروزی را با روش‌های مختلف می‌دهند. به عبارت دیگر لازم نباشد برای ادامه یافتن بازی، کاربر حتما از یک مهارت بخصوص که تکرار آن برای کودک دشوار است، استفاده کند. تصویرهای کم تحرک و طولانی که با رمز و راز تغییر می‌کند، کودک را خسته خواهد کرد؛ مزرعه‌های اعداد یا جنگل‌های پر از موسیقی که کودک را به دنبال خود می‌کشد.

● نقش والدین

کودکان به آسانی به مسائل مختلف عادت کرده، ولی بسختی عادت نادرست را ترک می‌کنند. این موضوع در خصوص بازی هم صدق می‌کند. بازی‌های رایانه‌ای همچون بسیاری از مصادیق فناوری باید در مسیر صحیح و جایگاه واقعی خود قرار گیرند تا بتوانند سودمند واقع شوند، در غیراین‌صورت می‌توانند ضررهای بسیاری را در بر داشته باشند. بازی‌های رایانه‌ای که محبوب‌ترین بازی کودکان در عصر کنونی محسوب می‌شوند می‌توانند به عنوان یک تهدیدکننده جدی برای سلامت روح و روان و جسم آنان نیز به شمار روند.

پدر و مادر در این شرایط باید هوشیار باشند و آنچه را به صلاح کودکشان است انتخاب کنند، آنچه مناسب سن او باشد و پیغام‌های نادرست به او ندهد.

علی اخوان بهبهانی