پانسمانی برای تمام زخم ها

آنچه باید از انواع پانسمان های ویژه درمان زخم بدانید

مرهم‌گذاری و پانسمان هر دو نقش مهمی در بهبود زخم دارند. معمولا تکه‌ای از پارچه یا مواد دیگر برای بستن زخم یا بخش آسیب‌دیده بدن مورد استفاده قرار می‌گیرد. بانداژها به شکل نوار یا قطعات مربع، مستطیل یا دایره بریده می‌شوند. آنها یا مستقیما روی زخم قرار می‌گیرند یا مواد خاصی را در تماس با زخم نگاه می‌دارند...

موادی که با هدف بهبودی درمجاورت زخم قرار می‌گیرند، طیف وسیعی از داروها را شامل می‌شوند. هدف از استفاده از این ترکیب‌ها، تسریع بهبود زخم، حفاظت از زخم در برابر آلودگی‌ها و عوارض، حذف و گاه حفظ رطوبت زخم است. پانسمان برای نگاه داشتن مرهم در مجاورت زخم، کاهش درد و راحتی بیمار مورداستفاده قرار می‌گیرد. بانداژهای الاستیکی برای تحمیل فشار بر محل آسیب کاربرد دارد. این بانداژها در بهبود وریدهای واریسی، دنده‌های شکسته و مفاصل متورم موثر هستند. قبل از پانسمان و مرهم‌گذاری هر نوع زخمی، ابتدا باید آن را به خوبی تمیز کرده، بافت‌های مرده را جدا و خون‌ریزی را کنترل کرد.

در دهه‌های اخیر پیشرفت‌های قابل‌توجهی در طراحی و تولید پانسمان و بانداژ صورت گرفته است. ترکیب‌های درمانی زخم در چند دسته طبقه‌بندی می‌شوند:

▪ پانسمان آلژینات: این ترکیب‌ها از جلبک دریایی قهوه‌ای مشتق می‌شوند و حاوی آلژینات کلسیم هستند که در مجاورت ترشح‌های زخم به آلژینات‌سدیم تبدیل می‌شود. این ترکیب‌ها برای بانداژ زخم‌هایی که میزان ترشح آنها متوسط تا شدید است، کاربرد دارد. متداول‌ترین مصرف آنها در درمان زخم‌های حاد جراحی، زخم‌های پا، سینوس‌ها و زخم‌های فشاری است. این نوع پانسمان را نباید برای سوختگی‌های درجه سه، زخم‌های خشک و زخم‌های با ترشح اندک استفاده کرد، زیرا قدرت جذب بالای ترشح‌های این نوع بانداژ باعث خشکی ناحیه خواهد شد. اینها پانسمان‌های اولیه‌ای هستند که باید توسط پانسمان‌های ثانویه پوشانده شوند.

▪ پانسمان بیوسنتتیک: ترکیب‌های مختلفی با این منظور ساخته شده‌اند که حاوی مواد بیولوژیک مشتق از حیوان‌ها و نیز مواد صناعی نظیر پلیمرها هستند. این پانسمان برای سوختگی‌ها و سایر انواع زخم مناسب است. برای پانسمان موقت قسمت پیوندشده پوست نیز می‌توان از این نوع پانسمان سود جست. برخی از افراد ممکن است به این نوع پانسمان حساسیت داشته باشند.

▪ پانسمان کلاژن: در این نوع پانسمان پروتئین کلاژن وجود دارد. اعتقاد بر این است که کلاژن باعث تسریع بهبود زخم می‌شود و در نتیجه در مورد زخم‌های دیرجوش بهترین است. بیشترین اثر آنها در مورد زخم‌هایی است که حاوی بافت مرده نیستند. این پانسمان نیز نباید برای سوختگی‌های درجه سه و زخم‌های خشک تجویز شود.

▪ پانسمان کامپوزیت: این نوع پانسمان‌ها بسیار شبیه نوارچسب‌های پلاستیکی هستند و شامل یک سطح چسبنده، یک سطح نچسب یا نیمه‌چسبنده که در مجاورت زخم قرار می‌گیرد، لایه جاذب و در نهایت سدمیکروبی هستند.

▪ پانسمان تماسی: یک لایه با قدرت چسبندگی کم، متشکل از مواد پلیمری منفذدار یا مواج، مانع از چسبیدن پانسمان ثانویه به سطح زخم می‌شود.

▪ گاز: این پانسمان فابریک موج‌دار کتان با قدرت جذب خوب، در اشکال و ترکیب‌های مختلفی وجود دارد. گاز ممکن است کتان، صناعی، تلقیح شده با آب، نمک یا مواد دیگر باشد. گازها برای بستن زخم‌ها و نیز دبریدمان و فتیله‌گذاری زخم کاربرد دارند. همچنین برای بستن زخم‌های عمقی مناسب‌‌اند.

▪ فاکتورهای رشد: این پروتئین‌های زنجیره کوتاه، سلول‌های هدف خاصی را متاثر می‌کنند. این ترکیب‌ها به طور طبیعی در بدن انسان موجودند و می‌توان آنها را از یک قسمت بدن به قسمت دیگر منتقل کرد یا در خارج از بدن ساخت. این نوع پانسمان به گرما حساس است و باید در یخچال نگهداری شود. کاربرد آنها در مبتلایان به بدخیمی ممنوع است.

▪ پانسمان هیدروکلوئید: این پانسمان برای زخم‌های پا، سوختگی‌های خفیف، زخم‌های فشاری و آسیب‌های ناشی از ضربه مناسب هستند. آنها پس از جذب ترشح‌های زخم به شکل ژل در می‌آیند و حاوی موادی نظیر سدیم کربوکسی متیل سلولز(به عنوان جاذب)، پکتین و ژلاتین متصل به ورقه نازک پلی اورتان هستند. برداشتن یا تعویض این نوع پانسمان بی درد است، بنابراین در درمان زخم کودکان کاربرد دارد.

▪ پانسمان هیدروفیبر: فیبرهای کربوکسی‌متیل سلولز مشابه کتان در مجاورت ترشح‌های زخم به ژل تبدیل می‌شود. این پانسمان‌ها به شکل باند یا پد در بازار موجودند و قدرت جذب بسیار بالایی دارند.

▪ هیدروژل‌ها: این ترکیب‌ها به شکل ژل یا ورقه‌ای به فروش می‌رسند و هدف اصلی از کاربرد آنها حفظ رطوبت زخم است. بر اساس وضعیت زخم می‌توان از این مرهم‌ها برای خشک کردن ترشح‌های زخم یا حفظ رطوبت آن استفاده کرد. هیدروژل‌ها در مورد زخم‌های حاوی بافت مرده، زخم‌های جراحی عفونی و زخم‌های دردناک مناسب‌اند.

▪ الکتروژل‌ها: ژل‌های با قابلیت هدایت الکتریکی، امکان الکتروتراپی زخم را فراهم می‌کنند.

▪ پانسمان هیدروپلیمر: این ترکیب‌ها از چند لایه تشکیل شده‌اند. سطحی‌ترین لایه آن وسعت زخم را می‌پوشاند و به طور همزمان ترشح‌های آن را جذب می‌کند. در سوختگی درجه سه و زخم‌های خشک کاربردی ندارند.

▪ پانسمان‌های فشاری مخصوص ناحیه پا: این محصولات با وارد کردن فشار خارجی جریان خون را بهبود می‌بخشند و ادم مزمن اندام تحتانی را کاهش می‌دهند. این نوع پانسمان در اشکال مختلفی به بازار ارایه شده است. استفاده از این نوع پانسمان برای افراد دچار ادم باید حتما زیرنظر پزشک باشد.

▪ فوم پلی‌اورتان: این نوع پانسمان فضاهای خالی برای تخلیه ترشح‌های زخم دارند. اشکال مختلف ورقه‌ای یا نواری آن برای بستن زخم‌ها موجود است. از این نوع پانسمان برای بستن زخم‌های با ترشح متوسط تا شدید استفاده می‌شود.

▪ جایگزین‌های پوستی: آلوگرافت‌ها یا پیوندهای پوستی از سلول‌های انسانی که در محیط آزمایشگاهی کشت داده می‌شوند، استخراج شده‌اند.

▪ پانسمان با قدرت جذب بالا: ذرات، هیدروپلیمرها یا فوم‌هایی وجود دارند که همانند مواد موجود در پوشک بچه عمل می‌کنند، یعنی این قابلیت را دارند که مایعات را با سرعت بسیار بالایی جذب کنند. این نوع پانسمان برای زخم‌هایی که شدیدا ترشح دارند، مناسب است.

▪ پانسمان غشای شفاف: این غشا از یک لایه نازک و روشن پلی‌اورتان تشکیل شده که هرچند چسبنده است، به سطوح مرطوب، مشابه آنچه در زخم‌ها‌دیده می‌شود، نمی‌چسبد. این غشا در عین حال که زخم را از دسترس باکتری‌ها و آسیب ناشی از ترشح‌های خود زخم محفوظ نگاه می‌دارد، امکان تبادل اکسیژن مختصری را فراهم می‌کند. بهتر است این نوع پانسمان روی پانسمان اولیه دیگری بسته شود. برداشتن آن به دلیل امکان آسیب پوستی باید با احتیاط انجام شود.

▪ پرکننده‌های زخم: پرکننده‌های زخم ممکن است به اشکال خمیر، پودر و گلوله در دسترس باشند. این مواد برای پرکردن فضای زخم و در عین حال جذب ترشح‌های زخم به کار می‌روند. پرکننده‌های زخم همیشه پانسمان اولیه هستند و باید همراه با پانسمان‌های دیگر مورد استفاده قرار گیرند.

▪ پچ‌های ویژه زخم: این پچ‌ها مجهز به سیستم جمع‌آوری ویژه‌ای هستند که جریان ترشح‌های زخم را به خوبی تخلیه می‌کنند، بنابراین در زخم‌های با ترشح‌های زیاد مناسب‌اند.

منبع: Surgery encyclopedia

دکتر شیرین میرزازاده