ضرورت اجرای طرح ملی تصحیح مصرف تخم مرغ

غذا و تغذیه یكی از ابعاد اساسی زندگی، سلامت و رفاه جامعه بوده و سوء تغذیه بصورت ترمزی بر فرایند توسعه ملی عمل می كند. روزانه ۲۴۰۰۰ نفر و به عبارتی در هر ۶/۳ ثانیه یك نفر در اثر گرسنگی جان خود را از دست می دهند كه ۴/۳ آنها را كودكان زیر ۵ سال تشكیل می دهند. از طرف دیگر در كنار اثرات نامطلوب كمبود حاد و یا مزمن انرژی و پروتئین باید به پیامدهای شدید كمبود ریز مغذی هائی از جمله آهن، ید و ویتامین A نیز توجه نمود كه سلامت و جان بیش از ۲ میلیارد نفر از جمعیت جهان را تحت تأثیر قرار می دهند و كمبود آنها می تواند قریب به ۵ درصد تولید ناخالص ملی را به هدر دهد.ارزیابی تغذیه ای در سفره مردم ما نشان می دهد كه عرضه غذا در كشور از نظر كمی، جوابگوی نیازهای مصرف می باشد ولی تركیب سفره تناسبی با نیازهای سلولی نداشته و اعضای خانوار فقط از طریق پرخوری توانسته اند نیازهای بدن خود را به ریز مغذیها تأمین كنند. در چنین شرایطی سفره خانوارها بجای تأمین سلامت می تواند تهدید كننده آن باشد.بررسی سیستم غذا و تغذیه در ایران نشان می دهد كه زیر سیستم مصرف دچار عدم تعادل شدید است و در یك مقطع ده ساله، یك جابجایی بین كالاهای غذایی سبد پیدا شده است. در فرایند این جابجایی وزن گوشت، لبنیات، سبزی و میوه كاهش یافته و جای خود را به كالاهای نشاسته ای، چربی و قندی داده است و به عبارت دیگر خانوارها به تدریج سیری را به قیمت كاهش سیری سلولی حفظ كرده اند. زیرا كه:
مطالعات هزینه خانوار بخوبی نشان داده است كه بیش از ۲۰ درصد جامعه دسترسی اقتصادی به منظور سیری شكم ندارد و از طرف دیگر بر اساس شاخص مصرف انرژی بیش از ۴۰ درصد جامعه پرمصرفی دارند. یعنی بیش از ۱۲۰ درصد انرژی مورد نیاز خودكالری دریافت می نمایند و این تصویر در حقیقت عدم تعادل شدید الگوی مصرف غذا را در كشور نشان می دهد به قسمی كه از هر ۱۰ نفر ، دو نفر كمبود تغذیه ای دارند و چهار نفر پر مصرفی می كنند و فقط چهار نفر در سطح مطلوب غذا می خورند. از دیدگاه كیفیت سفره، وضعیت عدم تعادل شدیدتر است. به این معنی كه ۵۰ درصد مردم ایران برای تأمین نیازهای سلولی و حفظ سلامت تغذیه ای مشكل دارند و در واقع از هر ۱۰ نفر، ۵ نفر دچار كمبود بوده، سه نفر پرمصرفی داشته و فقط دو نفر در سطح مطلوب هستند.در یك جمع بندی،‌بررسی وضعیت سیستم غذا و تغذیه به خوبی نشان می دهد كه كشور در نیمه راه مرحله گذر سلامت تغذیه است كه هزینه های سنگینی را از یك طرف برای سوء تغذیه ناشی از فقر غذایی و از طرف دیگر برای درمان چاقی، بیماریهای مزمن و متابولیك ناشی از رفاه باید بپردازد.جمعیت كشور هم اكنون حدود ۲/۶۵ میلیون نفر است كه بر اساس آمار سازمان ملل به بیش از ۱۰۰ میلیون در سال ۲۰۲۵ خواهد رسید.مطابق آخرین آمارگیری رسمی انجام یافته در سال ۱۳۷۵ ، رشد جمعیت كشور حدود ۲ درصد اعلام شده است. اگر چه یكی از راههای تأمین غذای مردم جلوگیری از رشد بی رویه جمعیت است ، اما واقعیت مطلب این است كه میزان غذای دریافتی كشور ، هنوز هم فاصله زیادی با استاندارد توصیه شده از سوی فائو دارد.متخصصین تغذیه معتقدند به طور متوسط روزانه هر فرد به ۲۹ گرم پروتئین حیوانی نیاز دارد كه باید در جیره غذایی روزانه دریافت كند ولی در ایران این رقم حدود ۲۰ گرم است كه ۱۷ گرم آن از طریق تولیدات داخلی و ۳ گرم نیز از طریق واردات تأمین می گردد و مبین این مهم است كه پروتئین حیوانی دریافتی سرانه در كشور ، ۳۰ درصد پائین تر از رقم توصیه شده فائو است.سهم گوشت قرمز در تأمین پروتئین سرانه هر فرد ایرانی ۷۱۹ گرم ، لبنیات ۳۳۲/۲ كیلوگرم ، گوشت سفید ۳۵۷/۲ كیلوگرم و تخم مرغ ۳۹۸/۱ كیلوگرم می باشد كه این مهم به عنوان شاخص برنامه ریزیهای ۵ ساله دولت در نظر گرفته شده است. مصرف سرانه گوشت قرمز از ۸۹/۹ كیلوگرم در سال ۵۸ به ۶۸/۱۱ كیلوگرم در سال ۷۹ ، گوشت مرغ از ۱۴/۵ به ۸۳/۱۲ ، تخم مرغ از ۲۴/۴ به ۴۶/۸ ، شیر از ۱/۶۹ لیتر ۳۹/۸۸ لیتر و عسل از ۱۵/۰ كیلوگرم به ۳۴/۰ كیلوگرم رسیده است و این در حالی است كه تولید گوشت قرمز از ۳۷۵ هزار تن در سال ۵۸ به ۷۲۹ هزار تن در سال ۷۹ ، گوشت مرغ از ۱۹۵ هزار تن به ۸۰۳ هزار تن ، تخم مرغ از ۱۶۰ هزار تن به ۵/۵۷۹ هزار تن ، شیر از ۲۶۲۰ هزار تن به ۵۶۲۳ هزار تن و عسل از ۶ هزار تن به ۲۶/۲۵ هزار تن رسیده است.با توجه به موارد فوق سرانه تولید مواد پروتئینی با منشاء دامی برای هر ایرانی در سال برابر ۱۱۳ كیلوگرم و سرانه پروتئین در روز حدود ۲۰ گرم است.بنابراین در صورتیكه بخواهیم كیفیت امنیت غذایی و تأمین نیاز غذایی كشور را در حال و آینده باعث شویم باید تقویت و تشویق منابع پروتئینی را در سرلوحه اهداف كشور قرار دهیم كه یكی از این منابع پروتئینی تخم مرغ است كه از نظر كیفیت بعد از شیر مادر در رتبه دوم قرار دارد و پروتئین موجود در آن دارای چنان كیفیتی است كه از آن بعنوان یك معیار استاندارد برای ارزیابی پروتئین های موجود در مواد غذایی دیگر استفاده می شود بطوریكه ارزش بیولوژیك آن ۷/۹۳ درصد بوده در حالیكه این موارد برای شیر ، ماهی و گوشت به ترتیب ۵/۸۴ ، ۷۶ و ۳/۷۴ درصد است. تولید تخم مرغ در جهان بالغ بر ۵۰۳۶۸۴۰۶ تن در سال ۲۰۰۰ بود كه بالاترین سهم را قاره آسیا با ۲۸۵۱۸۸۲۴ تن یعنی بیش از ۵۰ درصد و پائین ترین سهم را قاره اقیانوسیه با ۲۶۴۳۱۱ تن دارا بود و در این میان اروپا تولیدی بالغ بر ۹۴۴۵۱۴۱ تن دارا بوده است.ایران اسلامی هجدهمین كشور تولیدكننده تخم مرغ در جهان( با تولید۵/ ۵۵۴ هزار تن در سال ۱۳۸۱) و هفتمین كشور تولیدكننده تخم مرغ در آسیا و اولین كشور تولیدكننده تخم مرغ در خاورمیانه است. لازم به ذكر است كه چین ، آمریكا و ژاپن سه كشور اول تولیدكننده تخم مرغ در جهان هستند.ظرفیت مرغ تخمگذار كشور در سال ۱۳۸۰ بالغ بر ۷۲۶۶۳۱۳۷ قطعه بوده است كه استان تهران بالاترین ظرفیت و استان هرمزگان فاقد ظرفیت مرغ تخمگذار است. در مورد ظرفیت واحدهای مرغ مادر تخمگذار یعنی تولیدكننده های جوجه یكروزه تخمگذار این نكته حائز اهمیت است كه فقط در استانهای آذربایجان شرقی ، اصفهان ، تهران ، خوزستان و قزوین پرورش مرغ مادر تخمگذار رایج است و استان قزوین بالاترین ظرفیت را در این زمینه داراست.از آنجائیكه گستره كاربرد تخم مرغ بسیار وسیع است از این ماده همیشه بعنوان یك جزء مهم در رژیمهای غذایی با كیفیت یاد نموده اند. در حقیقت تخم مرغ بهترین منبع پروتئینی است كه حاوی ویتامین ها و مواد معدنی ضروری و از همه مهمتر اسید آمینه های ضروری برای بدن است كه خلقت آنرا به عالی ترین وجه ممكن بسته بندی كرده است.وزن یك تخم مرغ بطور متوسط ۶۰ گرم است كه قسمت اعظم وزن آن در سفیده متمركز است كه در كل حدود ۶ گرم پروتئین ، ۵ گرم چربی و حدود ۷۵ كیلو كالری انرژی و ۳۷ درصد آب و ۶/۰ گرم كربوهیدرات را داراست. چربی های آن به انضمام ویتامین های A ، D و E و عنصر معدنی روی در زرده متمركز هستند.ولی با این وجود جامعه هنوز هم تخم مرغ را به علت داشتن كلسترول بالا و ارتباط آن با بیماری های قلبی – عروقی جزء غذاهای ممنوعه می داند در حالیكه این باور سالیانی است كه در كشورهای پیشرفته منسوخ شده است و طبق آخرین تحقیقات صورت گرفته توسط دكتر هاول در دانشگاه آریزونا و همچنین سازمان بهداشت جهانی و كمیسیون بین المللی تخم مرغ (IEC) مصرف یك عدد تخم مرغ در روز برای همه توصیه شده است. لازم به ذكر است كه تعداد تخم مرغ مصرفی به ازای هر فرد در هفته در ژاپن ، فرانسه ، آمریكا و انگلیس به ترتیب ۵/۶ ، ۱/۵ ، ۵/۴ و ۳/۳ عدد در هفته است كه مشخص می شود كه نكته قابل توجه تر اینست كه ژاپن كمترین مرگ و میر ناشی از بیماری های قلبی را در جوامع صنعتی داراست در حالیكه بیشترین تخم مرغ مصرفی به ازاء هر فرد را در جهان داراست.كشور ما نیز دارای مصرف سرانه ۱۳۰ عدد در سال می باشد كه از استاندارد مشخص شده توسط سازمان جهانی بهداشت یعنی مصرف ۱۸۰ عدد تخم مرغ در سال به ازاء هر فرد هنوز هم فاصله دارد. و از آن جالب تر اینكه بین سالهای ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۱ كاهش مصرف سرانه ۱/۴ درصدی در مورد تخم مرغ دیده می شود. در حالیكه مطابق آمار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی مشخص گردیده است كه ۴/۱۵ درصد كودكان زیر ۵ سال كشور یعنی حدود ۸۰۰ هزار نفر دچار كوتاه قدی تغذیه أی متوسط و شدید هستند و ۹/۱۰ درصد كودكان نیز از كم وزنی متوسط شدید رنج می برند و تأخیر رشد كودكان ایران رو به فزونی است. در حالیكه هم اكنون در دنیا مصرف شیر و تخم مرغ را در افزایش قد نوزاد و تأمین نیازهای پروتئینی عموم جامعه به عنوان غذاهای كامل ضروری می دانند.چنانچه روند فعلی ناامنی غذایی و سوء تغذیه در كشورادامه یابد و مداخله مؤثر برای تغییر و اصلاح آن و در واقع شكستن این حلقه معیوب صورت نگیرد، بزودی شاهد الگوی فراگیری خواهیم بود كه سوء تغذیه ناشی از فقر غذایی و اپیدمی چاقی و بیماریهای متابولیك را در كنار یكدیگر قرار خواهد داد و این روند از یك طرف دستاوردهای كنونی بهداشتی كشور و كارایی سرمایه گذاری عظیم در بخش آموزش و كیفیت نیروی انسانی را به شدت تهدید خواهد كرد و از طرف دیگر افزایش شدید از كار افتادگی و هزینه های درمانی را به دنبال خواهد داشت.

منبع : موسسه مرغداری ایران