تونلی به عصر یخبندان

همه می گویند انگلیسی ها انسان های مغرور و بسیار عجیبی هستند؛ اما چرا؟ هركس برای این پرسش، پاسخ متفاوتی دارد اما شاید بتوان یكی از مهمترین دلایل این تفاوت فرهنگی انگلیسی ها با دیگر اروپائیان را فاصله میان آنها دانست. انگلستان جزیره ای در غرب اروپاست و مابین این جزیره و سرزمین مادر(اصلی) اروپا كانال مانش قرار دارد. این فاصله، انگلیسی ها را هزاران سال است كه از اروپا جدا نگه داشته است، به گونه ای كه انگلیسی ها هر بار كه از اروپا یاد می كنند به آن قاره (continent) می گویند. تنها راه مواصلاتی انگلیسی ها به قاره هم همین كانال مانش است اما مانش كه امواج مهوع آن زبانزد خاص و عام است مسیر مطمئنی برای رسیدن به اروپا نبوده و نیست.همین مسیر مهوع هم از نظر دریانوردان مكانی ناامن به شمار می رود چون عمق آب در اكثر مناطق بسیار كم است و نمی توان از كشتی های بزرگ در آن استفاده كرد. قایق های كوچك هم برای عبور از این مسیر مواج نامطمئن هستند. این مسائل در طول قرن ها، رؤیای اتصال به قاره را در ذهن انگلیسی ها پروراند تا اینكه در قرن نوزدهم، مهندسی فرانسوی به نام آلبرت متیوفابر ایجاد تونلی بین انگلیس و فرانسه را پیشنهاد كرد. در طرح او مسافران می توانستند در طول تونل از درشكه ها برای حمل ونقل استفاده كنند. تونل با چراغ های نفتی روشن می شد و برای استراحت اسب ها جزیره ای مصنوعی در وسط تونل در دریا در نظر گرفته شده بود. این طرح در آن زمان عملی نبود، اما ایده جدیدی برای حل عبور و مرور در كانال مطرح می كرد. پس از فابر چندین طرح دیگر از سوی مهندسان ارائه شد اما آنها هم همگی غیرعملی بودند تا اینكه در قرن بیستم و پس از پایان جنگ جهانی دوم، مهندسان به این باور رسیدند كه فناوری های جدید دنیا آنها را قادر خواهد ساخت تا بالاخره انگلیس را به قاره متصل كنند.
●طرح اولیه
در سال ۱۹۶۰ گروه تحقیقات كانال مانش طرحی ارائه كرد كه تونل فعلی كانال مانش- كه به آن چانل می گویند (چانل تركیب دو اسم channel Tunnel است)- برمبنای آن طراحی و ساخته شده است. این طرح هم در سال ۱۹۷۵ به دلیل مشكلات مالی عملی نشد.در سال ۱۹۸۴ دولت های فرانسه و انگلیس از تمام شركت های مهندسی دو كشور درخواست كردند طرح های خود برای ایجاد تونل را ارائه دهند و بالاخره در سال ۱۹۸۶ یكی از طرح های پیشنهادی كه به طرح سال ۱۹۶۰ بسیار نزدیك بود از سوی دو دولت پذیرفته شد. در طرح نهایی، تونل، كالائیس در فرانسه را به فولكستون در انگلستان متصل می كرد و ۴۰ متر زیر سطح دریا ایجاد می شد.
●ساخت و ساز
پانزده هزار نفر طی ۷ سال، كار كندن تونل را انجام دادند و تمام مراحل ساخت بر عهده كنسرسیومی بین المللی متشكل از ده شركت مهندسی و پنج بانك بود. برای حفر چنین تونل عظیمی، مهندسان از ماشین های حفر تونل (TBM) بسیار عظیمی استفاده می كردند و پس از آن دیواره های نرم آن را با بتونی مخصوص می پوشاندند. در حدود ۴ میلیون مترمكعب خاك استحصال شده كه از جنس گچ بود در بخش انگلیسی استخراج شد. این خاك در ساحل فولكستون در دریا ریخته شد و تقریبا زمینی به مساحت ۳۶۰ هزار متر مربع در دل دریا ایجاد كرد. امروزه روی این شبه جزیره، پاركی احداث شده است. به طور كلی می توان گفت ۸ میلیون متر مكعب خاك از تونل با سرعت میانگین ۲۴۰۰ تن در ساعت استخراج شده است.
تونل كانال در واقع از سه تونل موازی متشكل شده است؛ دو تونل ریلی كه قطارها در امتداد آنها از شمال به جنوب و بالعكس حركت می كنند و یك تونل كوچك به عنوان تونل دسترسی. تونل دسترسی كه خودروهای باریك تایردار در آن حركت می كنند، در هر ۳۷۵ متر به دو تونل اصلی متصل شده است. هدف از ایجاد این تونل استفاده از آن به عنوان راه خروج اضطراری است. در فواصل معینی هم ترن ها می توانند مسیر خود را تغییر دهند و به تونل دیگر بروند.
●تداخل مرزها
تونل كانال علاوه بر مشكلات فنی، مشكلات حقوقی زیادی هم به همراه داشت. یكی از این مشكلات كنترل عبور از مرزهای مشترك بود. مرز انگلیس و فرانسه به صورت خطی در وسط تونل مشخص شده است. (این خط به فرانسه نزدیك تر است) اما كنترل مرزی در این نقطه انجام نمی شود بلكه دو دولت به توافق رسیده اند مسافران در اولین ایستگاه در ساحل كنترل شوند. دو دولت همچنین در اقدامی عجیب توافق كرده اند مراكز پذیرش مهاجر خود را در دو طرف تونل تأسیس كنند؛ به این شكل كه پایگاه فرانسوی ها در انتهای تونل در انگلیس قرار گرفته است و برعكس. با این وجود، پناه جویان غیرقانونی ای كه سعی می كنند با استفاده از تونل خود را به انگلیس برسانند مشكلات زیادی را برای نیروهای مرزی انگلیس ایجاد كرده اند. برخی از این پناه جویان طول تونل را با پای پیاده طی می كنند اما بیشتر آنها خود را در كانتینرها و محفظه های باری كه توسط قطار حمل می شوند پنهان می كنند. افزایش شمار این پناه جویان بالاخره در سال ۲۰۰۲ دولت انگلیس را مجبور كرد تا برای مقابله با مهاجرت غیرقانونی آنها تدابیری بیاندیشد. مسئولان امنیتی از این رو تجهیزات بسیار پیشرفته صدابرداری و تصویربرداری را در گلوگاه فولكستون نصب كردند تا ضربان قلب و صدای تنفس افرادی كه در میان بارها پنهان شده اند شناسایی و دستگیر كنند.
●پایان كار
احداث تونل از دو سوی كانال به صورت همزمان شروع شد و قرار بود انگلیسی ها و فرانسوی ها در نقطه ای خاص و در زمان معینی به یكدیگر برسند اما اینكه آنها چگونه به نقطه معین خواهند رسید، مسئله بسیار مهمی بود و در واقع بزرگ ترین چالش مهندسی طرح به شمار می رفت. چون در اعماق زمین به هیچ وجه نمی توان مسیر تونل را با استفاده از نشانه های جغرافیایی مشخص كرد. از این رو مهندسان پروژه مجبور به استفاده از سیستم های بسیار پیشرفته ناوبری شدند؛ سیستم هایی نظیر جی پی اس (سیستم مكان یاب جهانی)، سیستم هدایت لیزری و البته دركنار آنها سیستم های یكپارچه رایانه ای. با این حال خط مركز تونل ها در جایی كه باید، به هم نرسیدند و ۳۵۸ میلی متر اختلاف افقی و ۵۸ میلی متر اختلاف عمودی داشتند. به هر حال این دو تونل در تاریخ اول دسامبر ۱۹۹۰ به یكدیگر رسیدند و برای اولین بار پس از عصر یخبندان (۸۵۰۰ سال پیش) این امكان به وجود آمد كه انسان بر روی دو پا از انگلیس به قاره مادر برود.
پس از پایان تمام مراحل ساخت تونل، فرانسوا میتران -رئیس جمهور وقت فرانسه- و كوئین الیزابت- ملكه انگلیس- در تاریخ ۶ می ۱۹۹۴ در كالائیس فرانسه تونل را رسماً افتتاح كردند. مراسم افتتاح بدین صورت بود كه كوئین الیزابت از ایستگاه واترلو لندن و همزمان با او، فرانسوا میتران از ایستگاهی در لیل به سوی كالائیس به حركت درآمدند. این دو قطار با قطع سیستم كنترل رایانه ای تونل در یك لحظه به كالائیس رسیدند و رودرروی یكدیگر قرار گرفتند.
پس از انجام مراسم افتتاح در كالائیس، میتران و كوئین الیزابت دوباره از طریق تونل به خاك انگلستان رفتند تا مراسم مشابهی را در آنجا برگزار كنند.نكته قابل توجه، حضور دو نفر از كارگران در مراسم بود كه برای اولین بار با فروریختن آخرین لایه خاك، دو تونل را به هم متصل كردند.
●نكات پیرامونی
این پروژه كه از سوی جامعه مهندسان شهری آمریكا به عنوان یكی از عجایب هفت گانه دنیای مدرن لقب گرفته است، بسیار جالب و خواندنی هستند. این پروژه هنگام اجرای آن با صرف ۲۱ میلیارد پوند پرهزینه ترین طرح مهندسی تاریخ به شمار می رفت به گونه ای كه هزینه اجرای آن ۷بار بیشتر از هزینه اجرایی پل گلدن گیت (یكی از عجایب هفته گانه دنیای مدرن) بیشتر بود. بیشتر ماشین های حفر تونلی كه در این پروژه مورد استفاده قرار می گرفتند دو برابر یك زمین فوتبال درازا داشتند و قادر بودند روزی ۲۵۰ فوت تونل حفر كنند. با این حال حفر تونل ۶ سال طول كشید و قرار بود انگلیسی ها و فرانسوی ها در نقطه ای مشترك به هم برسند كه انگلیسی ها موفق شدند سریع تر به نقطه موردنظر برسند.اما مهم ترین نكته ای كه می توان به آن اشاره كرد این است كه تونل كانال پس از حدود ۸ هزار و ۵۰۰ سال، یعنی پس از عصر یخبندان كه انگلیس به قاره ما در اروپا متصل بود، دوباره این جزیره را به قاره متصل كرد و بشر بار دیگر توانست با پای خود از قاره به انگلیس سفر كند.

منبع : روزنامه همشهری