همایون شجریان و تفاوتی که با بقیه دارد!

همایون شجریان خواننده جوان خوبی است. منش و اخلاق نیکویی هم دارد که در چند مورد برخوردم با او، برای بنده به اثبات رسیده است. این مسأله به طور کامل بدیهی می نماید. مگر او پسر استاد شجریان نیست؟ بنابراین از او انتظار زیادی می رود. اگرچه می توانست مصداق این بیت هم باشد که:
پسر نوح با بدان بنشست
خاندان نبوتش گم شد!
امّا همایون از این گزند به دور ماند. ما خوانندگان جوان و خوب دیگری هم داریم. سالار عقیلی که به نظر بنده، حتّی قدرت صدایش از همایون هم برتر است، یکی از آنها است.حمیدرضا نوربخش، علی رضا قربانی، سینا سرلک و پوریا اخواص هم از دیگر جوانان آوازخوانی هستند که هم صدای خوبی دارند و هم آواز خوبی می خوانند که البته شاید صدای آنان را کمتر کسی شنیده باشد. در عین حال مشکل اصلی و انتقاد مشترک وارد بر همه آنها، ارایه بی چون و چرای آن چیزی است گه محمدرضا شجریان برای به دست آوردن آن، سال ها زحمت کشیده است و یک شبه شجریان نشده است.
امّا همگی اینانی که از آنها نام بردیم، یک تفاوت اساسی با همایون شجریان دارند که به آواز خواندن زیباتر و دلنشین تر و حساب شده تر او برمی گردد. موسیقی مثل هر رشته و تخصصی دیگری غیر از بحث پایه های اصلی و توجه به آن چه که در بعد آموزشی آن می آموزیم، به جنبه ای دیگر هم نیازمند است که چیزی جز مسأله استعداد و خلاقیت نمی باشد.
در مبحثی یادآوری نمودم که آواز، فقط تحریر زدن نیست و همان طور که در آن مطلب گفته شد، تحریر به عنوان زینت آواز و تکمیل کننده آن است که بدون آن، آواز کامل و زیبا نخواهد بود. یکی از مسایلی که در همین جا باید ذکر گردد این است که آوازخوان خلّاق، بنابر حس و حال شعر و شرایطی که در آن قرار دارد، تحریر حود را شکل می دهد که محصولش، نشان دهنده میزان استعداد و قوه خلاقه او در آوازخوانی است.
همایون از این قوه برخوردار است. این را به خصوص در آوازی که در "نسیم وصل" می خواند، نشان داده است. گرچه او هم جدای از تفکرات آوازی پدرش، مسیر خاص دیگری را طی نکرده است، از ابتکار و توجه به نحوه ارایه شعر هم به دور نیست. کاری که متأسفانه خیلی از آوازخوانان ما نسبت به آن، توجه چندانی نشان نمی دهند.
دلیل آن هم اتکای صرف و بیش از حد خیلی از هنرجویان آواز به خود ردیف و بی توجهی به لزوم استفاده از شیوه های آواز خوانی، روش های تقویت صدا و نداشتن پشتوانه ادبی - که از پایه های موسیقی ایرانی به حساب می آید. - می باشد. بسیار اتفاق افتاده است که در برنامه های موسیقی عمومی و خصوصی، آوازخوان فاقد این توانایی بوده است که بدون دفتر و کتاب شعر آواز بخواند که حتّی درصد عمده ای از این دفتر شعرها، همان دفتری بوده است که در سر کلاس آنها را به عنوان شعر ردیف آموخته بودند!!
متأسفانه بسیاری از هنرجویان آواز تنها داشتن صدای خوب را مایه خواندن آواز می دانند و از دیگر عناصر مهم مربوط به آن غافل اند. توجه به همین عناصر - که در مباحث گذشته در همین وبلاگ، یادآوری گردید.- همایون شجریان را در رده بندی بالاتری نسبت به خیلی از خوانندگان جوان یا حتّی غیر جوان قرار می دهد. واضح است که همه، در درجه نخست او را پسر پدرش معرفی می نمایند، امّا از این نکته هم بی خبرند که به هر صورت، تلاش و کوشش و استعداد و خلاقیت در این عرصه، تأثیر به سزایی دارد که بدون آنها و فقط با تکیه بر ردیف، هیچ هنرجوی آوازی، آوازخوان نخواهد شد!
امّا همایون شجریان تفاوت دیگری هم با خیلی ها که به اواز علاقه مند هستند، دارد. ضمن این که حضور همیشگی او را در مکتب پدرش باید مهم ترین تفاوت بدانیم، فرق دیگرش را هم در وجود امکانات مالی و هنری که برای وی مهیّا بوده است، باید مورد توجه قرار دهیم! امکاناتی که خیلی ها با داشتن استعداد و علاقه و حتّی جوهره پشتکار از دست یابی به آنها عاجزند و این گوهر خدادادی را نادانسته یا دانسته سرکوب می کنند.
بعضی دیگر هم که گام اوّل را به نام ردیف برمی دارند، به همین دلایل گفته شده از ادامه راه و تکمیل هنر بهره گیری از صدایشان بازمی مانند. پس پول و دسترسی به محفل هنرمندان برجسته خود و حضور همیشگی در بین آنان، خود شرایطی فراهم می کند که آدم را در مسیر پیشرفت با بهترین وجه قرار می دهد. به طور قطع از لحاظ حضور در جمع این هنرمندان برجسته، همایون از پدرش در همین سن و سال چندگامی هم جلوتر است!
زیرکی ویژگی مهم دیگری است که در هر هنرمندی و به خصوص هنرمند اهل موسیقی باید وجود داشته باشد. ایرج بسطامی(رحمت خداوند بر او باد.) نمونه مستند این قضیه است. مظلومیت صدای او که برآمده از نهاد ساده - یا حتی بیش از حد ساده - و بی ریای او می باشد(این سوز و مظلومیت را تنها در صدای بسطامی می توان شنید.)، گرچه در نگاه اوّل خوب و مفید جلوه می کند، ولیکن هنر از سادگی به دور است و زیرکی می طلبد.
همین زیرکی، عنصری است که به یک هنرمند کمک می کند که به اوج برسد. این عنصر را در همایون هم دیده ایم، همان طور که در پدرش دیده ایم و همان گونه که در خیلی از هنرمندان دیده ایم، آن گونه در طیف بسیاری هم ندیده ایم! البته بایستی بدانیم که منظور از زیرکی، هشیاری است و نه دغل بازی. اگرچه دغل بازی هم برای خود بازاری دارد!

منبع : وبلاگ نواهای ایرانی
زارعی

منبع : ایران ملودی