به انگیزه مرگ «فیلیپ نواره» بازیگر سینمای فرانسه

مرگ فیلیپ نواره بازیگر معروف فرانسه یكی از اتفاقهای تلخ سینمای جهان در ماه گذشته بود.
او كه در ۷۶ سالگی و بیش از ۵ دهه كار در سینمای فرانسه و جهان و در پی یك بیماری طولانی درگذشت، از برترین بازیگران نسل خود به شمار می آمد. او در حدود ۱۲۵ فیلم بازی كرد و نخستین «سزار» خود را كه مشابه و معادلی از اسكار برای سینمای فرانسه است، در سال ۱۹۷۶ برای بازی درفیلم «اسلحه قدیمی» دریافت كرد. وی سپس در سال ۱۹۹۰ دومین جایزه سزار را نیز برای ایفای نقش در فیلم «زندگی و دیگر هیچ» به دست آورد. دیگر نقش عمده او فیلم «پستچی» در سال ۱۹۹۴ بود كه در آن نقش پابلو نرودا شاعر شیلیایی را ایفا كرد.
با این حال یك نقش نواره كه هرگز از یاد ها نمی رود، نقش آپاراتچی پیر فیلم «سینما پارادیزو» در اثر جذاب جوزپه تورناتوره سینماگر ایتالیایی در سال ۱۹۸۹ است. آن فیلم جایزه اسكار برترین فیلم «خارجی» (غیر آمریكایی) سال را به دست آورد و یكی از دلایل اصلی آن توفیق، بازی حرفه ای و خوب نواره بود.
تحسین نواره تنها به جامعه هنری محدود نمی شد و پس از مرگ وی ژاك شیراك رئیس جمهوری فرانسه نیز به تجلیل از وی پرداخت و گفت: «او یك غول در حرفه اش بود و نه فقط در سینما، بلكه در زمینه تئاتر هم به استادی مسلم رسیده بود و كمتر كسی می توانست همانند او آرامش و تسلط خود را در دشوارترین فضا ها حفظ كند و هر چه مسن تر شد، بهتر و دلنشین تر شد و این یك وجه مشخص و بارز از كار وی بود. باید متذكر شوم كه او با استادی و مهارت، به سینما و مردم فرانسه غرور و دلگرمی بخشید.»
از دیگر فیلم های شاخص نواره می توان به «بوفه بزرگ» اشاره كرد كه موضوعی عجیب داشت (خود كشی از طریق خوردن بیش از حد غذا) و باعث خبر سازی در فستیوال معتبر كن فرانسه به سال ۱۹۷۳ شد.
نه فقط در دنیای فیلم، بلكه در عرصه تئاتر نیز نواره از این كه در نقش هایی كلیشه شود و فقط در نقش های خاص و تكراری به كار گرفته شود، ابا داشت و در نتیجه در انواع نقش ها ظاهر می شد و تنوع نقش های او چشمگیر بود. بر این اساس او یك روز پلیس بود و فردای آن روز یك گنگستر و اگر امروز قاضی می شد، چند روز بعد در قالب یك سارق فرو می رفت و هفته بعد او را در نقش یك شاعر می دیدیم و دو ماه بعد در قالب یك قاتل. نواره، روزگاری در همین ارتباط گفته بود: «مشكل، ایفای نقش نیست، بلكه حفظ یك ریتم موفق در زمان تكرار و اجراهای مجدد آن است و اگر یك بازیگر بتواند پس از مدت ها اجرای یك نقش به گونه ای عمل كند كه آن نقش همچنان برای خودش و دیگران جذاب بماند، هنر كرده است.»
برخی با نگاه سطحی و گذرا به چهره نواره به این نتیجه اشتباه می رسیدند كه او آدمی شیرین و ساده و معمولی است اما پشت آن چهره، مردی نشسته بود كه در تضاد با آن نوع تلقی، بسیار جدی و سختكوش بود و استمرار عجیب و شدیدی در گزینش ها و روش های زندگی داشت و پشتكار و پافشاری بر روی اصول اعتقادی اش از این حكایت می كرد كه حاضر به مصالحه بر سر هر چیزی نیست. ازدواج او به مدت ۴۰ سال پایداری داشت و بر خلاف عادات بازیگران سینما به انواع مجادلات كشیده نشد.
به علاوه نواره به مدت ۳۰ سال در یك خانه در خارج از شهر پاریس زندگی می كرد و در این مورد هم هرگز به سرش نزد كه آن جا را رها كند.
نواره زمانی در مصاحبه ای گفته بود: «وقتی به گذشته نگاه می كنم، می بینم به بیشتر اهداف هنری ام رسیده ام. بله، برخی فیلم هایم بد بوده اند، اما در نقطه مقابل در كارهای خوبی هم بازی داشته ام. اگر معدل بگیرید می بینید كه بد نیست و به یك حد وسط خوب می رسیم. به لحاظ محبوبیت نیز در سطح بالایی هستم و بنابراین از تصویر وتجسم موجود از خودم احساس رضایت می كنم و می بینم این آدم (اشاره به خودش) آن قدرها هم ناكام نبوده است.»
فیلیپ نواره اول اكتبر ۱۹۳۰ در لیل، شهری در شمال فرانسه به دنیا آمد و در دوران مدرسه دانش آموزی تنبل و ناموفق بود و سرانجام پس از مردود شدن در امتحانات سال آخر دبیرستان، راهی صحنه تئاتر پاریس و در سال ۱۹۵۳ جذب سازمان تئاتر ملی فرانسه شد.
در ۷ سال حضور در آن جا، نواره در بیش از ۴۰ نقش متفاوت ظاهر شد و با مونیك شامه ته یك زوج هنری را تشكیل داد. به سال ۵۶ نواره نخستین فیلم سینمایی اش را كه كار اگنس واردا بود و «La pointe courte» نام داشت، بازی كرد. با این حال ۴ سال طول كشید تا او در فیلم بعدی اش ایفای نقش كند و آن فیلم «زازی در ایستگاه مترو» ساخته لویی مال بود. پس از بازی در یك سری نقش های درجه دوم، نواره بالاخره یك نقش مهم را در فیلمی به نام «الكساندر بسیار شادمان» محصول ۱۹۶۷ بازی كرد كه در باره یك رعیت و كارگر رؤیایی بود. با این حال، فیلم «اسلحه قدیمی» بود كه به نواره شهرت و همان طور كه قبلاً گفتیم نخستین جایزه سزار را بخشید.
پس از آن راه وی هموارتر شد و در سالهای بعد در فیلم های متعدد دیگری بازی كرد كه نقطه اوج و كامل كننده آن «سینما پارادیزو» در آخرین سال دهه ۱۹۸۰ بود كه هم فیلم و هم حضور و نحوه بازی نواره در آن بشدت جلب نظر كرد. نواره سال های آخر عمرش را دور از سینما و با پرهیز از بازی در فیلم های سینمایی و اغلب در خانه اش در شهر كاركاسونه در جنوب فرانسه گذراند.
رنو دونه دیو دو وابره وزیر فرهنگ فرانسه از دیگر كسانی بوده كه درباره حضور و نقش نواره در عالم هنر اظهار نظر كرده و گفت: «نواره خالق برخی از جذاب ترین و به یاد ماندنی ترین تصاویر و شخصیت ها و اتفاق های سینمای اروپا و حتی جهان در نیم قرن گذشته بود. او شخصیت و تصویری بزرگ را از خود ارائه می داد و می توانست حتی در یك نقش محدود به بالاترین درجات ممكن برسد و پروازش را كامل كند و سقفی برای او متصور نبود و به نظر می رسید بزرگ تر از نقش های محوله به وی بوده است.»
از مهمترین شاحضه های وی، آرامش و خونسردی بود و به قدری در مقابل دوربین راحت بود كه قابل باور نبود و این آرامش با گذشت زمان بیشتر می شد. ژان لویی ترن تینیان دیگر بازیگر معروف سینمای فرانسه در باره نواره گفته بود: «بارها بازی نواره را دیده و از آن شگفت زده شده ام. او كسی است كه حتی با نگاه آرام و چهره بی حركت می تواند شما را به وجد آورد. حتی دیدن سیمای او بر پرده سینما نیز برای این كه احساس آرامش و رضایت كنم، كفایت می كرد. او بارها مرا به این نتیجه و باور رساند كه سینما یك هنر ویژه است.»

وصال روحانی

منبع : روزنامه ایران