۲۴ آذر انتخابی اعتراضی

در همه جای جهان بهترین فرصت اظهارنظر برای هر ملتی انتخابات است به خصوص در کشورهایی که نهادهای مدنی ضعیف است و دولت هم در تمام زمینه ها وظیفه و مسوولیت دارد.
موثرترین راهی که ملت می تواند اراده خود را بر سرنوشت حاکم کند انتخابات است. انتخابات امسال در شرایطی برگزار شد که یک سال از یکدست شدن قدرت می گذشت، بنابراین خیلی ها توصیه می کردند که اصلاح طلبان در این انتخابات شرکت نکنند و اجازه دهند که یک سال دیگر هم بگذرد تا در انتخابات مجلس به صورت گسترده حضور پیدا کنند.
مجریان و ناظران انتخابات هم هم سو بودند و عملکرد جریان خاص هم روشن نبود و صدا و سیما هم تبلیغات خود را انجام می داد و بودجه های میلیاردی هم برای مجلس خبرگان و شوراها صرف می شد. ما در چنین فضایی وارد انتخابات شدیم. البته انصافش هم این است که نقش اصلی و محوری را جناب آقای خاتمی داشتند که با همه وجود در این شرایط حساس وارد شدند، در حالی که خیلی ها به ایشان توصیه می کردند که حیف است شما آبروی خودتان را صرف انتخاباتی کنید که ابهامات زیادی چه در زمینه اجرایی و چه در فضای کلی کشور دارد...
در همه جای جهان بهترین فرصت اظهارنظر برای هر ملتی انتخابات است به خصوص در کشورهایی که نهادهای مدنی ضعیف است و دولت هم در تمام زمینه ها وظیفه و مسوولیت دارد. موثرترین راهی که ملت می تواند اراده خود را بر سرنوشت حاکم کند انتخابات است. انتخابات امسال در شرایطی برگزار شد که یک سال از یکدست شدن قدرت می گذشت، بنابراین خیلی ها توصیه می کردند که اصلاح طلبان در این انتخابات شرکت نکنند و اجازه دهند که یک سال دیگر هم بگذرد تا در انتخابات مجلس به صورت گسترده حضور پیدا کنند.
مجریان و ناظران انتخابات هم هم سو بودند و عملکرد جریان خاص هم روشن نبود و صدا و سیما هم تبلیغات خود را انجام می داد و بودجه های میلیاردی هم برای مجلس خبرگان و شوراها صرف می شد. ما در چنین فضایی وارد انتخابات شدیم. البته انصافش هم این است که نقش اصلی و محوری را جناب آقای خاتمی داشتند که با همه وجود در این شرایط حساس وارد شدند، در حالی که خیلی ها به ایشان توصیه می کردند که حیف است که شما آبروی خودتان را صرف انتخاباتی کنید که ابهامات زیادی چه در زمینه اجرایی و چه در فضای کلی کشور دارد. منتها ایشان آمدند و دیگران را به وحدت دعوت کردند که خوشبختانه با همراهی جناب آقای کروبی نهایتاً توانستیم یک ائتلاف بزرگ را در کشور شکل بدهیم.
البته باید بگویم که در حقیقت این ائتلاف در مرحله دوم انتخابات ریاست جمهوری آغاز و شکل گرفته بود و آن هم حمایت از آقای هاشمی رفسنجانی بود که عمدتاً هم به دلیل احساس نگرانی عمومی بود . در نتیجه چاره یی جز وحدت و ائتلاف نمی دیدند که در برابر این پدیده بتوانند به صورت یک صدای متحد بایستند.
ادامه آن ائتلاف خودش را در انتخابات شوراها نشان داد و مادام که خطر یکدست شدن حاکمیت آن هم با روش های پوپولیستی و در عرصه سیاست خارجی با دنبال کردن ماجراجویی استقلال و تمامیت ارضی و منافع ملی ما را تهدید می کند این ائتلاف به قوت خود باقی خواهد ماند، برای اینکه این خطر جدی تر از آن است که ما به سهم خواهی های مرسومی که در همه کشورها بین احزاب و نیروهای سیاسی از جمله در انتخابات وجود دارد فکر کنیم.
● اهداف انتخاباتی اصلاح طلبان
ما هدفمان از شرکت در انتخابات این بود که برخلاف تبلیغاتی که می شد مبنی بر اینکه حامیان دولت از ۱۷ میلیون به ۳۰ میلیون برسند یک اعتراض عمومی نسبت به وضع موجود وجود دارد و این نارضایتی ها بسیار جدی است و در این فضا باید همچنان نداهای صلح طلبی در جهان و اصلاح امور و دموکراسی در داخل همچنان مطرح بشود. به ویژه آنکه در زمان انتخابات به طور طبیعی توجه جامعه به مسائل عمومی بیشتر از زمانی می شود که ما انتخاباتی برگزار نمی کنیم.
ضمن اینکه شرکت ما می توانست آزمونی باشد برای حاکمیت یکدست که ببینیم انتخابات را می خواهد چگونه برگزار کند چون ما سال دیگر انتخابات مهم مجلس را داریم که همه سیاست های کشور را می تواند تغییر دهد یا تثبیت یا تشدید کند. یک فرصت استثنایی هم برایمان بود. نهاد شوراها در دوره اصلاحات شکل گرفت و تا سالی که آقای خاتمی پیروز شده بود هیچ دولتی به سمت برگزاری انتخابات شوراها پیش نرفت و اینکه امروز شهر و روستا را به منتخبین مردم در همان منطقه بسپارد، در اول کار نیز اعتراضات زیادی مطرح می شد که بیشتر آنها هم در قالب دلسوزانه بود به این معنا که اگر شوراها شکل بگیرد مدیریت کشور با چالش ها و حتی با بحران های جدی مواجه می شود.
امروز که سال هشتم تشکیل شوراها هست در بین تمام نیروها و احزاب سیاسی شما حتی یک حزب را پیدا نمی کنید که بگوید تشکیل این نهاد به ضرر مردم بوده است و مدیریت کشور را با مشکلات جدی مواجه کرده است. حتی در شهرهای مرزی و قومی شوراها مشکلات امنیتی و غیرامنیتی ایجاد نکرده است و امروز همه به عنوان یک تجربه بسیار مثبت از آن یاد می کنند امروز مشخص است که تحلیل دولت اصلاحات مبنی بر اینکه ما می توانیم به مردم اعتماد بکنیم و در یک روز در سراسر کشور ۳۳ هزار شورای شهر و روستا تشکیل بدهیم یک تحلیل واقع بینانه بود نه یک نگاه روشنفکرانه به معنای غیرواقع بینانه به جامعه.
خوشبختانه این شورا شکل گرفت و امروز که دور سوم انتخابات شوراها برگزار شد هر حزب، گروه و جناحی تلاش کرد با ارائه پیشنهاداتی موقعیت و جایگاه شوراها را برای آینده کشور ارتقا دهد که همین امر می تواند زمینه ساز این باشد که ما به تدریج به سمت داشتن شوراهای قدرتمند پیش برویم. ما با این تحلیل وارد انتخابات شدیم و فکر هم می کردیم که در مجموع استقبال مردم از انتخابات مناسب باشد به خصوص اینکه دو انتخابات را همزمان برگزار کردند.
به طور طبیعی باید بیش از نیمی از شهروندان ما در انتخابات شرکت کنند، البته کار و آمار وزارت کشور را هنوز توجیه نیستم که چطور ممکن است ما در سال گذشته ۴۸ میلیون واجد شرایط برای انتخابات ریاست جمهوری داشته باشیم و امسال تعداد به ۴۶ میلیون رسیده باشد. اما فارغ از این آمارها واقعیت این است که بیش از نیمی از ایرانیان در این انتخابات شرکت کردند و در همه جای جهان وقتی که آمار شرکت کنندگان بالای ۵۰ درصد است، معنایش این است که انتخابات از نظر شهروندان امری پذیرفته و مشروع است.
به این ترتیب مردم ما یک بار دیگر ثابت کردند که نه راه انفعال و قهر از صندوق های رای و نه راه دخالت خارجی و نه حرکت های خشونت آمیز و انقلابی حلال مشکلات جامعه نیست بلکه مسیر اداره کشور از طریق صندوق های رای است. لذا این بینش بزرگ ترین پیروزی برای جنبش اصلاحی است که مخالف و موافق اکثریت شان به این نتیجه برسند که از این طریق بتوانند امور کشور را یا بهبود بخشیده یا حداقل مانع از آن شده که وضع بدتر از آنی که هست بشود.
● تثبیت افکار اصلاح طلبان
از سوی دیگر ما در ایام انتخابات دستاوردهای بزرگی غیر از تثبیت فکر اصلاحی داشتیم. به هر حال معلوم شد که درصد طرفداران تحریم قابل توجه نیستند و اقلیت جامعه را شکل می دهند و از آن طرف اتفاقاتی که در کشورهای همسایه ما به خصوص عراق و افغانستان روی داد به ویژه قشرهایی از جوانان را که شاید تصور می کردند دخالت خارجی یک فرصتی برای استقرار دموکراسی در ایران و پیشبرد امور است به این فکر فرو برد که ظاهراً تبعات منفی این دخالت خارجی خیلی جدی تر و گسترده تر از آن چیزی است که در ابتدا به ذهن می آید.
امروز وضعیت دو کشور همسایه ما به گونه یی است که در افغانستان طالبان روز به روز قدرتمندتر می شود و در عراق متاسفانه نزاع های خونین را شاهد هستیم و نیز رشد بنیادگرایی و ناامنی را می بینم. از همه مهمتر نکته دیگر این است که اگر امروز امریکا عراق را ترک کند خطر تجزیه آن کشور وجود دارد و اگر در عراق بماند افکار و تحرکات ضدامریکایی روزبه روز می تواند گسترش پیدا کرده و کشور را ناامن تر کند. بنابراین در چنین وضعیتی طبعاً شهروندان علاقه مند می شوند که خودشان مستقیماً بدون امید به خارجی ها بتوانند به حاکمیت خودشان از طریق انتخابات نقش ایفا کنند.
غیر از این ما بزرگترین دستاوردمان در این انتخابات این بود که طرفداران حاکمیت یکدست با یک نه بزرگ ملی مواجه شدند و این چیزی است که امروز خود آنها هم به آن معترف هستند. ما در دوم خرداد ۷۶ برای اینکه تک نگاهی بر این کشور حاکم نشود در انتخابات شرکت کردیم و با آن پیروزی از تک نگاهی قدرت توسط محافظه کاران جلوگیری کردیم.
تفاوت این انتخابات با آن انتخابات در این است که ما در دوره یی در انتخابات شرکت کردیم که این نگاه وجود داشت و محور یکدستی هم مشخص بودند و چنان هم به موقعیت خودشان ایمان داشتند که حتی موتلفان سابق شان را هم کنار گذاشتند؛ به طور مشخص شعارشان این بود طرفداران احمدی نژاد که ۱۷ میلیون بودند امسال به ۳۰ میلیون رسیده لذا کافی است هر لیستی منسوب به ایشان شود تا بتواند به تنهایی شوراها را در تمامی مراکز استان ها فتح کند. منتها نتیجه انتخابات چه در تهران و چه در سراسر کشور نشان داد که این نگرش و تحلیل صحیح نبوده است.لذا امروز که این فهرست چه در انتخابات شوراها و چه در انتخابات خبرگان و چه در انتخابات میان دوره یی مجلس با شکست مواجه شده به جای درس آموزی از این انتخابات که تنها یک سال از انتخابات سال گذشته می گذرد به جای مسوولیت پذیری نوعی مسوولیت گریزی راه افتاده است و فکر می کنم این پدیده یی است که در تمام کشورهای جهان بی نظیر و دست کم، کم نظیر است چون هر جای دنیا بالاخره وقتی انتخابی صورت می گیرد مردم در چند سال اول با منتخب همراهی می کنند. لذا این هوشیاری ملی ایرانیان است که ظرف حدود یک سال دست رد بر سینه کسانی زدند که تک نگاهی را شعار خود کرده بودند.
از آن طرف هم خوشبختانه حضور مردم و اصلاح طلبان در انتخابات به گونه یی بود که در سطح ملی در شهرها نزدیک به ۴۰درصد کرسی های شوراها را فهرست یا نامزدهای اصلاح طلب به خود اختصاص دادند.
ما تقریباً در هر شهری به طور متوسط دو نامزد اصلاح طلب در شوراها داریم و این بنیان بسیار خوبی برای حرکت های آتی ما فراهم کرده است که هم نهاد شوراها دارد تثبیت می شود چون ما شعارمان این بود که شوراها بنیان دموکراسی هستند و هم این امکان را فراهم می کند که از طریق این نهاد به خصوص عزیزانی که پیروز شدند و بزرگوارانی که کمک کردند به این عزیزان تا اینها در شورا قرار بگیرند کار را تمام شده ندانند بلکه کار را آغاز شده بدانند. چرا که جامعه بین دو دولت خاتمی و احمدی نژاد یک انتخاب کوچکی را در سطح شهر تهران انجام داد. هر سه عضو کابینه آقای خاتمی یعنی احمد مسجدجامعی، محمدعلی نجفی و معصومه ابتکار رای آوردند و سه عضو کابینه آقای احمدی نژاد مسعود زریبافان، مهرداد بذرباش و نسرین سلطان خواه هر سه حذف شدند که این جهت گیری بعد از یک سال و نیم است؟
حال شما این مساله را با فضایی که یک سال بعد از دوم خرداد رخ داد مقایسه کنید. از سوی دیگر در خبرگان چه اتفاقی افتاد؟ با همان روحیه یی که داشتند که گفتند ما سال گذشته دوگانه احمدی نژاد -هاشمی را ایجاد کردیم و گفتیم که آقای هاشمی سمبل حاکمیت است، امسال هم فکر کردند می توانند دوگانه هاشمی - مصباح ایجاد کنند و شعارشان هم این بود که خبرگان باید بدون هاشمی شکل بگیرد یعنی لیست منهای هاشمی.
البته بعضی ها بنا داشتند که اگر آقای هاشمی رای نیاورد یا رای پایینی در انتخابات خبرگان آورد بعد از یکی دو روز تجمعی را در جلوی مجمع تشخیص مصلحت نظام انجام بدهند و خواهان استعفای ایشان از مجمع تشخیص مصلحت نظام هم شوند. در این فاصله هم که فهرست منهای هاشمی مطرح می شد آقای مصباح هرگز چیزی را تکذیب نکردند که جلوی طرفداران و شاگردانشان را بگیرند. نتیجه انتخابات چه شد؟
اگر همه آرا هم مال آقای مصباح بود این دوگانه یی که پارسال ۱۷ به ۱۰ به نفع آقای احمدی نژاد تمام شد امسال با گذشت یک سال ۱۵ به ۸ به نفع آقای هاشمی در مقابل آقای مصباح پاسخ داده شد و این هم نشان می دهد که جهت گیری جامعه ما به خصوص وقتی شرایط بحرانی تر می شود، چگونه است.
این معنایش این نیست که کسانی در گذشته قصور و تقصیر نداشتند و به آنها انتقادی نداشتند معنایش این است که جامعه در شرایط حساس بین انتخاب های موجود دست به انتخاب عقلانی می زند. نتیجه انتخابات میان دوره یی مجلس را هم دیدید که آقایی بود که در این مدت چند بار مصاحبه کرد و هر وقت هم مصاحبه می کرد می گفت که اصلاح طلبان مرده اند و تقدیر چنین بود که این آقا از تنها نامزد زن انتخابات میان دوره یی مجلس که اصلاح طلب هم بود شکست بخورد در واقع ما کلاً یک نامزد داشتیم و این نامزد که متعلق به یک جریان مرده بود بر این جریان زنده کاملاً فائق آمد و نشان داد که پایگاه اجتماعی در جامعه ما چگونه است.
اخیراً دوباره مصاحبه کردند و گفتند آنهایی که رای آوردند به اعتبار اصلاحات نبوده بلکه به اعتبار شخصیت خودشان بوده است تازه چون اسم شان در لیست اصلاح طلبان بوده آرای شان هم کاهش پیدا کرده است لذا اگر منفرد بودند رای شان خیلی بالاتر بود.
گفتیم والله این هم نان قوت اصلاح طلبان است چهره هایی دارد که خودشان رای شان بالا است تازه در فهرست اصلاح طلبان قرار می گیرند باز منتخب مردم می شوند و رای می آورند، رقیب شان کسانی هستند که معتقدند مردم عاشق جریان آنها هستند ولی وقتی سوار آن جریان می شوند در انتخابات شکست می خورند. به هرحال ما در چنین فضایی وارد عرصه رقابت شدیم و این دستاوردهای بزرگ را داشتیم.
از سوی دیگر اختلاف بین محافظه کاران بسیار جدی است. در گذشته تا ما حرف می زدیم می گفتند که اگر انسان برای خدا کار کند به اختلاف نمی رسد و شما حتماً دارید برای غیر خدا کار می کنید. الان اختلافاتی که در جناح راست اتفاق افتاده به گونه یی است که در واقع به نسبت آنچه که ما در آن اختلاف داشتیم قابل ذکر نیست و این از ادبیات خودشان و از مصاحبه هایی که دارند علیه یکدیگر مشخص است. کاری که در انتخابات انجام دادند مشهود است.
البته این مساله یک حسن بزرگ دارد و آن این است که اجمالاً همه دارند می پذیرند که ایرانیان دارای گرایشات متفاوتی هستند و نمی شود این گرایشات را نفی کرد لذا بهترین راه این است که اجازه دهیم این گرایش ها در تشکل هایی که با شناسنامه و هویت مشخص هستند حضور پیدا کنند و طبعاً به میزان پایگاه اجتماعی شان ایفای نقش کنند تا بتوانند آرمان های خودشان را محقق کنند بالاخره آنها نمی توانند بگویند اختلافاتی که ما داریم به خاطر هوای نفس یا جنگ قدرت و یا سهم خواهی است بلکه پذیرفتند که در خود آنها هم گرایشات متفاوتی برای اداره کشور وجود دارد بنابراین باید این را در سطح ملی بپذیرند.
● اصلاح طلبی حرکتی مسالمت آمیز
نکته آخر اینکه یکی دو نفر از آقایان اصولگرا مصاحبه کردند و گفتند که امیدواریم اصلاح طلبان این بار برای ستیزه جویی نیامده باشند. در جواب این دوستان باید گفت که ما مسالمت آمیزترین حرکتی که طی دهه های گذشته داشتیم حرکت اصلاحی بود. آقای خاتمی سمبل این حرکت بود و شعارش در داخل و خارج گفت وگو و صلح بود. اساس اینکه دنیا به طور ویژه به شعارهای آقای خاتمی توجه کرد این بود که برخلاف بسیاری از سیاستمداران این شعارها را برای خارج نمی خواست. شعارش دموکراسی در جهان و استبداد در داخل نبود او دموکراسی را برای ایران و خارج یکی می خواست بنابراین طبعاً دنیا هم او را جدی گرفت کما اینکه دنیا در زمان خودش پیام گاندی را جدی گرفت.
لذا شعار ما این است که تنها راه نجات کشور این است که هر جریانی به سهم و پایگاه خود قانع باشد و دست از روش های غیرقانونی چه در فتح قدرت و چه در بقا بردارد. حال ما در مرحله یی هستیم که با استفاده از ائتلاف بزرگ اصلاح طلبان باید در شرایط بسیار بحرانی در صحنه باشیم تا صدای ما در سرنوشت ایران و ایرانیان مفید باشد و اگر این صحنه را ترک کنیم ممکن است حوادثی رخ بدهد که بعدها هیچ کدام از ما نتوانیم آن را توجیه کنیم.

متن ویراسته شده سخنرانی در همایش سپاس از ستادهای انتخاباتی اصلاح طلبان اصفهان (تنظیم از حمید بارورز)
مصطفی تاج زاده

منبع : روزنامه اعتماد