سه شنبه, ۲۹ اسفند, ۱۴۰۲ / 19 March, 2024
مجله ویستا

روش تبلیغ قرآنی د رمقایسه با شیوه‌ی تبلیغ در جهان امروز


روش تبلیغ قرآنی د رمقایسه با شیوه‌ی تبلیغ در جهان امروز
تبلیغات از ابزارهای رایج برای انتقال فكر. فرهنگ و هر گونه پیامی به دیگران است. مكاتب فكری، فرهنگ‌ها و تمدن های مختلف از دیرباز كوشیده‌اند با بهره گیری از شیوه‌های گوناگون، پیام‌های مورد نظر خویش را به مخاطبان انتقال دهند. در قرآن كریم از شخصیت‌های ارجمندی سخن به میان آمده است كه د رمسیر اهداف بلنـد الاهـی و بسط و گستـرش فرهنگ دینـی از هیچ كوششـی دریغ نمی‌كرده‌انـد. بدون شك، رفتار، گفتار و كردار این شخصیت‌ها ـ‌كه عمدتاً در زمره‌ی پیامبران الاهی بوده‌اند‌ـ می‌تواند به عنوان اسوه و الگو، رهنمای همه‌ی ره‌پویان حقیقت باشد.
نویسنده‌ی محترم كوشیده است ضمن بیان اصول حاكم بر رفتارهای تبلیغی این اسوه‌ها، به استخراج شیوه‌های تبلیغی آنها بپردازد و آنگاه آن را با اصول و شیوه‌های حاكم بر تبلیغات در جهان امروز مقایسه كند و در پایان، ویژگی‌ها و امتیازات روش تبلیغ قرآنی را برشمارد.
● مقدمه
یكی از راه های شناخت بهتر و عمیق تر شیوه های تبلیغ در قرآن. مقایسه ی آنها با روش های تبلیغات در جهان امروز است. این مقایسه می تواند اعتبار. پویایی و اثربخشی شیوه های قرآنی را بیش از پیش روشن كند و مبلغان امروز را در جهت گسترش ارزش های معنوی و الاهی یاری رساند.
در نوشتار حاضر. نخست به ذكر عناوین مهم ترین شیوه های تبلیغ در قرآن ـ كه شخصیت های اسوه در دعوت خود از آن بهره جسته اند ـ پرداخته ایم و آنگاه شیوه های شناخته شده ی تبلیغات د رعصر حاضر راـ كه از سوی رسانه ها و دستگاه های تبلیغی اجرا می شود ـ معرفی كرده ایم و سپس اصول حاكم بر شیوه های دو طرف را به مقایسه نهاده ایم و در پایان امتیازات تبلیغ پیامبران و اولیای خدا را نسبت به تبلیغات مادی گرایانه ی عصر حاضر برشمرده ایم.
● شیوه های تبلیغی اسوه های قرآنی
پیامبران و اولیای الاهی كه در قرآن كریم به عنوان شخصیت های دعوت كننده به حق معرفی شده اند, با توجه به شرایط و مقتضیات زمانی, مكانی و اجتماعـی, از روش هـا و شیوه هـای گوناگونـی استفـاده می كرده اند تا جایی كه از آیات قرآن نزدیك به دویست و پنجاه شیوه قابل استنباط و استخراج است. در این بخش, به معرفی مهم ترین شیوه ها كه عموماً به طور مشترك از سوی شخصیت های اسوه ی قرآنی در دعوت مردم به دین حق مورد استفاده قرار گرفته است, می پردازیم[۱].
یادكرد این نكته ضروری است كه اتخاذ این شیوه ها در دوران انبیا و اولیا با توجه به امكانات و فضاهای تبلیغی آن دوران بوده و بدیهی است كه با شیوه های كنونی تفاوت بسیار دارد. به طور مثال, اغلب برخوردهای تبلیغی شخصیت های قرآنی در قالب شیوه های مستقیم و رخ به رخ ـ به صورت انفرادی و یا جمعی ـ بوده است, در حالی كه در نظام تبلیغی كنونی, این شیوه تنها بخش اندكی از حجم وسیع تبلیغات را دربر می گیرد.
اكنون به ذكر عنوان شیوه ها و شمار تكرار آنها در قرآن كریم می پردازیم. این شیوه ها عبارتند از:
▪ استدلال و منطق متین (ده مورد).
▪ نُصح و خیر خواهی خالصانه (نه مورد).
▪ بیان صریح عقاید (هشت مورد).
▪ مهربانی و شفقت ورزی (هشت مورد)
▪ یادآوری نعمت های الاهی (هشت مورد).
▪ انذار و هشدار (شش مورد).
▪ پاسخ آرام و نرمی و مدارا در برابر تهمت و خشونت (شش مورد).
▪ عدم درخواست مزد (شش مورد).
▪ هجرت برای یافتن عرصه های جدید دعوت (پنج مورد).
▪ مقایسه (پنج مورد).
▪ تشویق و ترغیب (پنج مورد).
▪ مرحله بندی دعوت (چهار مورد).
▪ استفاده از همه ی فرصت ها (چهار مورد).
▪ امید بخشی و پرهیز از یأس (چهار مورد)
▪ جدال و مناظره ی نیكو (چهار مورد).
▪ برائت از شرك و مشركان (چهار مورد).
برخی دیگر از شیوه های تبلیغی كه بنا بر آیات قرآن و روایات معتبر در دستور كار چهره های قرآنی بوده و در دامنه ای محدودتر مورد بهره برداری قرار گرفته است, بدین قرار است:
۱) همراهی و مدارا با مخاطبان
۲) تبشیـر؛
۳) فعالیـت پنهانـی؛
۴) مبارزه ی عملـی با شـرك؛
۵) خطـاب توام با عقل و وجـدان (فطـرت)؛
۶) تحریك ایمان؛
۷) صبر و استقامت؛
۸) نظم و وقت شناسی؛
۹) دعوت به اصلاح اقتصادی؛
۱۰) خطابه و سخن وری؛
۱۱) وعظ و اندرز؛
۱۲) حكمت های ظریف و دقیق؛
۱۳) تكل به زبان های متعدد؛
۱۴) احقاق حق و داوری عادلانه؛
۱۵) آواز نیكو؛
۱۶) پیش تازی در خیرات؛
۱۷) توجه ویژه به خانواده؛
۱۸) تلاش برای دفع اتهام؛
۱۹) سپس گزاری دائم؛
۲۰) تاسیس كعبه, مساجد و مراكز تبیلیغی؛
۲۱) اهتمام ویژه به نماز و زكات؛
۲۲) مهمان نوازی؛
۲۳) اقناع تدریجی؛
۲۴) تشكیل كادر اصلی و مركزی دعوت.
● شیوه های شناخته شده ی تبلیغ در جهان امروز
تنوع راه كارهای زندگی و بهره برداری از امكانات پیچیده و گسترده ی مادی و رهیافت های تكنولوژی مدرن, موجب تنوع وسایل و ابزارها و شیوه ای تبلیغ نیز شده است. این تكنولوژی بات ورود خود, روش های سنتی تبلیغ را به جرگه ی فراموشی كشانده است. در اینجا آنچه اهمیت دارد شناخت عمیق شیوه های امروزین تبلیغات است كه بر تمام ابعاد زندگی انسان چنگ انداخته و حتی در حیات فردی و خانوادگی انسان نفوذ اجتناب ناپذیر دارد.
روند تبلیغات در جهان كنونی تحت تأثیر پیدایش این شیوه های جدید, چهره ای پیچیده و حساس پیدا كرده است, به طوری كه كارشناسان و متخصصان بیشماری پیرامون جزئی ترین مسایل آن به كاوش و بررسی مشغولند و با تقیقات و آزمایش های دامنه دار خود, فعالیت های تبلیغی را هدایت می كند , افزون بر این سامانه های رایانه ای عظیم و پیشرفته ای نیز در این امر مددكار آنها شده, با تكنولوژی مدرن خود به تسریع و تعمیق و تنفیذ ترفندهای تبلیغاتی یاری می رسانند. باید توجه داشت كه مهم ترین مشخصه ی تبلیغات در جهان امروز , جنبه ی غیر ارزشی و الحادی آن است, كلیه ی دستگاههای تبلیغاتی جهان در زیر سیطره ی سردمداران كفر والحاد جهانی بوده و مروج مختلف می باشند.
یكی از محققان در این باره می نویسد:
جریان حاكم بر جهان امروز یك جریان كفراندود و تك ساحتی است و معیارهای ارزشی حاكم بر روابط و معادلات بین المللی متناسب با ماهیتتك ساختی همین جریان جهانی است؛ یعنی معیارهای غیر الحادی و نظام ارزشی فراخاكی و ماورای مادی هیچ گونه حاكمیتی ب جهان امروز ندارد[۲].
با عنایت به مطالب فوق, شیوه ها و راه كارهای اصلی و پركاربرد تبلیغات در جهان امروز را به اختصار از نظر می گذرانیم:
▪ روش مستقیم
در این شیوه موضوع یا پیام تبلیغی بدون پیرایه هی گوناگون و به دور از صحنه سازی و به كارگیری ابزارهای مختلف, به طرزی ساده و روشن عرضه می شود. تبلیغ رخ به رخ و انفرادی معمولاً از این نوع می باشد. به بیانی دیگر می توان گفت:
در این روش, پیامی بخصوص از سوی عامل نشر پیام به سوی گیرنده در جریان است و به طور متقابل با توجه به جریان این معلومات, از سوی پیام گیرنده نیز اطلاعات و عكس العمل هایی به طرف پیام ده۸نده جریان می یابد[۳].
متاسفانه از این شیوه در سطحی بسیار اندك استفاده می شود, چراكه بیشتر تاكتیك های تبلیغی در جهان امروز خالی از اغراض و هدف های خاص سیاسی و غیره نمی باشد.
▪ روش استدلالی
هرچند درتبلیغات امروزی, توجه چندانی به منطق عقلانی و استدلال متین نمی شود, اما به لحاظ اینكه خالی بودن تبلیغ از تعقل و تفكر باعث بی رغبتی و بی توجهی مخاطبان خواهد گردید, در مواردی شاهد استدلال و برهان نی هستیم. این نوع تبلیغ سبب رشد جامعه و ارتقای سطح فرهنگ ملی می شود. استفاده از این شیوه در تبلیغات دینی, سیاسی, اقتصادی و فرهنگی بسیار ارزنده و پسندیده است, چراكه مهم ترین وظیفه ی دشتگاه های تبلیغی , بیان حقایق و اقامه ی برهان واستدلال برای اقناع مخاطبان می باشد.
البته تفكیك استدلال واقعی از تظاهر به استدلال, نكته ای بس با همیت است كه بایستی در مورد اقدامات تبلیغی ـ استدلالی غربیان با دقت بیشتر صورت پذیرد؛ چه اینكه بسیاری از كتب, مقالات و برنامه های تبلیغاتی عرضه شده از سوی غربیان با ظاهری استدلالی اما بدون محتوای مستدل عرضه می شوند كه در جای خود قابل بررسی است.
▪ شبه استدلال
بیشتر تبلیغات استدلالی در نظام تبلیغی غرب, در واقع شبه استدلال است. در این روش, مبلغ یا دستگاه تبلیغی برای فریب افكار عمومی در جهت هدف های خویش مجموعه ای از ترفندهای موثر را به كار می گیرد و با ایجاد تصویری از یك بیان و نطق استدلالی, مخاطب را به قبول پیام وادار می سازد. كتاب ها و مقاله هایی كه با ظاهر مستدل و مستند و با پاورقی ها و استنادهای مكرر, اما به دور از حقایق علمی نشر می یابد, نمونه های این نوع تبلیغ به شمار می روند. برخی از ترفندهایی كه در این شیوه مورد استفاده قرار می گیرند, عبارتند از: فضا سازی, استناد مجازی, استناد مكرر, نام گذاری معكوس, تظاهر به دقت نظر و غیره[۴].
▪ روش تدریجی
در برخی موارد, پیام تبلیغی چنان وسیع با اهمیت و دارای تازگی است كه نمی توان در یك مرحله به ابلاغ آن همت گماشت, لذا بایستی جامعه را برای پذیرش آن آماده ساخت. همچنین در جایی كه تبلیغ متضمن بازداشتن مخاطبان از عادتی دیرین است, نمی توان یكباره پیام را عرضه نمود, بلكه باید با زمینه سازی منتظر ماند تا زمان طرح و تثبیت پیام فراهم شود. (مبلغان غرب در كشورهای جهان سوم, از این شیوه بالاترین بهره را برای نشر فرهنگ مبتذل غربی گرفته و با طرح های مرحله ای و برنامه ای تدریجی به اهداف پلیدشان دست یافته اند[۵]).
همچنین دستگاه های تبلیغاتی غرب, پس از انقلاب اسلامی همواره از این شیوه در جهت القای موضوع خود علیه انقلاب درسطح جهان وحتی در داخل كشور استفاده كرده, سعی نموده اند تا محورهای درون غیبی چون نقض حقوق بشر در ایران, دخالت در اقدامات تروریستی در جهان انزوای سیاس جمهوری اسلامی و ده ها مورد دیگر را به ذهان جهانیان تزریق نمایند.
▪ روش شرطی
یكی از رایج ترین شیوه های تبلیغات سیاسی ـ فرهنگی و تجاری غربی این است كه با توجه به بازتاب های شرطی, پیام تبلیغی را به یك عامل نامربوط, مشروط می سازند. به طور مثال مربوط دانستن سطح دانش به نوع پوشش و ظاهر افراد در كشورهایی كه مورد تهاجم فرهنگی غرب قرار دارند, از موارد كاربرد این روش است. مبلغان استكبار, برای تغییر آداب و مسخ فرهنگ جهان سوم بهره های فراوانی از این روش می گیرند و موجب از خود باختگی آنان می شوند. نمونه ی دیگر, ملازم شمردن دین و خرافه پرستی است كه در تبلیغات غربی برآن پافشاری می شود تا با شرطی كردن مردم نسبت به خرافه, آنها را از امور دینی بیزار نمایند و هرچه رنگ دینی دارد با خرافه یكسان پنداشته شود[۶].▪ روش نفی و اثبات
این شیوه قرابت و شباهتی با روش استدلالی دارد, با این تفاوت كه در اینجا تاكید بر نفی و محكوم كردن پیام های رقیب است. در این روش كه در فعالیت های تبلیغی سابقه ی طولانی دارد , نفی كلیه ی پیام ها و خنثی نمودن شیوه ها و ترفندهای طرف مقابل, زمینه ساز اثبات پیام مطلوب بوده و در جایی به كار می رود كه دلایل و برهان های كافی برای اثبات اعتقاد و پیام اصلی مبلغ در دسترس نمی باشد, در نتیجه او از راه غیرمستقیم سعی در القای آن پیام می نماید. (این روش به طور كلی ناستوده و نامشروع نیست؛ زیرا اگر با روش استدلالی آمیخته و تابع حقیقت و واقعیت باشد, تركیب معقول و قابل استفاده ای حاصل می شود كه ماهیت ارشادی دارد[۷]), اما امروزه درتبلیغات جهانی از این شیوه تنها برای كم رنگ كردن اندیشه های انقلابی, اسلامی و نوگرایانه در صحنه ی بین المللی و نیز در جهت گسترشش فرهنگ غربی استفاده می شود.
▪ دعایه و جنگ روانی
این دو اصطلاح را می توان با تعریفی مشابه, تبیین نمود, چراكه "دعایه" نوعی تبلیغات با شیوه ی تحریك احساسات و سوق دادن روحیه ها به جهتی خاص و به كارگیری سخنان راست و دروغ و شایعه و دیگر شیوه های خلاف واقع است كه همین مفاهیم در جنگ روانی نیز مورد توجه قرار می گیرد. جنگ روانی را چنین تعریف كرده اند:
جنگ روانی, استخدام طرح های تبلیغی و غیر تبلیغی به منظور تأثیر بر آرا و احساسات و موضع گیری ها و رفتارهای گروه های دشمن, بی طرف و یا دوست است كه به اهداف ملی كمك برساند[۸].
در این شیوه در كنار عملیات نظامی, از هر گونه ابزار سیاسی, فرهنگی, اطلاعاتی و اقتصادی در جهت تضعیف روحیه ی مخاطبان و تثبیت پیام های مورد نظر, بهره گیری می شود. روش های مقطعی كه در این راستا به عمل می آید عبارتند از: روش تكرار, طنز و فكاهی, تظاهر به اعتقادات دینی به منظور خلع سلاح طرف مقابل, دروغ و تهمت, مظلوم نمایی, شعارهای توخالی و پرطمطراق , وحشت آفرینی, شایعه پراكنی و وعده های پوچ و گمراه كننده[۹].
▪ روش طرح ناگهانی
در برنامه های تبلیغی مستقیم, چه انفرادی و چه گروهی, روش طرح ناگهانی و القای پیام در كوتاه ترین مدت جایگاه ویژه ای یافتهاست. به منظور تبلیغات آنی و اثرگذاری های سریع و بهره جویی از فرصت های كوتاه و طلایی به ویژه از طریق تلویزیون و سینما (رسانه های دیداری) این روش به طور وسیع كاربرد دارد. قطع فیلم سینمایی و یا برنامه ای ویژه برای اعلام خبری حساس و یا پخش آگهی یك كالا و پیام بازرگانی در لابه لای پخش برنامه های پربیننده, مانند برنامه های جوانان, مسابقه ی هیجانی فوتبال, نمونه هایی از اتخاذ این شیوه می باشند.
در پیشرفته ترین شكل اتخاذ این شیوه , پیام فرهنگی یا آگهی تجاری آنچنان سریع و شتابان ارائه می شود كه بیننده تنها فرصت دریافت آن را در حافظه خود می یابد, به طوری كه حتی در زمان پخش, امكان فهم كامل و تحلیل پیام را پیدا نمی كند, اما به طور طبیعی پس از پایان برنامه, پیام ذخیره شده در ذهن به تدریج تحلیل شده تأثیر خود را بر جای می نهد.
▪ جوسازی
یكی از ترفندهای پركاربرد تبلیغات غربی, جوسازی مثبت یا منفی درباره ی موضوع های مورد نظر, به ویژه در عرصه ی سیاسی و اجتماعی است. در این مسیر مجموعه ای از شیوه های متفاوت به طور هماهنگ بهره برداری می شود تا هدفی خاص تامین گردد. منظور از این اصطلاح آن است كه دستگاه های تبلیغاتی به منظور القای یك پیام ـ كه معمولاً دروغ و یا آمیخته به دروغ است ـ از راه هی مختلف سمعی, بصری, مطبوعاتی, سینمایی و ... ذهن مخاطب را در محاصره ی شدید پیام های مكرر و مشابه قرار داده و او را به پذیرفتن اجمالی موضوع قانع می سازند. نمونه های متعدد این شیوه را در برخورد هماهنگ عوامل استكبار با انقلاب اسلامی از طریق رادیو, تلویزیون, سینما, روزنامه ها, مجله ها و خبر گزاری ها شاهدیم؛ از جمله نسبت تروریسم و اتهام دخالت جمهوری اسلامی در انفجارها یا هواپیما ربایی هایی كه در برخی كشورها رخ داده است.
نكته ی قابل توجه در این جاست كه هرچند, دراین گونه حركت های ناجوانمردانه تبلیغاتی, پس از مدتی آفتاب حقیقت از پس ابرهای تهمت و جوسازی آشكار و حقانیت جمهوری اسلامی در مواضع خود ثابت و دروغ پردازان دستگاه تبلیغی غرب رسوا می گردند, اما استكبار در خلال این جریان و در این مدت به حداقل اهداف خود یعنی پر شدن اذهان از امكان دخالت ایران در این گونه موارد و تلقین این تصور به افكار عمومی دست یافته است. افزون بر این, آنان حتی در هنگام رسوایی, سعی درگسترش جوسازی خود دارند و تا آن زمان كه مجبور به اعتراف نشوند, حتی از اشاره ای به برائت طرف مقابل طفره می روند.
▪ تكرار
یكی از روش های رساندن پیام تبلیغی به مخاطب و اقناع او تكرار پیام است. اگر موضوع عقلانی و دارای نكته های ظریف باشد, در هر ترار, نكات جدیدی از آن بر مخاطب مكشوف می گردد و چنانچه موضوع, ارشادی و خطابی باشد, تكرار آن در قانع شدن مخاطب و عمل به توصیه ها موثر است. در اثرگذاری تكرار, تفاوتی میان پیام درست و نادرست و صدق و كذب نیست, حتی گفته اند: (اكذب ثم اكذب ثمَّ اكذب حتی یصدِّقك النّاسُ) این ضرب المثل بیانگر این واقعیت است كه حتی دروغ را می توان با تكرار به افكار عمومی تلقین كرد, چنانچه در تبلیغات غربی امروزه مرسوم است[۱۰].
▪ استفاده ی وسیع از ستاره های ورزشی و سینمایی
در تبلیغات امروزی نقش ستاره های سینمایی ـ به ویژه زنان ـ و قهرمانان ورزشی بسیار برجسته و ممتاز است. البته بهره براری هایی كه از این عناصر به عمل می آید, از حد یك كالای اقتصادی بیشتر نیست. استفاده ی هدف دار از شهرت و جاذبه ی یك قهرمان ورزشی بدون درنظر گرفتن شخصیت انسانی و والای او, بدترین نوع سو’ استفاده است. همچنین در مورد زنان زیباروی و ستاره های سینما كه همواره درخدمت منابع قدرت های سیاس و اقتصادی یعنی زر و زور حاكم می باشند؛ به طوری كه اگر این عناصر از گردونه ی تبلیغات جهان امروز جدا شوند, چیز قابل توجهی از آن برجای نمی ماند. یكی از نویسندگان در این باره می گوید:
استفاده از همین جاذبه ی رهبری قهرمانان و میل به پیروی و تقلید از آنان است كه موجب شده است سینما گران, نخست قهرمانانی بیافرینند, وسایل شهرت و محبوبیت آنان را فراهم آورند و سپس از وجود آنان سوداگرانه بهره مند گردند[۱۱].
▪ القا
از جمله شیوه های موثر دستگاه های تبلیغاتی امروز جهان كه مخاطبان را بدون كمترین تأثیر پذیری از خرد و منطق سلیم به پذیرش ایده های خود وا می دارد, القا است كه دارای پیچیدگی و اقسام متعددی می باشد. در این شیوه, تصور و ذهنیت مردم نسبت به واقعیت های اجتماعی بر اساس هدف های ویژه ی سیاسی یا اقتصادی یا فرهنگی دستخوش دگرگونی می شود. تبلیغات القایی, اعتقادات و ذهنیت های تازه ای در جامعه پدید می آورد كه بر خلاف اعتقادات قبلی است. القا دارای عناصری است كه عبارتند از : محور القا (مثل تعارض حجاب زن با فعالیت اجتماعی او!) محمل القا (دلایل توجیه محور القا), سوژه ی القا ۰حوادث و جریان هایی كه بهانه ی طرح محور القا می شوند).
مهمتر از همه, محور القا است كه رد حقیقت هدفی است كه القاگر برای تلقین به جامعه برگزیده است. تبلیغ القایی را می توان در برابر تبلیغ ارشادی دانست, چون در القا, طرح واقعیت ملاك نیست ولی در ارشاد مطابقت با واقعیت ضرورت تام دارد[۱۲].
در مورد القا این نكته نیز اهمیت دارد كه القاگر خود را در موقع قدرت و حاكمیت قرار نمی دهد و به این وسیله پیوند عاطفی با مخاطب برقرار می سازد ضمن آنكه هیچ ادعای آشكاری نكرده است تا مردم با پی بردن به بی اساس بودن آن, ماهیت و هدف اصلی او را كشف كنند.
▪ تظاهر به أزاد منشی
در تبلیغات جهان امروز به جای خصلت أزاد اندیشی و أزادمنشی, تظاهر به أن مشاهده می شود؛ بدین ترتیب كه در خلال خبرها, تحلیل ها و برنامه هی تبلیغاتی سعی می كنند نوعی بی طرفی و أزاد اندیشی را به نمایش بگذارند, ضمن أنكه با دقت توجه دارند كه أنچه در نهایت فهمیده می شود متناسب با سیاست های از پیش تعیین شده باشد. در كتاب (پژوهشی در تبلیغ) أمده است:
در نظام های لیبرالیستی و غربی گرچه از أزادی تبلیغ و انتخاب و ارزش نهادن به عقاید و أرای عمومی و اندیشه ها صحبت می شود, اما از سوی دیگر با به كارگیری انواع شیوه ا و ترفندها و روانشناسی ها و تلقین ها و القائات, ذهنیت جامعه و افكار عمومی را به گونه ای می سازد كه مكانیسم و انتخاب مردم در همان راستا قرار گیرد كه نظام حاكم می خواهد[۱۳].
● ویژگی ها واصول حاكم بر شیوه های تبلیغی دو مكتب
از أنجا كه مقایسه ی تك تك شیوه های تبلیغی اسوه ی قرآنی با شیوه های تبلیغ در جهان امروز, كاری دشوار بلكه ناممكن است. ابتدا اصول حاكم بر شیوه های هر یك از دو مكتب تبلیغی را مرور كرده, سپس به مقایسه ی آنها می پردازیم.
۱) ویژگی ها و اصول حاكم بر شوه های تبلیغ در جهان امروز
▪ عدم پای بندی به حقیقت
مهم ترین ویژگی تبلیغات مدرن كه در تمام شیوه های آن رسوخ كرده است عدم التزام به حقیقت و واقعیت است, به طوری كه این موضوع حتی در تعریف تبلیغات در فرهنگ غربی نیز ملحوظ می باشد. اتوكلاین برگ, متخصص روان شناسی اجتماعی می نویسد:
درست است كه لغت پروپا گاندا در اصل, كلمه ی احترام آمیزی بوده است, اما امروزه معنای ناپسندی از آن مستفاد می شود. تبلیغات به معنای دخل و تصرف درعقاید به منظورهای معینی است. در آمریكا معمولاً تبلیغات را از تربیت تفكیك می كنند, به این علت موضوع تربیت حقیقت است و حال آنكه درتبلیغات, حقیقت و عدم حقیقت تفاوتی ندارد[۱۴].
همین موضوع است كه تبلیغات امروزی را به كلی از آموزش دور می سازد چراكه تبلیغ واقعی نوعی رون آموزشی به شمار می رود. نویسنده ی كتاب زمینه ی جامعه شناسی كار آوازه گر را چنین ترسیم می كند:
آوازه گر به وسیله ی آمیختن حقیقت با دروغ, نمودها را به صورتی جلوه می دهد كه باعث تمكین مردم به خواست های او می شو[۱۵].
نویسنده ی مبانی تبلیغ نیز چنین می گوید:
در جهان امروز كه تحت تأثیر معیارهای تبلیغی غرب عمل می شود, تلاش برای ایجاد تغییرات مطلوب در افكار عمومی و لو با تحریك حساسیت های جنسی و تحریف وقایع اجتماعی و حقایق تاریخی و انحراف افكار عمومی از مسایل حیاتی جامعه ی بشری, اگر منجر به تحقیق اهداف مشخص گردد, یك اقدام موفق تبلیغی به شمار می آید[۱۶].
▪ استفاده از وسایل مشروع و نامشروع
در تبلیغات جهانی وسایل و ابزارها و شیوه های نامشروع در كنار شیوه ها و ابزارهای مشروع مورد بهره برداری قرار می گیرد و دست اندركاران تبلیغات التزام و تعهدی در این زمینه ندارند. در دایره المعارف كالیرز, ذیل واژه ی پروپاگاندا آمده است:
در یك مفهوم دقیق, تبلیغات نسبت به ارزش ها حالت بی طرفانه دارد. محتوای تبلیغات می تواند درست یا غلط, دمكراتیك یا غیردمكراتیك, منطقی یا غیر منطقی باشدو. به همین ترتیب این مفهوم نسبت به روش های مختلف انتشار افكار نیز خنثی است[۱۷].
در تبلیغات كنونی به ویژه نوع غرب اهداف, توجیه گر وسایلند:
از دیدگاه غرب, تبلیغات باید در افكار عمومی تغییرات مناسب را به نفع هدف های تعیین شده ی اقتصادی و سیاسی و نظامی به وجود آورد, بدون اینكه جامعه از صحت و ضرورت و اصالت این تغییرات آگاهی یابد؛ یعنی د رحقیقت نوعی غفلت آفرینی در ذات تبلیغات امپریالیستی و غربی همواره وجود دارد,در حالی كه از دیدگاه اسلام, تعریف تبلیغات جز ابلاغ و رساندن پیام نیست[۱۸].همچنین در مورد تبلیغات میسیونری مسیحیت گفتهاند:
هر عنوان و شسوژه ای می تواند ابزار پیشبرد اهداف سازمان میسیونری باشد. میسیونرهای مسیحی در هر محیط و شرایطی قرار گیرند, خود را با آن منطبق ساخته و زمینه ای برای تبلیغات فراهم می كنند. در سال های اخیر, مسیحیت با ماركسیسم هم پیوندی برقرار كرده و الاهیات رهایی بخش را به عنوان مسیحیت انقلاب مطرح ساخته است[۱۹].
▪ دوری از معنویت
دستگاه های تبلیغاتی امروزی, اعم از رسانه های جمعی و محافل م مجامع تبلیغی عموماً در خدمت منافع استكباری قرار داشته و بر این اساس, در برخورد با دین, خداباوری و معنویت از در بی اعتنایی و حتی گاهی ستیز و مقابله در آمده اند. بسیاری از دستگاه های تبلیغی در جهان امروز زیر سلطه و مالكیت یهودیان اداره می شوند و یكی از تشكل های آنان, جمعیت فراماسونری است كه با سازماندهی مخفی تشكیلات سری همواره درحال تخریب و فتنه انگیزی در كشورهای مختلف بوده اند. یكی از نویسندگان می گوید:
هدف نهایی فراماسونرها تاسیس یك جمهوری لائیك جهانی است و به این مطلب در نشست جهانی خود كه در سال ۱۹۰۰ د رپاریس منعقد شد, تصریح كرده اند[۲۰].
بخشی از بیانیه ی آنان چنین است:
ما به پیروزی بر دینداران و معبد مذهبی اكتفا نمی كنیم, بلكه مقصد اصلی نابود كردن دین از صحنه ی وجود است[۲۱].
صهیونیست ها جبهه ی دیگری را تشكیل می دهند كه بیشترین اهتمامشان بر تسخیر شبكه های ارتباطات و اطلاعات و تبلیغات جهانی است. آنها سعی دارند از راه های گوناگون مردم را از دینشان خارج ساخته و یا مردد و بی تفاوت گردانند و در نهایت به زیر سلطه ی خود درآورند[۲۲].
شاید مهم ترین جلوه ی یكسو نگری تبلیغات امروزی توجه صرف به امور دنیوی و كناره گیری و پرهیز از عنایت به موضوعات اخروی باشد كه این خود نواقص بسیاری رادر پاسخ گویی نیازهای همه جانبه ی بشر رقم می زند. چنانكه این تبلیغات پرحجم و هزار لایه باعث سرخوردگی و زدگی انسان در برخی جنبه های زندگی مادی نیز شده است و او را به جست و جوی چشم اندازهای حیات بخش دیگر واداشته است.
▪ عدم انطباق قول و فعل كارگزاران تبلیغ
یكی از آثار عدم پایبندی كارگزاران تبلیغ در جهان امروز به حقیقت, عدم هماهنگی گفتار و كردار آنها است. چه بسیار وعده ها و خبرها و پیش بینی ها و تحلیل ها از سوی شبكه های تبلیغی جهان به روی انتن ها می رود, اما بهره ای از واقعیت ندارد و حتی گاه خود فرستندگان این پیام ها به صحت آنها باور ندارد. تاسف برانگیزتر آنكه, به آنچه اعلام می كنند خود عامل و پای بند نمی باشند. در موارد بسیاری شاهدیم كه یك رسانه, رسانه های دیگر را به سانسور و منع آزادی ها متهم می كند, اما خود نیز د رشرایط مشابه همان گونه عمل می كند.
▪ محور بودن هوا و هوس
د رتبلیغات فرهنگی و تجاری, همواره از عناصری استفاده می شود كه هوا و هوس های نفسانی انسان را بر می انگیزد؛ چه اینكه انسان غرق د رشهوت, مخرات و لذات مادی هرگز از هوشیاری كامل برخوردار نبوده و از مسایل حیاتی خویش غافل می ماند و این بهترین فرصت برای ارباب تبلیغات امروزی است تا از طریق چنین مخاطبانی اهداف خود را تحقق بخشند.
▪ دامنه ی وسیع
دامنه و وسعت تبلیغات امروزی به حدی است كه هیچ فرد و قشر و گروهی ازآحاد جوامع از تیررس آن به دور نیست, در خانه و مدرسه, كوچه و خیابان, كارخانه و كارگاه, شهر و روستا و همه جا پیام های ترویج به طور پی در پی ذهن انسان ه را به خود مشغول می دارد و تحت تأثیر قرار می دهد؛ به عنوان نمونه به وضعیت تبلیغات در آفریقا كه در پایین ترین سطح فرهنگی قرار داد, توجه كنید:
هم اكنون درآفریقا ۱۴۹/۱۴ میسیونر (مبلغ) مسیحی به فعالیت مشغولند و ۶۷۱/۱۶ مدرسه عالی و ۵۰۰ مدرسه مذهبی و ۶۰۰ بیمارستا و ۱۲۰ اردوگاه آوارگان و ۵۱۱ درمانگاه به منظور ترویج مسیحیت فعالیت دارند. هم اكنون ۱۶۰ ایستگاه رادیویی در آفریقا به تبیلغ مسیحیت می پردازند[۲۳].
در برخی كشورهای غربی, در حال حاضر, برای هر ۱۰۰ نفر ۶۰ نسخه روزنامه وجود دارد[۲۴]. روزنامه ها و مجله های با شمارگان چند میلیونی به چاپ می رسدو شمار مخاطبان خبرگزری ها به بیش از میلیارد بالغ می شود.
▪ استفاده ی وسیع از تكنولوژی مادی
عموم شیوه های امروزی تبلیغات با استفاده ی وسیع از فناوری پیشرفته و وسایل مدرن صورت می گیرد كه كار انتقال پیام و تأثیر گذاری بر مخاطبان را آسان تر از گذشته نموده است. شبكه های رادیو و تلویزیون در دهه های اخیر گسترش شگفت انگیزی پیدا كرده و صنعت مطبوعات تحول چشم گیری یافته است. مهم ترین تحول در این راستا, فرستادن ماهواره های فضایی به مدار كره ی زمین بوده كه تسهیلات گسترده ای برای تسریع تبادل اطلاعات و ارائه ی تبلیغات به وجود آورد و در واقع, شبكه امپریالیسم خبری و تبلیغی را دامنه و برد جهانی بخشید.
۲) اصول حاكم و ویژگی شیوه های تبلیغی اسوه های قرآنی
روح حاكم بر شیوه های هدایتی انبیا و اولیا نیز دارای ویژگی هایی است كه بررسی آنها می تواند در تمییز و تفكیك تبلیغ دینی از تبلیغ دنیوی راه گشا باشد. مهم ترین این ویژگی ها مواردی است كه در پی می آید:
▪ تعهد به اخلاق و ارزش ها
رعایت قواعد و حكام شرعی نخستین و اساسی ترین اصل حاكم ب تبلیغ قرآنی است. این تعهد والتزام به معنای آن است كه مبلغ در تمام گام های تبلیغی خود, خدا محور و قانونمند به پیش می رود؛ محتوای دعوتش حقیقت ها و آیات و براهین است و ابزارها و شیوه هیش, اخلاقی, مشروع و تامین كننده ی رضایت باری تعالی. در این زمینه, سفارش های قرآنی شنیدنی است:
در حقیقت, خدا به دادگری و نیكوكاری و بخشش به خویشاوندان فرمان می دهد و از كار زشت و ناپسند و ستم باز می دارد. به شما اندرز می دهد, باشد كه پند گیرید.[نحل (۱۶),۹۰]
و چون (به داوری یا شهادت) سخن گویید, دادگری كنید, هرچند درباره ی خویشاوند باشد و به پیمان خدا وفا كنید. این است آنچه خداوند شما را به آن سفارش كرده است, باشد كه پند گیرید [انعام (۶), ۱۵۲].
مطالعه ی روش تبلیغ اسوه های قرآنی, حاكمیت این اصل را بر دعوتشان , به روشنی ثابت می كند. آنها درمسیر دعوت, از حكمی اخلاقی یا قاعده ای عملی غفلت نورزیده اند.
▪ حكمت
بر اساس این اصل, با توجه به شرایط زمانی و مكانی و احوال مخاطبان, شیوه های مناسب و درخور, شناسایی و اتخاذ شده است. بی شك, رمز موفقیت دعوت های قرآنی نیز علاوه بر داشتن صبغه ی الاهی, رعایت این قاعده ی اساسی می باشد, چراكه در تربیت, ارشاد و هرگونه روند هدایتی دیگر, شناخت و درك عمیق شرایط مخاطبان و احوال زمانی و زمینی, راخه وصول به هدف را هموار می سازد. مفهوم اصل حكمت در اتخاذ شیوه ها همین است. دستور صریح قرآن, همگان را به رعایت حكمت به عنوان شیوه یا ابزار یا محتوای اصلی دعوت فرا می خواند:
با حكمت و اندرز نیكو به راه پروردگ دعوت كن. [نحل (۱۶), ۱۲۵]
نویسنده ی المنهج الحركی در این باره می گوید:
حكمت مستلزم آگاهی داشتن از شرایط و امكانات و حقایق امور است.
حكمت اصلی است اساسی در دعوت به خدا, در مجادله, مناظره, موعظه ی حسنه, ترسیم طرح ها و تعیین شیوه ها و رعایت احساسات مردم و آداب و عقاید آنها[۲۵].
نگاهی به عوامل و اسباب تنوع و تغیر شیوه های رسول اكرم (ص) و سایر پیامبران كه بر اساس گوناگونی شرایط و احوال مخاطبان اتخاذ شده, گویای این اصل اساسی است.
▪ واقع نمایی و پرهیز از مبالغه و بزرگ نمایی
تبلیغ د رقلمرو قرأن با حقیقت پیوندی مستحكم دارد و هیچگاه از أن تخطی نمی نماید. در این راستا , به رغم بزرگ نمایی های مرسوم در تبلیغات دستگاه های استكباری در همه ی دوران ها, مبلغان قرأنی در بیان حقایق راه مبالغه واغراق را در پیش نگرفته و مرزهای راستی را به نیكی پاس داشته اند.
تبلیغ در اسلام به معنی رسانیدن پیام الاهی است, با تكیه بر شناخت حقیقت وارائه واقعیت و استفاده از زمینه های فطری, عقلی و عملی و دمیدن روح ایمان و تعبد وتسلیم و ایجاد شور و شوق در مخاطب, با رعایت اصل أزادی در انتخاب[۲۶].
▪ همه سونگری
برخلاف تبلیغات امروزی كه تنها پاسخگوی بخشی از نیازهای دنیوی انسان است, شیوه های تبلیغ انبیایی همواره تمام نیازها, ابعاد و گرایش های بشر را مورد توجه قرار داده است؛ نیازهای جسمس, روحی, مادی, معنوی, دنیوی و اخروی, فردی, خانوادگی و اجتماعی و ... این ویژگی را كه از اصل فطرت مداری تبلیغ قرأنی نشات می گیرد, در تنوع شیوه های تبلیغ قرآنی شاهدیم, برای مثال:
ـ نوح ضمن یادآوری نعمت های الاهی به اصلاح عقیده ی جامعه بیشتر می اندیشند.
ـ لوط در عین همراهی و پیروی دعوت ابراهیم, به علاج بیماری های اخلاقی قومش توجه ویژه دارد.
ـ شعیب د ركنار دعوت به توحید, تاكید بیشتری بر اصلاح روابط اقتصادی جامعه می ورزد.
ـ موسی ضمن مبارزه ی جدی با استكبار, در راه علاج بیماری خودباختگی, بی وفایی و بهانه جویی بنی اسرائیل تلاش می كند.
ـ ابراهیم در راه بسط توحید, هم سعی در گسترش فضاهای توحید و مظاهر یاد خدا دارد و هم با مشركان مناظره ای تماشایی برگزار می كند.
ـ ذوالقرنین به فراخور نیاز مردم, اصلاح امور اجتماعی و تقویت قدرت دفاعی كشور را مدنظر قرار می دهد.▪ پیش تازی اسوه ها در عمل
در شیوه های قرآنی, از انجا كه انگیزه ی ایمانی مهم ترین عامل تلاش آنها است, پیش تزی و اهتمام جدی مبلغان بسیار چشم گیر می باشد. مبلغ قرآنی, عقب ماندن از حركت توده ی مخاطبان را بزرگ ترین ضد تبلیغ می شمرد و بدین جهت, همواره خود پیش از دیگران به محتوا و مفاد دعوت خویش عمل می كند و پای بن خویش را به تالیم دعوت ابراز می دارد.
با یان پیش تازی در عمل, همچنین مطابقت تام گفتار و كردار مبلغ ثابت می شود كه خود عامل دیگری در اثر بخشی دعوت خواهد بود. لذاا اسوه های قرآن درپی هر شعر و آموزه ای , پیش از همگان به پیاده كردن آن كمر همت بستهاند, چراكه:
اگر هدف از گفتر,. صرفاً یك تمرین لسانی و عملاً فاقد پشتوانه ی كرداری باشد, در حقیقت مبلغ روی یك پل یخی در آفتاب سوزان ایستاده است و با آب شدن پل به قعر دره ی ناكامی سقوط خواهد كرد[۲۷].
بدین سبب است كه پیامبر پس از تحریم ربا در آیات الاهی, نخست ربای عمویش (عباس) را وامی گذارد و می فرماید: (اوّل رِباً اَضَعُه ربا عَمِّی العَباس)[۲۸].
▪ مبتنی بودن بر فطرت انسانی
فطرت انسانی مهم ترین زیر ساخت شخصیت آدمی و سنگ بنای هرگونه تربیت است كه بدون توجه عمیق و رعایت مقتضیات آن, هرگز روند تربیت و تبلیغ ره به مقصود نمی سپرد. این فطرت مداری موجب آن است كه اسوه های قرآن با همه ی طبقات بشری و سطوح جامعه ارتباطی صمیمی و روان پیدا كنند و پیام و حیانی خویش را ب گوش دلشان برسانند. علی (ع) یكی از اهداف بعثت انبیا را زمینه سازی تحقق میثاق فطری آدمی با خداوند می داند, درانجا كه می فرماید:
پس در میان انسان ه, رسولان و پیامبران را پی در پی برانگیخت تا از آنان ادای پیمان فطری با خدا را بخواهد ... و گنجینه های خرد ایشن ر آشكار سازند[۲۹].
● مقایسه شیوه های تبلیغی قرآنی با شیوه های تبلیغ امروزی
با بررسی و بازیابی اصول سایه گستر بر شیوه های تبلیغ قرآنی و امروزی, مقایسه ی شیوه ها دراین دو مكتب با سهولت بیشتری انجام می پذیرد, چراكه یك مطالعه ی تطبیقی در این اصول و ویژگی ها, ضمن بیان تقابل میان ویژگی های دو مكتب تبلیغی, نزدیك ترین و هماهنگ ترین مكتب با فطرت انسانی نیز نشان می دهد. اینك مقایسه را در چند بخش می آوریم:
▪ در تبلیغ قرآنی اصولی چون (تعهد به اخلاق و ارزش ÷ا) و (واقع نمایی و پرهیز از مبالغه) بر تمام شیوه های تبلیغی سایه افكنده است (به عنوان نمونه در شیوه های برخورد استدلالی, بیان صریح عقاید, پاسخ آرام در برابر تهمت و خشونت, مناظره و جدال نیكو, مبارزه با خرافه ها و سنت های غلط), در حالی كه در تبلیغ امروزی, با عدم التزام به مشروعیت ابزارها و شیوه ها مواجه هستیم كه در بسیاری موارد منجر به بهره برداری از وسیله های نامشروع و شیوه هی غیر انسانی می گردد (بخصوص در شیوه های : شبه استدلال, تظاهر به آزاد منشی, روش شزطی و تداعی معانی, روش جوسازی, سوءاستفاده از جهل, طمع و هوس انسان و ترویج شایعه).
▪ در تبلیغ انبیایی, تمام شیوه ها بر اساس اصل اساسی حكمت به كار می رود كه دارای مفهومی بس والاست و از انحراف روش ها از مسیر حق و صلاح پیش گیری می كند (به عنوان نمونه در شیوه های انداز, مقایسه, هجرت, استفاده از همه یفرصت ها, مرحله بندی دعوت, تعیین كادر مركزی دعوت, دعوت پنهان), د رحالی كه درتبلیغ امروزی, محوریت هوا و هوس در بیشتر شیوه ها آشكار است. (به عنوان مثال د رشیوه های استفاده از جاذبه ی زنان در تبلیغات فرهنگی و اقتصادی, روش شرطی به منظور افزایش مصرف, ترویج ملیت و نژاد).
▪ در عرصه ی قرآن, تمام روشها با پیش آهنگی اسوه ها عملی می گردد و مطابقت كردار با گفتار بروزی آشكار دارد (به عنوان مثال در شیوه های: پیش تازی در خیرات, مهربانی و خیرخواهی, مهمان نوازی, اهتمام به نماز و زكات, توجه ویژه به خانواده) اما درنظام تبلیغی كنونی, آـنچه خودنمایی می كند جدایی اندیشه ها وادعاها و رفتارها و به تعبیر دیگر, عدم انطباق قول و فعل كارگزاران و منادیان تبلیغات است (به ویژه در شیوه های تظاهر به آزاد منشی و آزاداندیشی, شبه استدلال و استنادی ظاهر به منابع موثق).
▪ در تبلیغ قرآنی, همه سونگری و توجه هماهنگ به كلیه ی ابعاد وجودی آدمی, اصلی مهم به شمار می رود. در این راستا, شیوه های انبیا ناظر به زندگی مادی و معنوی, فردی و اجتماعی, سیاسی و اقتصادی تمامی انسان هاست (مانند شیوه های استدلالی, دعوت به مشتركات و مناظره كه با عقل انسان سرو كار دارند و شیوه های ارتباط صمیمی, عفو و گذشت, مواسات و اعطای بخشش ـ كه بیشتر به حیات فردی انسان ها مرتبط است و روش های اصلاح روابط اقتصادی, داوری عادلانه, اهتمام به زكات, نظم و وقت شناسی ـ كه دنیای مردم را صلاح می نماید و شیوه های انذار, وعظ و اندرز ناصحانه, تبشیر و شكر دائم كه آخرت ایشان را قرین سعادت می گرداند). لیكن تبلیغات امروزین, یكسو نگر بوده و در تعارض نیازهای مادی و معنوی تنها به جنبه های حیات مادی و دنیوی انسان توجه دارد و از پاسخ گویی به نیازهای روحی و اخروی او عاجز است.
▪ در تبلیغ قرآنی, شیوه های غیر مستقیم و عملی از تنوع و تكثر قابل توجهی برخوردارند و این خود باعث گرایش بیشتر مخاطبان, آن هم به طور طبیعی و ناخودآگاه می گردد؛ چراكه انسان در برابر تبلیغ عملی و دعت غیر مستقیم عادتاً مقاومت كمتری ابراز می نماید, (مانند شیوه های صبر و استقامت, تحمل آزار مشركان, خوش بینی به مومنان, عدم درخواست مزد, پیش تازی د رخیرات, التزام به نماز و شكر دائم) در حالی كه در تبلیغ امروزی تنها شیوه های مستقیم, گفتاری و ادعایی به كار می رود؛ یعنی مبلغ نه با رفتار و منش, بلكه تنها به گفته ه, نوشته ها یا تصاویر سعی در تسخیر خرد مخاطبان دارد؛ به عبارت دیگر دعوت قرآنی همراه با ارائه ی اسوه هی كاملی است كه با تركیب شیوه های مستقیم و غیر مستقیم (گفتاری و عملی) قادرند دل و عقل أدمیان را یكجا به دست آورند. اما دستگاه تبلیغاتی جهان امروز, نهایت توفیقش, تسخیر موقت احساسات و عقل آدمی است و هرگز توان در اختیار گرفتن دل ها را ندارد.
● نتیجه
نتایج حاصل از مقایسه ی بین شیوه های تبلیغ در قرآن با شیوه های تبلیغ د رجهان امروز را می توان از دو بعد مورد توجه قرار داد؛ یكی از بعد نحوه ی اجرا و دیگری از بعد دست آوردها.
▪ نحوه ی اجرای تبلیغ در دو مكتب
از دیدگاه قرآن. مبلغ و مخاطب, امام و مأموم, پیامبر و پیرو در یك كلام, اسوه و متأسی جملگی در مسیر رشد و تعالی و تقرب الی الله اند و در این راه, همه ی انسان ها و حتی انبیا, صاحب درجات و مقامات متفاوت می باشند. چنانكه آیات ذیل بیانگر این مطلب اسیت:
بر این پایه, با اتخاذ شیوه های صحیح و مشروع و موثر تبلیغی, علاوه بر آنكه رهروان در صورت پذیزش و گردن نهادن به پیام و دستور حق, به مراتبی از سعادت و فلاح دست می یابند, خود راهبر و اسوه نیز به لحاظ انجام مأموریت الاهی علاوه بر كسب پاداش, به درجات متعالی تر ارتقا می یابد. این مزیت هرگز در تبلیغات امروزیجایی ندارد, برای این كه كارگزاران تبلیغات پس از انتظار پاداش مادی, درنهایت آنچه خواهانند بیش از شهرت و مقبولیت نیست. بنابراین اینان را از بهره های معنوی و اخروی نصیبی نیست.
▪ دست آوردهای تبلیغ در دو مكتب
هر روند تبلیغی با هدف حصول بازدهی و نتایج به انجام می رسد, لذا در مقایسه ی اجمالی نتایج و دست آوردهای هر یك, جایگاهی با اهمیت خواهد داشت. دریك نگا كلی و جامع به دست آوردهی تبلیغ انبایی كه جلوه های آن سرتاسر جهان را فرا گرفته است از یك سو و نتایج تبلیغات امروزی كه هر صبح و شام با آن مواجهیم از سوی دیگر می توان گفت: با توجه به گستردگی فرهنگ توحید و خدا محوری درمیان انسان ها. اندیشه های شرك آمیز, كم رنگ یا بی رنگ شده است. هم چنین بلند بودن ندای ادیان آسمانی و تعالیم انبیای سلف سبب گرایش روزافزون دل هی حق پذیر جهانیان به مكتب انبیا شده است.
نتیجه آنكه شیوه های تبلیغی اسوه های قرآن دارای مزایا و برتری های قابل توجهی نسبت به شیوه های تبلیغ امروزی می باشند.
▪ مزایای شیوه های تبلیغی اسوه های قرآن
۱) تأثیر عمیق:
به گواهی شواهد تاریخی و باستان شناسی, دعوت انبیا از دیرزمان, عمیق ترین آثار را در شخصیت. رفتار و زندگی انسان ها و جوامع بشری بر جای نهاده است. در جهان كنونی نیز, ندای ملكوتی اذان. در نیمی از جهان و آهنگ روح بخش ناقوس, در نیمی دیگر و سایر مناسك و شعارهای بارز دینی در گوشه و كنار گیتی طنیین افكن است كه از جلوه های این تأثیر عمیق به شمار می روند. وجود آثار مظاهر دینی در تمام ابعاد زندگی دین داران عصر حاضر كه اكثریت قریب به اتفاق جهانیان را تشكیل می دهند, نیز در این زمینه قابل توجه است.
۲) تأثیر پایدار:
دومین مزیت شیوه های تبلیغی اسوه های قرآنی, ماندگاری تأثیر آنها در زمانی طولانی است. این تأثیر با گذشت هزاران سال نه تنها به پایان نرسیده, بلكه همواره رو به تزاید است و هر انسان حق جوی سعادت طلب با سرخوردگی از مكاتب دنیوی بهآیین مسلمانی ـ كه آیین مشترك همه ی اسوه هاست ـ پناه می آورد, در حالی كه تبلیغات امروزی با وجود تأثیر سریع و آنی به تدریج كارآیی و اثربخشی خود را در مدت كوتاهی, از دست می دهد. گرایش روزافزون به دین و معنویت و به ویژه اسلام گرایی در عصر حاضر, پدیده ای بس آشكار است كه سردمداران تبلیغات استكباری را به نگرانی و تكاپوی بسیاری برای مقابله واداشته است.
۳) ایمان زایی و شورآفرینی:
بالاترین مزیت شیوه های تبلیغی قرآنی, توانایی تولید ایمان و شور دینی و نشاط روحانی است. این ایمان و شور كه در اثر دعوت اسوه های قرآن به وجود آمده, در طول تاریخ ادیان توانسته است آفریننده ی حماسه هایی بی نظیر و صحنه هایی شگفت انگیز از ایثار, فداكاری و جان فشانی باشد. چه بسیار انسان های با كرامتی كه در راه عقاید توحیدی كه انبیا و اولیا مروّج أن بوده اند, همه ی دارایی خود و حتی گاهی جان خویش را, از سر اخلاص تقدیم نموده و در اثر پیروی دعوت أنان, به فلاح و رستگاری رسیده اند.
منبع: ایسکا
نویسنده: دكتر مصطفی عباسی مقدم
دكتر مصطفی عباسی مقدم در سال ۱۳۴۵ ش در كاشان متولد شد. دوره ی متوسطه را در همان جا به پایان برد. پس از أن دردانشگاه امام صادق (ع) مشغول تحصیل شد.
دوره ی كارشناسی ارشد را در رشته ی الهیات و معارف اسلامی و تبلیغ از دانشگاه امام صادق به پایان رساند و سپس تحصیلات خود را در قطع دكتری رشته ی علوم قرآن و حدیث در دانشگاه تربیت مدرس ادامه داد. در سال ۱۳۷۶ از پایان نامه اش با عنوان "اسوه های قرآنی و شیوه های تبلیغی آنان" دفاع كرد. وی از سال ۱۳۶۸ تدریس در دانشگاه ها را آغاز كرده است.
وی تاكنون در سمت های "مدیر گروه مشاوره ی دانشگاه شاهد " و "معاون پژوهشی دانشگاه كاشان " انجام وظیفه نموده و هم اكنون عضو هیـات علمی گروه الهیات دانشگاه كاشان است. از ایشان كتاب های "اسوه های قرآنی و شیوه های تبلیغی آنان" و "نقش اسوه ها د رتبلیغ و تربیت" منتشر شده و طرح های دیگری نیز در دست پژوهش و انتشار دارد.
منبع : سایت قرآنی سحر سحر


همچنین مشاهده کنید