حرکت در مرز اصولگرایی

نام ائتلاف حزب الله را در هفته ها و ماه های آینده بیشتر خواهید شنید. ائتلاف حزب الله پدیده نوظهور جبهه اصولگرایان است که رهبرانش از مدتی پیش مسیرشان را به طور آشکار از بدنه اصولگرایان جداکرده و فارغ از تلاش های ریش سفیدان برای رسیدن به ائتلاف در انتخابات مجلس هشتم، از قصد خود برای ارائه لیست مستقل انتخاباتی سخن گفته اند.
با آن که هدایت کنندگان حزب الله ریشه شکل گیری تشکل متبوع شان را به سی و سه سال قبل یعنی سال ۱۳۵۳ برمی گردانند اما آن چه به تازگی با نام ائتلاف عنوان حزب الله وارد جریان سیاسی شده هنوز از نظر بسیاری از کارکشته های اصولگرا نیز ناشناخته است و نسبت جریان رسمی اصولگرایی با مرام ائتلاف حزب الله به دقت تبیین نشده است.
به همین دلیل هم بسیاری از بزرگان اصولگرا در مواجهه با حزب الله جانب احتیاط را رعایت کرده و از پذیرش تمام عیار این ائتلاف در کمپ اصولگرایان پرهیز می کنند. بزرگان اصولگرا از این بیم دارند که پذیرش تمام عیار ائتلاف حزب الله در کمپ اصولگرایان به تلاش های آنان برای رسیدن به ائتلاف در انتخابات مجلس آسیب بزند.
نگرانی بزرگان اصولگرا نگرانی بی دلیلی هم نیست چرا که سخنگویان ائتلاف حزب الله نیز در موضع گیری های خود نه تنها هیچ رغبتی برای جذب شدن در بدنه اصولگرایی از خود نشان نداده اند بلکه با اعلام تصمیم خود برای ارائه لیست مستقل انتخاباتی آب پاکی را روی دست اصولگرایان ریخته اند.
موضع گیری های هدایت کنندگان حزب الله نشان می دهد که آنان در واقع قصد دارند به شکلی آگاهانه مرز گفتمانی خود را با اصولگرایی رسمی به نمایش بگذارند و به رغم تشابه زیادی که در شعارها و دیدگاه ها میان این دو وجود دارد ولی حزب اللهی ها حاضر نیستند به همه الزامات حضور در جمع اصولگرایان تن دهند.
ترتیب دهندگان ائتلاف حزب الله به درستی می دانند که در صورت جذب در بدنه اصولگرایی، سهم چندانی از لیست انتخاباتی این جریان به دست نخواهند آورد و در حاشیه سهم خواهی جریان های شناخته شده اصولگرا قرار خواهند گرفت.
بر همین اساس هم هدایت کنندگان حزب الله تاکنون چندباری نسبت به آفت «سهم خواهی» و «انحصارطلبی» در جریان اصولگرایی هشدار داده اند و مجتبی بیگدلی سخنگوی این ائتلاف نیز در بیانی صریح خطاب به اصولگرایان توصیه کرده که آنان نباید به دنبال تبدیل جبهه اصولگرایی به شرکت سهامی باشند و از آن سهم بخواهند چرا که اگر قرار باشد سهم ها بذل و بخشش شود، جلسات ائتلاف اصولگرایان بی تاثیر خواهد بود.
حزب اللهی ها با این حال و به رغم انتقاد از سهم خواهی سیاسی در جریان اصولگرا، همچنان خود را بخشی از اردوگاه اصولگرایان می دانند ولی مشخص است که رهبران حزب الله مایل نیستند در حصار اصولگرایی رسمی محدود شوند و به همین دلیل نیز سخنگویان این جریان بارها تاکید کرده اند که چتر حزب الله فراتر از این است که فقط اصولگرایان در آن قرار بگیرند.
● مرزهای گفتمانی
اعضای ائتلاف حزب الله با آن که به تازگی فاز جدیدی از فعالیت های سیاسی خود را آغاز کرده اند ولی در همین مدت موضع گیری های زیادی داشته اند که هر کدام به تنهایی می تواند رنجش خاطر بزرگان اصولگرا را فراهم سازد و باعث مرزبندی جدی این جریان با ائتلاف حزب الله شود. حزب اللهی ها چنانچه دبیر سیاسی اش در نشست خبری دو هفته پیش این تشکل اعلام کرد میان اصولگرایی و اصلاح طلبی قائل به مرزبندی نیستند و بر پایه این شعار حرکت می کنند که تمام نیروهای انقلاب باید در ائتلاف حضور داشته باشند.
منظور حزب الله از نیروهای انقلاب شخصیت هایی هستند که برخی جریان های اصولگرا مرزبندی های خود با آنان را به نمایش گذاشته اند و این نقطه اختلاف بعدی اصولگرایان و ائتلاف حزب الله است. حزب اللهی ها با نام بردن از شخصیت هایی چون هاشمی، خاتمی، کروبی، رضایی و قالیباف آنان را نیروهای اصیل انقلاب خوانده اند و ابراز علاقه کرده اند که این شخصیت ها زیر چتر حمایتی حزب الله وارد صحنه شوند.
این در حالی است که ابراز علاقه این ائتلاف به همکاری با شخصیت هایی چون هاشمی تنها در حد شعار خلاصه نشده و برای مثال هفته گذشته حسین کنعانی نماینده این تشکل به دیدار هاشمی رفت و سپس در گفت وگو با خبرنگاران گفت که از هاشمی درخواست کرده در نقش یک روحانی انقلابی برای اتحاد ملی در ائتلاف بزرگ حزب الله تلاش کند.
تاکید ائتلاف حزب الله بر همکاری با هاشمی و نقش محوری این شخصیت در گفتمان ائتلاف حزب الله، برخی اصولگرایان را دچار این تردید کرده که حزب اللهی ها با در پیش گرفتن چنین رویه ای درصددند در روند ائتلاف جبهه اصولگرایان مانع تراشی کنند ولی دبیر سیاسی تشکل حزب الله در نشست خبری خود چنین اتهامی را کاملاً رد کرده و معتقد است که ائتلاف حزب الله برای شکستن هیچ جریانی تشکیل نشده و نفی کنندگان هاشمی نیز کسانی هستند که از این طریق در جهت اثبات خود تلاش می کنند. همین حمایت قاطعانه تشکل حزب الله از هاشمی، برخی از اصولگرایان را بر آن داشته تا اصولاً این تشکل را، تشکل حامیان هاشمی در انتخابات بنامند و به این ترتیب مرزهای خود با حزب اللهی ها را به طور دقیق، روشن کنند.
موضع گیری های اعضای ائتلاف حزب الله نیز البته نشان می دهد که آنان در شرایط فعلی به هیچ وجه مایل به جذب شدن در بدنه اصولگرایی نیستند و از مرزبندی با جریان رسمی اصولگرایان استقبال هم می کنند. حزب اللهی ها به گفته دبیر سیاسی شان معتقدند که «اصولگرایان نمی توانند در حال حاضر اتحاد استراتژیک ایجاد کنند» و بنابراین ترجیح می دهند که سرنوشت خود را با تصمیم های اصولگرایان پیوند نزنند.
به گفته کنعانی مقدم، تجربه انتخابات ریاست جمهوری نشان داده که اصولگرایان نمی توانند یکی شوند و حزب الله نیز بر همین اساس نمی خواهد تمام نیروهای خود را در یک جریان اصولگرایی محدود کند. به این ترتیب وقتی پازل گفتمان حزب اللهی ها در کنار هم چیده می شود، نمایانگر آن است که این تشکل با تبری جستن از جریان رسمی اصولگرایی، به شکلی زیرکانه می کوشد نقش موازنه گری میان جبهه اصولگرایی و اصلاح طلبی ایفا کند تا به رغم بهره وری از امکانات هر دو طیف، از آسیب های جذب شدن در هر یک از این جریان ها مصون بماند.
● آغاز تدارکات
حزب اللهی ها در تدارک برای حضور در میدان رقابت های انتخاباتی مجلس هشتم تنها به لابی کردن با شخصیت های سیاسی و مرزبندی با جریان های سیاسی رسمی بسنده نکرده اند. آنان درصدد تشکیل فراکسیونی در مجلس هفتم هستند که با پایان تعطیلات مجلس، اعلام موجودیت خواهد کرد. تشکیل فراکسیون حزب الله در مجلس آن هم به فاصله چند ماه تا پایان عمر مجلس هفتم، نشان می دهد که بانیان ایجاد چنین فراکسیونی بیش از هر چیز درصدد بهره کشی انتخاباتی از آن هستند.
فراکسیون حزب الله که هنوز اطلاع درستی از تعداد اعضای آن در دست نیست، قرار است با نطق پیش از دستور حجت الاسلام علی عسگری نایب رئیس کمیسیون اصل نود اعلام موجودیت کند و هدف از تشکیل آن نیز به گفته بانیان آن تقویت بعد نظارتی مجلس خواهد بود. با این حال به گفته عسگری، این فراکسیون قصد دارد کارهای بر زمین مانده دولت از جمله بحث پیشگیری از گرانی ها را نیز در دستور کار قرار دهد و این امر نشان می دهد که فراکسیون حزب الله احتمالاً در آینده نزدیک مرزبندی خود را با سیاست های دولت نیز روشن کند.
حزب اللهی ها علاوه بر تشکیل فراکسیونی در مجلس، دو هفته پیش منشوری را هم منتشر کردند تا از طریق آن خط مشی جریان خود را مشخص کنند. در این منشور حزب اللهی ها خود، تعریفی از جریان متبوع خود به دست داده و اعلام کرده اند «حزب الله اردوگاهی برای کسانی است که خود را عضوی از خانواده بزرگ انقلاب اسلامی و دلسوز نظام جمهوری اسلامی ایران و خواهان کشوری سرافراز و مقتدر و آزاد می دانند.» ائتلاف حزب الله با آن که در عمل مرزهای گفتمانی خود با جریان اصولگرایی را روشن کرده اند ولی در بندی از منشور سیاسی شان آورده اند که «حزب الله همکاری و تعامل با احزاب و جریان های سیاسی و تشکل های مردمی در اردوگاه اصولگرایان را بر خود واجب دانسته و برای جلوگیری از تفرقه و رخنه دشمنان در این اردوگاه در تبعیت از رهبری و روحانیت خود را متعهد به الزام عملی می دانند.»
تدوین کنندگان منشور حزب الله با این حال در نگارش مرام نامه سیاسی شان هم برای نشان دادن استقلال نسبی خود، حزب الله را فارغ از دسته بندی ها و جناح بندی های سیاسی در درون حاکمیت یا دولت ها و مجلس خوانده و اعلام کرده اند که این تشکل با تشکیل دولت در سایه بر اساس خط مشی سیاسی مورد تایید ولایت عمل خواهد کرد.
تشکل حزب الله در بعد رسانه ای هم فعالیت هایی را برای جلب آرای مخاطبانشان در انتخابات مجلس هشتم آغاز کرده اند و علاوه بر انتشار روزنامه حزب الله که به عنوان ارگان این تشکل عمل می کند، قرار است در آینده ای نزدیک یک پایگاه خبری را هم تحت عنوان خبرگزاری حزب الله راه اندازی کنند. حزب اللهی ها همچنین وعده برگزاری یک همایش بزرگ را در هفته آخر تیرماه داده اند که احتمالاً به منزله حضور رسمی این جریان در عرصه رقابت های انتخاباتی مجلس هشتم خواهد بود.
● تغییر ذهنیت
چنانچه حزب الله بتواند در قامت یک تشکل تمام عیار در عرصه سیاسی ایران حضور پیدا کند و حضور آن از جانب سایر جریان های سیاسی نیز به رسمیت شناخته شود، احتمالاً شاهد یک تحول کارکردی در میان منسوبین به تفکر حزب اللهی خواهیم بود. به گفته دبیر سیاسی تشکل حزب الله، یکی از فعالیت های سیاسی این تشکل در فاز نخست این است که ذهنیت افراد جامعه نسبت به حزب الله را که اکنون به عنوان تروریست و آنارشیست معرفی شده اند برطرف ساخته و حزب الله واقعی را که در قرآن به آن اشاره شده، معرفی کنند.
با این حال از هم اکنون می توان پیش بینی کرد که حزب اللهی ها برای تشکل سازی از همه قائلان به این تفکر با دشواری های فراوان روبه رو شوند چرا که بسیاری از حزب اللهی ها حاضر نیستند در هیچ تشکل سیاسی حضور پیدا کنند، حتی اگر این تشکل نام حزب الله را هم یدک بکشد.
از طرف دیگر، بسیاری از کسانی که در جبهه اصولگرایان و اصلاح طلبان مرزشان را از تشکل حزب الله جدا کرده اند، خود را افرادی حزب اللهی ولی با گرایش متفاوت از تشکل رسمی حزب الله می دانند و این کار را برای هدایت کنندگان تشکل حزب الله دشوار می کند، چرا که برخلاف شعارهایشان نمی توانند چتری برای همه گروه های مدافع جمهوری اسلامی باشند. بر همین اساس هم برخی چهره هایی که به عنوان چهره های حزب اللهی در جامعه شناخته شده اند، از هم اکنون اعلام کرده اند ارائه لیست انتخاباتی واحد نیروهای حزب الله بعید است.
در همین رابطه مسعود ده نمکی در واکنش به ایجاد تشکل حزب الله بر این نکته تاکید می کند که «حزب الله یک جریان یکپارچه نیست» و امروز چند گروه تحت عنوان حزب الله در کشور فعالیت می کنند و برخی جریانات نیز به دنبال مصادره این عنوان برای خودشان هستند. ده نمکی در گفت وگو با مهر با بیان این که استفاده از عنوان حزب الله بدون توجه به الزامات این لقب برای احزاب و افراد سودی ندارد، می گوید «آنچه از نظر افکار عمومی اهمیت دارد، رسم و منش حزب اللهی است که باید مد نظر قرار گیرد.»
این عضو سابق منتسب به جریان حزب الله در ادامه به تفاوت دیدگاه های قائلان به تفکر حزب اللهی اشاره می کند و معتقد است گروه هایی که با عنوان حزب الله در عرصه فعالیت های سیاسی حضور دارند، دیدگاه ها و آرای مختلفی دارند و به صورت مستقل در انتخابات حضور می یابند، اما ائتلاف و همگرایی آنان برای ارائه فهرست مشترک بعید به نظر می رسد. ده نمکی در پایان نیز عقیده ای را مطرح می کند که احتمالاً دغدغه بسیاری از قائلان به تفکر حزب الله محسوب می شود. به باور ده نمکی گروه هایی که عنوان حزب الله را یدک می کشند، نباید جایگاه خود را در سطح احزاب پایین آورده و وارد مصادیق انتخاباتی شوند بلکه مسوولیت آنان در زمینه جلوگیری از هر گونه سوءاستفاده از این نام است.
چنین موضع گیری هایی نشان می دهد که تشکل حزب الله برای اثبات خود در عرصه سیاسی کشور با مشکل مضاعفی روبه روست. آنان از یک طرف در مرز باریک و پرچالشی با جریان های رسمی اصولگرا حرکت می کنند و از سوی دیگر نگران هستند که دیگر تفکرات منسوب به حزب اللهی نیز آنان را همراهی نکنند. تشکل حزب اللهی ها دست کم باید تا انتخابات مجلس هشتم راه رفتن روی مرز را تجربه کنند. کوچک ترین لغزشی مسیر سیاسی آنان را تغییر خواهد داد.

مهدی تاجیک

منبع : روزنامه شرق