مراکز دیدنی شهر زنجان

● تاریخچه
تاریخ بنای شهر زنجان را با سلطنت اردشیر بابكان دانسته اند و در آن زمان، آن را شهین، یعنی منسوب به شاه می نامیده اند. این نام طی قرون و اعصار به زنگان و سپس به زنجان تبدیل شده است. در قرون چهارم و پنجم هجری قمری، زنجان به علت داشتن چراگاههای وسیع، مورد توجه قبیله های ترك نژاد قرار گرفت و قبیله های گوناگون ترك در زنجان و نواحی مختلف آن، به ویژه در چمن سلطانیه، مسكن گزیدند. درحمله مغول، شهر زنجان و آبادی های اطراف آن آسیب فراوان دید. سپس ایلخانان مغول به این شهر توجه فراوان نشان دادند، مخصوصاً سلطان محمد خدابنده در توسعه این ناحیه كوشید. این شهر در سده های بعد نیز شاهد حوادث و رویدادهای اجتماعی، سیاسی و مذهبی نظیر شورش علی محمد باب، مبارزات ملوك الطوایفی، نهضت مشروطیت، تاخت و تاز فئودالها، درگیری دموكرات های آذربایجان و .... بوده است.
● مراکز تاریخی و باستانی
▪ عمارت ذوالفقاری
مجموعه تاریخی عمارت ذوالفقاری، در مركز بافت قدیمی شهر زنجان واقع شده است. این مجموعه شامل ساختمان های اندرونی و بیرونی است و پیش از احداث خیابان ذوالفقاری از طریق شبكه ارتباطی, طبقه همكف و زیرزمین آن به همدیگر راه داشت. این عمارت كه از بناهای تاریخی و با ارزش شهر زنجان است، به سبك بناهای اواخر دوران قاجار ساخته شده است .
▪ بنای تاریخی رختشوی خانه زنجان
این بنا در مركز بافت تاریخی شهر و درمحلی معروف به باباجامال چوقوری ( گودال باباجمال ) ساخته شده است و از طریق كوچه فرهنگ به خیابان سعدی زنجان كه به فاصله یكصدمتر، و از سمت غربی آن می گذرد راه دارد درحال حاضر، این اثر منحصر به فرد تاریخی به موزه باستان شناسی و مردم شناسی تبدیل شده است و هر روز مورد بازدید مراجعه كنندگان قرار می گیرد. دراین محل، لیاس های محلی و سنتی مردم مناطق مختلف ایران، هنرهای دستی و سنتی استان شامل چاروق، ملیله دوزی، معرق، ساخته های چوبی، فرش گلیم، چاقو، نمونه هایی از تولیدات كارگاه های كاشی سنتی، آجر وسفال سلطانیه، اشیای تاریخی و یافته های باستانی و میراث فرهنگی استان به معرض تماشای عموم گذاشته شده است.
▪ حصار شهر زنجان
قلعه زنجان از آثار دوران سلجوقی است كه در فتنه مغول قسمت اعظم آن تخریب شد. این حصار در دوره صفوی مجدداً منطبق بر مسیر دیوار قبلی بازسازی شده است. اندازه دور قلعه ۴۵۰۰ متر می باشد. غرض حصار درپی آن، ۲۵۰ سانتی متر و ارتفاع آن ۸ متر بوده است. این حصار با خشت هایی به ابعاد ۱۰×۵۰×۵۰ سانتی متر و ماده گل ساخته شده است. قلعه زنجان از طریق ۶ دروازه ورودی با روستاهای حوزه نفوذ زنجان و شهرهای هم جوار آن مرتبط بوده است.
▪ قلعه شمیران :درناحیه طارم علیای زنجان واقع می باشد و قدمت آن به دوره پیش از اسلام برمی گردد.
▪ قلعه سانسیر ( گور قلعه ) :در قسمت طارم علیای زنجان واقع شده و به دوره ساسانی و اسلامی تعلق دارد.
▪ حمام قدیمی قیصریه :این حمام در بازار قیصریه زنجان قرار دارد و در دوره قاجاریه ساخته شده است.
▪ حمام قدیمی حاجی داداش :درشهر زنجان و دربازار میوه فروشها قرار دارد و در دوره قاجاریه ساخته شده است.
▪ پل میر بهاء الدین :این پل برروی رودخانه زنجان رود در دوره قاجاریه ساخته شده است.
● جاذبه های طبیعی
▪ رودخانه قزل اوزن
این رود یكی از مهم ترین رودخانه های ایران و شهرستان زنجان است، از كوههای استان كردستان سرچشمه می گیرد و از راه قشلاقات افشار در حومه خدابنده , وارد محدوده استان زنجان می شود. كناره های این رودخانه یكی از تفرجگاههای مهم استان محسوب می شود. هم جواری این رودخانه با جاده اصلی تهران تبریز، زمینه استفاده تفرجگاهی آن را افزایش داده است. و كناره های آن، به طور پراكنده، مورد بهره برداری تفریحی قرار می گیرند.
▪ چشمه معدنی وننق زنجان
این چشمه در حدود ۲۱ كیلومتری جاده زنجان ـ میانه و در دهكده وننق واقع شده است و راه آن ازمیان كشتزارها و تپه های متعدد می گذرد. چشمه بر بالای تپه ای كه ۲۰۰ متر ارتفاع دارد، قرار گرفته است. چشمه دو مظهر دارد: مظهر اول حوضچه ای كم عمق با طول دو متر و عرض یك متر و آبدهی ۷ لیتر در دقیقه، مظهر دوم یك حوضچه مربع شكل درابعاد ۵/۲ × ۵/۲ متر است و عمق آن در حدود یك متر است. آبدهی مظهر دوم حدود ۱۰ لیتر در دقیقه است. بررسی های به عمل آمده از آب دو چشمه نشان می دهد كه آب این چشمه، در ردیف آب های معدنی سولفاته كلسیك گرم است.
▪ زنجان رود
این رودخانه كه در زنجان به رود چای نیز معروف است، از چمن سلطانیه و كوه های آق داغ سرچشمه می گیرد و پس از گذشتن از بخش حومه زنجان و اراضی چایپاره، همراه رودخانه های محلی كوچك، در نزدیكی رجین به قزل اوزن می پیوندد.
▪ غار خرمنه سر
غار خرمنه سر، در روستای شاه نشین و در بلندای كوه خرمنه سر واقع شده است. در این غار چاه های بسیار و دره های خطرناك و لغزنده ای وجود دارد، بنابراین برای بازدید از آن حتماً باید از وسایل غارنوردی و كوه نوردی استفاده كرد. برای رسیدن به دهانه غار، ابتدا از بستر رودخانه ای كه از كوه های شمالی شاه نشین سرچشمه می گیرد و از میان درختان سرسبز زیتون و انجیر باید گذشت و به سوی ارتفاعات شمالی پیش رفت تا در نزدیكی قله كوه خرمنه سر، دهانه مشبك و پنجره مانند وسیع غار را دید.
▪ غار گلجیك
این غار در ۳۵ كیلومتری جنوب غربی شهرستان زنجان، در ارتفاعات مشرف به روستای حاج آرش، از توابع شهرستان زنجان واقع شده است. این غار عظیم كه به طور طبیعی از فرسایش سنگ های آهكی موجود در آن به وجود آمده است، با داشتن آب و هوای مناسب، پناهگاه و مسكن انسان های دوران پیش از تاریخ بوده است.
▪ منطقه حفاظت شده انگوران
منطقه انگوران كه مساحت آن نزدیك به ۱۱۱ هزار هكتار است، از سال ۱۳۵۰ منطقه حفاظت شده اعلام شده است.
● اماکن زیارتی و مذهبی
▪ مسجد جامع زنجان
مسجد و مدرسه جامع زنجان معروف به مسجد سید، درقلب بافت تاریخی و قدیمی شهر قرار گرفته است. این مسجد از ضلع غربی با بازار قیصریه, از ضلع شرقی از راه كوچه مسجد سید و از سمت شمال با خیابان شاه و سبزه میدان در ارتباط است. مجموعه مسجد و مدرسه سید توسط عبدالله میرزا دارا، پسر یازدهم فتحعلی شاه قاجار، در هنگام حكمرانی در زنجان و به سال ۱۲۴۲ هجری قمری احداث گردیده است.
▪ مسجد میرزایی
مسجد میرزایی در مجموعه بازار پایین قرار گرفته است و قدیمی ترین بنای مذهبی پابرجای شهر زنجان است. این بنا، احتمالاً در حد فاصل اواخر دوره صفویه تا اوایل دوره قاجار ساخته شده است. مسجد میرزایی از دو بخش تشكیل یافته است: بخش نخست معروف به شبستان قدیم و بخش دوم مسجد جدیدی است كه تقلید ناقصی از مسجد چهار ایوانی را به نمایش می گذارد و از عناصر مسجد چهار ایوانی، فقط صحن مركزی، ایوان های چهارگانه، حجره های طلاب، وضوخانه، شبستان زنانه و مردانه آن قرار دارد.
▪ مسجد قلایر
روستای قلایر در ۵۲ كیلومتری جنوب زنجان قرار گرفته است. دراین روستا، آثاری از قلعه زیبایی در بالای كوه مشرف به روستا دیده می شود. در دامنه غربی این ارتفاعات، تل تاریخی مسجد جامع قلایر قرار گرفته است. با كاوش های باستان شناسی كه در این تل تاریخی انجام گرفت، مجموعه بسیار ارزشمندی از دل خاك نمایان شد. این مجموعه از یك مسجد و یك خانقاه كه احتمالاً بقعه نیز می باشد، تشكیل شده است.
▪ بقعه امامزاده سید ابراهیم
بقعه امامزاده سید ابراهیم یكی از بقعه های معتبر شهر زنجان است. علمای دین در شجره نامه آن اختلاف نظر دارند. جمعی ایشان را ” ابراهیم بن موسی بن جعفر (ع) “ دانسته اند و جمعی دیگر , ایشان را ” ابراهیم بن محمد بن عبدالله بن الحسن بن العباس بن علی (ع) “ دانسته اند. بنای امامزاده در سال ۱۳۴۰ شمسی، منطبق بر بنای قدیمی نوسازی گردید. گنبد آن كه از نوع تك پوششه است، با واسطه چهار گوشواره بر جرزها استوار شده است و در حد فاصل گوشواره ها و گنبد، هشت نورگیر تعبیه شده است. از بناهای دیگر این مجموعه، مسجد اعظم در ضلع غربی آن است كه تجدید بنای آن، مرهون خدمات ارزنده روان شاد ” منصور محاوری “ است.

شیما شهرابی

منبع : روزنامه تفاهم