۳ جعبه رنگی برای کشاورزان جهان

بخش كشاورزی به دلایل متفاوت در كشورهای مختلف جهان از حمایت و سیاست های حمایتی مختلفی برخوردار بوده و همین ویژگی خاص موجب شده بود تا بخش كشاورزی از مباحث موافقت نامه گات تا مدت ها به دور باشد؛ زیرا حساسیت بخش كشاورزی از ابتدا رفتار ویژه و متفاوتی را می طلبد.
با شروع دور «اروگوئه» در سال ۱۹۸۶ و با گنجانده شدن مذاكرات كشاورزی، برای نخستین بار این بخش به طور مشخص مورد توجه قرار گرفت.
در جریان این دور از مذاكرات، كشورهای عضو گات سعی كردند به نوعی شرایط حاكم بر بازار محصولات كشاورزی را ضابطه مند كنند و در نهایت پس از حدود ۶ سال ماحصل مذاكرات در مجموعه ای تحت عنوان موافقت نامه كشاورزی تهیه و منتشر شد.
موافقت نامه كشاورزی دارای ۳ ركن اصلی است: دسترسی به بازار، حمایت های داخلی و رقابت صادراتی. حمایت های داخلی خود مشتمل بر ۳ گروه یارانه است كه در قالب انواع حمایت های دولت از تولیدكنندگان بخش كشاورزی برحسب نوع ارتباط آنها با تولید و تجارت در ۳ گروه (جعبه) طبقه بندی شده است: جعبه كهربایی، جعبه آبی و جعبه سبز.
اهمیت حمایت های جعبه سبز از آنجا ناشی می شود كه یارانه های مشمول آن معاف از الزامات كاهشی بوده و با استفاده از آنها می توان حتی پس از پیوستن به سازمان جهانی تجارت از بخش كشاورزی حمایت مؤثر به عمل آورد. همان طور كه در سال های اخیر آمریكا، اروپا و كشورهایی كه از بزرگترین پرداخت كنندگان یارانه به بخش كشاورزی هستند، با كاهش سایر حمایت ها بر میزان وجوهات این جعبه و موارد استفاده از آن افزوده اند.
● انوع حمایت های داخلی در موافقت نامه كشاورزی سازمان جهانی تجارت (WTO)
بخش حمایت های داخلی ۳ نوع از یارانه ها را شامل می شود. در واژگان تخصصی سازمان جهانی تجارت WTO)) یارانه های بخش كشاورزی به طور عام با عنوان جعبه ها تعریف شده اند، سبز (مجاز) كهربایی (آهسته، بااحتیاط و كاهنده) و آبی (مشروط).
۱) جعبه كهربایی
همه اقلام حمایت های داخلی كه به عنوان عوامل تحریف تولید و تجارت درنظر گرفته شده اند در جعبه كهربایی جای می گیرند. این جعبه حمایت های قیمتی (خریدهای تضمینی) و یارانه هایی را كه مستقیماً به مقادیر تولید مربوطند -از جمله یارانه های نهاده ای- را شامل می شود. برای این یارانه ها حد مجازی برابر ۵درصد ارزش تولید بخش كشاورزی برای كشورهای توسعه یافته و ۱۰درصد برای كشورهای در حال توسعه تعیین شده است.
۲) جعبه سبز
جعبه سبز یارانه های معاف از الزامات كاهشی را شامل می شود. این یارانه ها دارای حداقل اثر بر تولید و تجارت هستند. موافقت نامه كشاورزی، یارانه های این جعبه نباید موجب تحریف تجاری شوند یا دارای كمترین اثر ممكن بر روند تجارت باشند. وجوه پرداختی باید از طرف دولت تأمین شده باشد و درخواست قیمت های بالاتر از مصرف كنندگان برای تأمین مالی این گونه یارانه ها ممنوع است. یارانه های این جعبه دارای هیچ گونه محدودیتی نبوده و می تواند در موارد مجاز به مقدار لازم پرداخت شود. از مشخصات دیگر این جعبه به حساب آوردن مسائل غیرتجاری نظیر امنیت غذایی و محیط زیست است.
۳) جعبه آبی
این جعبه پرداخت هایی كه مستقیماً براساس سطح زیركشت یا تعداد دام پرداخت می شود را دربرمی گیرد و تحت برنامه محدودیت تولید، تولید را محدود كرده و یا كشاورزان را ملزم می كند قسمت هایی از زمین های خود را كنار بگذارند. كشورهایی كه از این جعبه استفاده می كنند مدعی هستند اثر انحرافی آن بر تجارت از یارانه های جعبه كهربایی كمتر است. این یارانه ها عموماً از سوی كشورهای توسعه یافته به منظور كاهش عرضه محصولات و انجام اصلاحات در بخش كشاورزی پرداخت می شود. این كشورها عبارتند از: ایالات متحده آمریكا، اتحادیه اروپا، ژاپن، نروژ، ایسلند، اسلوونی و جمهوری اسلواكی. در حال حاضر جعبه آبی یك بند دائمی از موافقت نامه است اما بسیاری از كشورها خواهان حذف آن هستند زیرا اعتقاد دارند این پرداخت ها در همه موارد مجزا از مقادیر تولید نیستند.
با سپری شدن سال های اولیه اجرای تعهدات دور اروگوئه، روشن شد كه تعهدات بخش كشاورزی در جریان اجرا بامشكلاتی مواجه شده است. این مشكلات از جهات مختلفی بروز كرده است كه پاره ای از آنها به دلیل دقیق نبودن متن موافقت نامه و تفسیرپذیر بودن آن است. قسمت دیگر مربوط به پیچیدگی های محاسباتی است كه در این مورد رویه كاملاً واحدی بین كشورها وجود ندارد. راه های فرار و استثناها در موافقت نامه از سوی دیگر موجب شده است كه كشورها با تمسك بر موارد استثنا و شروط فرار، از اجرای دقیق تعهدات خود سرباز زنند وروندهای گذشته حمایت از بخش كشاورزی را به انحای مختلف و استفاده از روش های جدید ادامه دهند. برای مثال بسیاری از كشورهای توسعه یافته از طریق جعبه آبی و جعبه سبز حمایت های گسترده ای از بخش كشاورزی خود به عمل آوردند كه مورد اعتراض سایر كشورها قرار گرفت. سرانجام پس از بحث ها و تبادل نظرهای گسترده پیش نویس جدید موافقت نامه كشاورزی تصویب شد. این پیش نویس بر تجدیدنظر در اقلام یارانه های سبز و آبی تأكید می كند. برای نخستین بار به منظور قراردادن میزان حداكثر (سقف) برای این گونه پرداخت ها پیشنهاد شده است كه میزان آ ن برابر با درصدی از ارزش محصول در دوره زمانی مشخصی باشد.
نحوه پرداخت یارانه های سبز در برخی از كشورهای جهان مورد بررسی قرار گرفته است.
▪ هند
یارانه های جعبه سبز در هند از خدمات عمومی، ذخیره سازی برای امنیت غذایی، پرداخت های مربوط به جبران بلایای طبیعی، تغییرات ساختاری از طریق كمك های سرمایه گذاری و پرداخت های زیست محیطی تشكیل شده است. ذخیره سازی شكر و غلات رقم عمده یارانه های جعبه سبز را تشكیل می دهد. پس از آن جبران خسارت بلایای طبیعی و خدمات عمومی با ارقامی كمتر قرار دارند. در ردیف خدمات عمومی، تحقیقات بیش از نیمی از هزینه ها را شامل می شود. پرداخت های مربوط به جبران بلایای طبیعی در هند به ۲ صورت بیمه محصولات و جبران خسارت انجام می شود.
برنامه تغییرات ساختاری از طریق كمك های سرمایه گذاری شامل برنامه های كشت آبی و دیم، برنامه بازسازی خاك های قلیایی و برنامه های مربوط به مناطق خشك و كم آب دنبال می شود. پرداخت های زیست محیطی برای حفاظت خاك در حوزه آبریز رودخانه ها، مدیریت آبخیزداری و رودخانه های مستعد به طغیان، برنامه های ساخت جنگل، حفاظت از آب و خاك، برنامه توسعه زمین های بایر، برنامه توسعه دشت ها و بیابان ها، كنترل تغییر كاربری اراضی و حفاظت از جنگل و توسعه آن از بعد اقتصادی انجام می شود.
▪ آمریكا
در گزارش های ایالات متحده، میزان یارانه های سبز در سال های پایه ۱۹۸۸-۱۹۸۶ با سال های ۱۹۹۹ و ۲۰۰۰ مورد مقایسه قرار گرفته است. نتایج نشان می دهد میزان این یارانه ها به طور اساسی نسبت به سال های پایه افزایش یافته است. از آنجا كه یارانه های جعبه سبز مشمول الزامات كاهشی نمی باشند، بسیاری از كشورهای توسعه یافته سعی كرده اند اقلام یارانه ای را از سایر جعبه ها به جعبه سبز منتقل كنند. بررسی این یارانه ها در بین كشورهای توسعه یافته نشان دهنده این نكته است كه یارانه های سبز در بسیاری موارد به ارزان تمام شدن تولید محصولات كشاورزی در این كشورها كمك كرده است. خدمات عمومی، كمك های غذایی داخلی و برنامه های تعدیل ساختاری از طریق كنارگذاری منابع اجزای اصلی این جعبه را تشكیل می دهند. از بین خدمات عمومی، برنامه های ایالتی برای كشاورزی و تحقیقات ارقام عمده را تشكیل می دهند. به طور كلی یارانه های جعبه سبز در آمریكا خصوصاً در بخش خدمات عمومی گسترده و متنوع است.
مؤسسه تحقیقات كشاورزی (ARS) آمریكا دارای عملكرد تحقیقاتی و مشورتی بوده و وظایف جمع آوری، نگهداری و انتشار اطلاعات را برعهده دارد. تحقیقات در این مؤسسه در زمینه های گسترده ای شامل آب و خاك، دانش های گیاهی و حیوانی، تغذیه انسانی و سیستم جامع كشاورزی انجام می گیرد.
مؤسسه كشاورزی تنسی: عملكرد تحقیقاتی و مشورتی داشته و هدایت تحقیقات درباره مشكلات مرتبط با توسعه كشاورزی و محیط زیست را برعهده دارد.
در این مؤسسه هدف از تحقیقات جلوگیری از آلودگی، كمك به كشاورزان برای جلوگیری از آلودگی آب و خاك از مواد شیمیایی بوده و هدف از برنامه مدیریت ضایعات و پسماندهای كشاورزی استفاده كارا از ضایعات و به دست آوردن كودهای گیاهی و تغذیه احشام است.
تعاونی ایالتی خدمات پژوهشی، عملكرد تحقیقاتی داشته و كمك هایی را برای انجام تحقیقات كشاورزی در سطح ایالتی و مشاركت در برنامه های مشترك با مؤسسات تحقیقات ایالتی فراهم می آورد.
آژانس خدمات كشاورزی كاركرد توسعه ای، مشورتی و آموزشی داشته و خدمات فنی مختلف را برای تولیدكنندگانی كه در فعالیت های زیست محیطی شركت می كنند فراهم می آورد. شركت اعتبار كالایی دارای عملكرد توسعه ای مشورتی و آموزشی است. كتابخانه ملی كشاورزی كاركرد تحقیقاتی - مشورتی داشته و كار نگهداری، جمع آوری و انتشار اطلاعات را برعهده دارد.
خدمات تعاونی كشاورزی: عملكرد تحقیقاتی و مشورتی داشته و اطلاعات را برای كشاورزان و دست اندركاران وزارت كشاورزی فراهم می آورد.
تحقیقات كشاورزی درباره محصولات جدید، تحقیقاتی را در رابطه با توسعه محصولات جدید فراهم می آورد.
خدمات بازرسی سلامت حیوانات و گیاهان، دارای عملكرد بازرسی و كنترل آفات است و از منابع گیاهی و حیوانی در برابر هجوم آفات و بیماری ها حفاظت می كند.
طبق برنامه های ایالتی برای كشاورزی، دولت های ایالتی، خدماتی از قبیل بازاریابی و تحقیقات را ارائه می كنند.
هزینه های بازرسی شامل تصدیق و تأیید استانداردها و انجام فعالیت های نظارتی و تحقیقاتی برای حفاظت از تولیدكنندگان و مصرف كنندگان در برابر شیوه های غیرمنصفانه تجاری است.
خدمات بازرسی سلامت غذایی (FSIC) دارای عملكرد بازرسی و بهداشتی است و بازرسی مواد گیاهی و كیفیت گوشت قرمز، گوشت مرغ و كنترل و نظارت برچسب زنی را برعهده دارد.
خدمات بازاریابی كشاورزی (AMS) عملكرد بازاریابی دارد. همچنین توسعه استانداردهای بازاریابی و فراهم آوردن خدمات اطلاعاتی و بازرسی را برعهده دارد و به ایالت ها برای اجرای طرح های مربوط به بهبود اطلاعات بازار و توسعه استانداردهای درجه بندی كمك می كند.
مركز بهسازی صنعت گوسفندداری ملی دارای عملكرد ترویجی و بازاریابی است اما پرداختی به تولیدكنندگان صورت نمی گیرد، بلكه به تولیدكنندگان برای بازاریابی داخلی گوشت از طریق ترویج، آموزش، بازاریابی و تبلیغات كمك می شود.
خدمات تحقیقات اقتصادی (ERS) دارای عملكرد تحقیقاتی و مشورتی بوده و تحقیقات اقتصادی و تجزیه و تحلیل های مفید را برای دستگاه اجرایی، كنگره و عموم مردم انجام می دهد.
خدمات آماری كشاورزی ملی (NASS) دارای عملكرد مشورتی بوده و برای ترویج و گسترش حفاظت از آب و خاك كمك های فنی كرده و همچنین عوامل فرسایش را ارزیابی می كند.
خدمات مشاوره ای برای مزارع زیان ده كمك های فنی و توسعه ای را برای مزارع زیان ده فراهم می آورد و به تولیدكنندگان در مالكیت و اداره مزرعه و مشاركت در برنامه های دولتی كمك می كند طبق این برنامه هیچ گونه پرداخت مستقیمی به كشاورزان صورت نمی گیرد.
كمك های غذایی در آمریكا به دو صورت عمده پرداخت وجوه به افراد كم درآمد برای خرید مواد غذایی و توزیع مواد غذایی بین افراد فقیر انجام می شود. نوع دوم كمك ها تحت عناوین برنامه تغذیه كودكان كه شامل شیر، صبحانه و نهار در مدرسه است. برنامه تغذیه تكمیلی برای زنان و كودكان و برنامه كمك های بلاعوض غذایی برای سالخوردگان صورت می گیرد.
كمك های كالایی (CAP) طیف وسیعی از كمك های غذایی را دربر می گیرد مانند كمك های غذایی اضطراری و سایر كمك های غذایی به سالخوردگان و...
برنامه غذایی تكمیلی شامل كمك ایالتی است برای خریداری غذا برای نیازمندان و بهبود تغذیه مادران كم درآمد و كودكان و سالخوردگان.
مركز سیاست های تغذیه ای عملكرد اطلاعاتی و تحقیقاتی داشته و كار توسعه و اجرای برنامه های تحقیقات بهبود تغذیه و آموزش را برعهده دارد.
خدمات اطلاعاتی تغذیه انسان، عملكرد تحقیقاتی داشته كه نتایج آن به خدمات تحقیقات كشاورزی و مركز سیاست های تغذیه ای انتقال می یابد.
خدمات بازاریابی كشاورزی (AMS) تأمین وجه خریدهای كالایی توزیع شده بین نیازمندان را برعهده دارد. پرداخت های جبران بلایای طبیعی عمدتاً به وسیله آژانس خدمات كشاورزی و به تولیدكنندگانی كه از شرایط بیمه شدن برخوردار نیستند.
آژانس خدمات كشاورزی برنامه های حفاظتی از طریق كنارگذاری منابع را هم برعهده دارد. از طریق این برنامه سعی می شود بحران فرسایش خاك از طریق یك قرارداد اجازه ۱۰ ساله برای ایجاد پوشش گیاهی دائمی كاهش یابد. بعد از سال ۹۶ این وجوه به شركت اعتبار كالایی (CCC) انتقال یافته است.
طبق برنامه توقف تولید لبنیات، پرداخت هایی به تولیدكنندگانی كه مایل باشند ظرف مدت ۵ سال فعالیت خود را تعطیل كنند، اعطا می شود.
آژانس خدمات كشاورزی عهده دار تعدیلات ساختاری از طریق كمك های سرمایه گذاری است. این برنامه شامل وام های كوتاه مدت و بلندمدت است كه با نرخ بهره ترجیحی اعطا می شود. قابلیت دریافت وام با وضع عدم مزیت ساختاری تعریف می شود.
پرداخت های زیست محیطی از طریق آژانس خدمات كشاورزی صورت می گیرد. از جمله این پرداخت ها می توان به پرداخت برای حفاظت از آب و خاك و حفاظت اضطراری كشتزارهایی كه از حوادث طبیعی آسیب دیده اند اشاره نمود.
كمك های حفاظت و بازسازی مرداب ها و تالاب ها از طریق قراردادهای بلندمدت انجام می شود و در این قراردادها تولیدكنندگان متعهد می شوند بخشی از اراضی را به صورت كاشت حفظ كرده و برنامه حفاظتی ارائه شده را اجرا كنند.
▪ اتحادیه اروپا
در سال ،۲۰۰۱ كمك های تعدیل ساختاری از طریق سرمایه گذاری، برنامه های زیست محیطی و خدمات عمومی و در سال ،۲۰۰۲ به ترتیب خدمات عمومی، برنامه های زیست محیطی و كمك های تعدیل ساختاری از طریق سرمایه گذاری در صدر جدول یارانه های جعبه سبز اتحادیه اروپا قرار دارند.
در ردیف خدمات عمومی، تحقیقات، خدمات بازاریابی و خدمات ساختاری عمده ترین ارقام را تشكیل می دهند. هزینه تحقیقات صرف بهبود پتانسیل تولید از طریق انتخاب حیوان، گیاه و شیوه تولید، توسعه مراكز آزمایشی و عملی، كمك به اجرای طرح های تحقیقاتی و حقوق كاركنان شده است. ردیف كنترل آفات شامل هزینه های كنترل سلامت و گیاه، هزینه های پیشگیری، فراهم آوردن واكسیناسیون و حقوق كاركنان است. خدمات آموزشی شامل راه اندازی مركز آموزش كشاورزی و حقوق مشاوران و همچنین اهدای كمك های آموزشی و برگزاری دوره های آموزشی است.
خدمات بازرسی شامل بازرسی دام، كنترل كیفیت و پاداش و آموزش كاركنان است. خدمات بازاریابی شامل كاهش هزینه بالاسری از طریق ایجاد تشكل های تولیدكنندگان و برنامه بهبود شبكه بازاریابی است. خدمات ساختاری شامل زهكشی، برنامه آبیاری اشتراكی، تداركات عرضه آب و برق و جاده های روستایی است. در عین حال به كشاورزان برای بهبود مدیریت مزرعه، ثبت اسناد حسابداری نیز كمك می شود.
كمك های غذایی داخلی از ۳ طریق توزیع محصولات كشاورزی بین افراد نیازمند، برنامه شیر مدارس و برنامه های كمك به مصرف پیگیری می شود. پرداخت های حوادث طبیعی برای جبران تغییرات آب وهوایی و تأثیر آن بر پتانسیل تولید به كشاورزان پرداخت می شود. كمك های تعدیل ساختاری از طریق بازنشستگی تولیدكنندگان به كشاورزانی كه حداقل ۵۵ سال داشته و مایل به ترك بخش هستند صورت می گیرد.
كمك های تعدیل ساختاری از طریق كنارگذاری منابع با هدف ترك یا معوق گذاشتن تولید پرداخت می شود. در این حالت حداقل ۲۰درصد از زمین های زراعی باید برای آیش كنار گذاشته شود، جنگل كاری شود و یا برای اهداف غیركشاورزی استفاده شود.
كمك های سرمایه گذاری از طریق پرداخت مستقیم یارانه و یا امتیازات بهره ای معادل برای ایجاد فرآوری، بسته بندی، انبار، خرید ماشین آلات و تجهیزات، حیوانات و ساختمان پرداخت می شود. همچنین كمك های ویژه ای برای كشاورزان جوان و تازه كار در نظر گرفته شده است. برنامه های زیست محیطی اقداماتی مانند حفاظت از محیط زیست، نگهداری از حومه شهر، كنترل فرسایش خاك، كمك برای مناطق حساس ازلحاظ زیست محیطی، حفاظت و حمایت از محصولات ارگانیك به وسیله ایجاد رقابت منصفانه، كمك برای اقدامات جنگل بانی و حفاظت از منابع ژنتیكی در كشاورزی را شامل می شود.
برنامه كمك های منطقه ای شامل اقدامات ویژه ای است كه برای سوددهی مناطق دارای عدم مزیت و مناطق كوهستانی به كار می رود.
▪ مصر
گزارش های ارائه شده از سوی مصر بسیار كلی و مبهم بوده و ۳ قلم از یارانه ها را شامل می شود. یارانه های مربوط به كنترل آفات در رتبه اول قرار دارد، اما مشخص نیست این یارانه ها مربوط به جبران خسارت بلایای طبیعی است یا مربوط به گروه خدمات عمومی كه فعالیت هایی مانند پیشگیری، شناسایی و درمان آفات و بیماری ها را شامل می شود.
تسهیلات مربوط به عرضه آب آبیاری نیز رقم بالایی را تشكیل می دهد. اگر این پرداخت ها مربوط به توسعه زیرساخت ها، توسعه سیستم آبیاری، حفظ زمین های تحت آبیاری از لحاظ زیست محیطی یا خدمات آموزشی و ترویجی به منظور افزایش راندمان آب و یا بهبود مدیریت آب باشد، جزو یارانه های سبز محسوب خواهد شد. اما در اینجا مشخص نیست این پرداخت ها به چه نحو و با چه هدفی صورت می گیرد. اگر منظور از تسهیلات، عرضه آب، با قیمتی یارانه ای به بخش كشاورزی باشد، جزو یارانه های جعبه كهربایی محسوب شده و مستلزم كاهش خواهند بود.
▪ بررسی یارانه های جعبه سبز در استرالیا
خدمات عمومی عمده ترین قلم یارانه های سبز را تشكیل می دهد. تحقیقات، خدمات زیربنایی و مبارزه با آفات و بیماری ها به ترتیب عمده ترین اقلام خدمات عمومی هستند. پس از خدمات عمومی، برنامه های تضمین درآمد، برنامه های زیست محیطی و جبران بلایای طبیعی در رتبه های بعدی قراردارند. تحقیقات در استرالیا در ۲ بخش توسعه روستایی و تحقیقات به تفكیك محصولاتی مانند پنبه، لبنیات، مركبات، غلات، انگور و شراب، محصولات باغی، انواع گوشت، پشم و شكر انجام می شود. هدف از تحقیقات، توسعه روستایی حمایت از مدیریت منابع و اجرای برنامه های روستایی با تمركز بر كشت محصولات جدید و برنامه های مربوط به كسب و كار كشاورزی و آموزش روستایی است. تحقیقات محصولی اهداف بالا بردن كارآیی و بهره وری، بهبود شیوه های تولید و فرآوری، بهبود بازاریابی، استفاده بهینه و پایدار از منابع طبیعی، ایجاد زیرساخت ها و كمك به رقابتی تر كردن محصول را دنبال می كند.
مخارج ردیف آفات و بیماری ها صرف توسعه مركز تشخیص سریع بیماری های جدید و مبارزه با آنها، ریشه كنی آفات، كمك به بهبود زیرساخت های بهداشت و سلامت حیوانی و گیاهی، برنامه های آموزش ملی در سطوح عمومی و تخصصی و استراتژی كنترل حیوانات وحشی به منظور كاهش آسیب های كشاورزی و محیط زیست می شود. ردیف خدمات آموزشی شامل برنامه آموزش كشاورزان و سایر حرفه های وابسته به كشاورزی است و با هدف افزایش مهارت، مدیریت شغلی، افزایش كارآیی و بهره وری صورت می گیرد.
خدمات توسعه ای و مشورتی به طور عمده شامل مشاوره تخصصی و مالی برای روستاییان است و هدف آن كمك به كشاورزان، ماهیگیران و مشاغل كوچك روستایی است كه دچار مشكل مالی شده و منابع مالی دیگری در اختیار ندارند. این برنامه قسمتی از وظایف صندوق پیشرفت كشاورزی استرالیا است.

مؤسسه پژوهشهای برنامه ریزی و اقتصاد كشاورزی

منبع : روزنامه ایران