فرار از سیاره عینکی‌ها

ضعف بینایی همزاد بشر است. برای همین عینك را می‌شود جزء آن دسته از وسایل مصنوعی‌ای بدانیم كه برای سال‌ها بیشترین همراهی و نزدیكی را با آدم‌ها دارند.
اما این یار همراه، بالاخره یك عضو اضافی است كه بسیاری از آنهایی كه عینكی هستند برای خلاص شدن از آن، از كوچك‌ترین فرصتی استفاده می‌كنند. شاید به همین دلیل است كه جراحی‌های اصلاح دید چشم با لیزر، به‌رغم عمر كوتاهشان، تا این اندازه در سراسر جهان محبوب و شایع شده‌اند.
آدم‌های زیادی از هر جنس و سن و ملیت، عینك می‌زنند چرا كه دید آنها دچار مشكل شده. عیوب انكساری (نزدیك‌بینی، دوربینی و آستیگماتیسم) به علت تغییر حالت چشم به وجود می‌آیند. در این موارد، چشم از فوكوس خارج شده و تصویر به‌درستی روی قرنیه تشكیل نمی‌شود.
عینك روشی نسبتا قدیمی برای اصلاح این عیوب است كه در بیشتر موارد خوب جواب می‌دهد اما مشكلات خودش را هم دارد؛ مثلا در مواقعی دست‌و‌پاگیر است و باید بخشی از حواس آدم به كنترل كردن آن باشد یا چون یك شیء خارجی است احتمال گم شدن، فراموش كردن یا خراب شدن آن كم نیست. به این دلایل، چشم‌پزشكان سال‌ها به دنبال روشی بودند كه با نوعی جراحی بتوان چشم را از داخل اصلاح كرد.
با رایج شدن استفاده از لیزر در پزشكی، تحقیقات زیادی درباره استفاده از این نور در چشم‌پزشكی انجام شد. خوشبختانه نتایج نشان می‌داد تغییر در انحنای قرنیه با كمك نوعی لیزر امكان‌پذیر است.
از سال ۱۹۹۰، استفاده همگانی از لیزر برای رفع عیوب انكساری شروع شد و در عرض كمتر از ۲ دهه، میلیون‌ها نفر به این طریق عینك‌هایشان را كنار گذاشته‌اند. استفاده از لیزر برای اصلاح دید، به چند روش مختلف صورت می‌گیرد؛ معروف‌ترین روش به «لیزیك» (LASIK) معروف است كه در اینجا مراحل مختلف آن را می‌بینیم:
● عوارض جانبی
لیزیك عمل كم عارضه‌ای است اما خالی از عارضه هم نیست. این عوارض ۲ دسته هستند: دسته اول، عوارض خفیف و گذرایی هستند كه در عرض چند هفته از بین می‌روند.
افت كیفیت بینایی به خصوص در شب، دیدن هاله در اطراف اشیای نورانی و خشكی چشم از جمله این عوارض هستند.
دسته دوم، عوارضی هستند كه به طور نادر اتفاق می‌افتند ولی می‌توانند مشكلات جدی‌ای برای چشم و بینایی ایجاد كنند. عفونت، خشكی شدید چشم و مشكلات دائمی دید در شب از این دسته عوارض هستند.
معاینات اولیه دقیق و انتخاب روش مناسب، ‌احتمال بروز این عوارض خطرناك را به حداقل می‌رساند.
● سایر روش‌ها
لیزیك به رغم شهرتش، تنها روش درمان عیوب انكساری چشم با لیزر نیست. در لیزیك با برداشتن لایه‌ای از سطح قرنیه، لیزر به عمق قرنیه تابانده می‌شود. اما روش‌‌های دیگری هم وجود دارند كه در آنها لایه‌برداری چندانی از سطح قرنیه انجام نمی‌شود و تراش لیزری در همین سطح انجام می‌شود. PRK و LASEK ، جزء این دسته هستند كه ترمیم سطح چشم در آنها طولانی‌تر است و البته درد بیشتری هم دارند. انتخاب روش مناسب برای هر بیمار وابسته به شرایط و انتظارات اوست.
‌● کل اگر طبیب بودی
شاید این روزها کمتر این حرف را بشنویم، اما ۱۰سال پیش که عمل‌های جراحی لیزری رفع عیوب انکساری چشم مانند «لیزیک» تازه داشتند رایج می‌شدند،‌ اگر در صحبت‌های خانوادگی بحث به این موضوع جالب و جدید کشیده می‌شد، به احتمال زیاد فرد شکاکی پیدا می‌شد که بگوید:
«اگر این لیزرها ضرر ندارند، پس چرا خود چشم‌پزشک‌ها هنوز بیشترشان عینکی هستند؟». این سؤال در نظر اول کاملا منطقی و بی‌خدشه به نظر می‌رسد اما می‌شود به آن از چند جنبه، جواب‌هایی علمی و قابل‌قبول داد.
اول اینكه هیچ روش درمانی را به طور مطلق نمی‌توان برای همه افراد توصیه کرد و به کار برد. در مورد لیزیک هم این قاعده وجود دارد؛ مثلا این عمل در مورد افرادی که قرنیه آنها ضخامت کم یا سطح نامنظم دارد، توصیه نمی‌شود. همچنین برای اشخاص مبتلا به بیماری قند هم این روش به کار نمی‌رود. یک پزشک در وهله اول یک آدم است و خودش هم ممکن است با چنین مشکلاتی درگیر باشد.
دوم اینكه باید توجه کرد که عمل اصلاح دید با لیزر نه یک درمان ضروری بلکه یک روش اختیاری است و عدم انجام آن، باعث ضرر و زیانی برای بیمار نمی‌شود. یکی از دلایل اصلی رواج لیزیک و روش‌های مشابه آن، خلاص‌شدن از عینک است.
شاید پزشک کذایی ما به عینکش به عنوان یک وسیله مزاحم نگاه نمی‌کند و حتی با توجه به نوع کارش،‌ آن را نوعی وسیله ایمنی می‌بیند که حین کار مانع رسیدن آلودگی به چشم‌هایش می‌شود.
سوم اینكه چشم هم مانند سایر اعضای بدن به هر حال با بالا رفتن سن، دچار پیری می‌شود؛ به همین علت حتی افرادی که عمل لیزیک کرده‌اند هم در سنین بالاتر از ۴۰ سالگی ممکن است برای مطالعه مجددا به عینک احتیاج پیدا کنند. بسیاری از پزشکان متخصص در همین محدوده سنی هستند،‌ پس داشتن عینک برای آنها کاملا طبیعی است.
همچنین عمل‌های لیزر اصلاح دید در صورتی كه درست انجام شوند، در اکثر موارد عوارض جانبی چندانی به جا نمی‌گذارند اما مانند هر درمان دیگری، این عمل‌های بی‌خطر هم ممکن است در موارد خاص و معدودی باعث آسیب‌های اساسی در بیمار بشوند.
اینجاست که میزان ریسک‌پذیری بیمار به عامل مهمی در انتخاب یا عدم انتخاب یک روش تبدیل می‌شود. پزشکان هم مانند بسیاری از مردم شاید ریسک‌پذیری بالایی نداشته باشند؛ آن هم درباره یک عمل غیرضروری.
به دلایل بالا، مواردی مانند علاقه به استفاده از عینک به نشانه پرستیژ حرفه‌ای یا به عنوان وسیله‌ای برای پوشاندن مشکلات زیبایی را هم اضافه کنید. با توجه به دلایل گفته شده، هر آدمی، ازجمله یک چشم‌پزشک مجرب می‌تواند کاندیدای مناسبی برای عمل‌های جراحی لیزری رفع عیوب انکساری چشم نباشد و ترجیح بدهد کماکان عینکی بماند. به نظر شما عیبی دارد؟

یاسمن سلامتیان

منبع : روزنامه همشهری