یک دهه رویارویی ناکام در خاورمیانه

۶ سال از حادثه ۱۱ سپتامبر می گذرد. حادثه ای که نقطه آغاز جنگ با تروریسم لقب گرفت. اما در عمل به بهانه ای برای برخورد با اسلام و اسلام گرایان تبدیل شد. اما اکنون پس از گذشت چند سال از این تقابل، نه تنها اسلام گرایی تضعیف نشده است بلکه روز به روز نیز در حال گسترش و پیشرفت است.
تنها پیامد این جنگ، تشدید پدیده اسلام گرایی است که بویژه با وجود ارتباطات اینترنتی و شبکه های ماهواره ای، امروزه نسبت به قبل از ۱۱ سپتامبر بسیارگسترده تر و عینی تر شده است.
این رویارویی نه فقط از لحاظ جغرافیایی بسیار گسترش یافته است بلکه از نظر اعتقادی و نظری نیز بسیار عمیق تر شده است. البته باید در میان خیزش هایی که به نام اسلام راه افتاده است مرز جریاناتی که به نام این مذهب علیه غرب ستیز می کنند و مسلمانان اصیل و معقول فرق قائل شد. اسلام اصیلی که خود نیز افراطی ها را طرد می کند.
متأسفانه عملکرد جبهه آمریکایی به گونه ای بوده که طیف افراطیون با نام مذهب رشته جنبش تروریستی را در دست بگیرند و حملات بسیار شدیدی را در مناطق تازه ، از آسیا گرفته تا اروپا و بویژه در خاورمیانه صورت داده و مواضع قدیمی و جدید خود را که در پاکستان، افغانستان، الجزایر و عراق قرار دارد تثبیت کنند.
این شبکه های افراطی از مفاهیم مقدس مسلمانان فراوان سوءاستفاده می کنند، بویژه از مفهوم شهادت. مسلمانان اصیل بر این باورند نه تنها با شهادت، زندگی شان پایان نمی یابد بلکه از این راه به وعده های خداوند نیز می رسند واین اعتقادات در طول تاریخ موجب شده جریان مقاومت در میان عامه مسلمانان در برابر قدرت هایی که سرزمین آنان را اشغال می کردند، شکل بگیرد اما اکنون این عقاید مورد دستبرد افراطیون قرار گرفته است.
با این حال، رهبران و نهادهای جبهه افراطیون مانند القاعده دیر یا زود از صحنه مبهم اسلام گرایان کنار خواهند رفت و پویایی و ایدئولوژی راستین اسلامی به مسیر خود ادامه خواهد داد.
کارنامه جنگ با تروریسم به اصطلاح ایدئولوژیک هنوز کارنامه ای بسیار مبهم و غیرشفاف است. حال این سؤال مطرح است که با وجود هزینه ۶۰۰ میلیارد دلاری آمریکا، چه کسی فکر می کردتعقیب وگریز سران تروریسم تا این اندازه به داراز بکشد و تا این حد نیز بی نتیجه باشد و این که ۶ سال پس از شکست طالبان و انهدام مواضع شان، کابل هنوز روی امنیت و آرامش را به خود ندیده باشد واعضای گروه طالبان بار دیگر بتوانند نفوذ خود را بازیابند .
بدتر از همه موارد این که این گروه ها در پاکستان نیز تقویت شده و رژیم نظامی ژنرال مشرف را با تهدید مواجه ساخته اند؛ ژنرالی که به ابزار نیرومندی که رؤیای اسامه بن لادن بود یعنی سلاح هسته ای مجهز است.اما درباره غرب عراق چه می توان گفت. منطقه ای که به پایگاه جدید القاعده تبدیل شده و تکفیری ها، شیعیان و سنی ها و اخیراً زیدی ها را با صدور فرمان ها و فتواهای سلفی به صورت جمعی به قتل می رسانند.قساوت و خشونت در صحنه عراق، امروزه با ورود مواد شیمیایی و منفجره از حد تصور فراتر رفته است و اعضای القاعده برای این که به طور موقت کنترل برخی شهرهای مهم عراق را در دست بگیرند دست به پاکسازی فرقه ای زده اند.
تحولات جنگ در عراق، آشکارا حاکی از شکست آمریکاست که پس لرزه های این شکست ، احتمال بی ثباتی تمام منطقه تهدید امنیت انرژی و در نتیجه تهدید اقتصاد جهانی را بیشتر می کند.
با این حال اگر نبرد با تروریسم با تعریفی درست و به صورت ریشه ای انجام پذیرد، آثار مثبتی می تواند داشته باشد که از آن جمله می توان به افزایش هوشیاری بین المللی برای تحت فشار قرار دادن تروریست ها و جلوگیری از آموزش گسترده آنان، جلوگیری از موفقیت اقدام های تروریستی و بویژه تشویق مسلمانان اصیل و میانه رو برای برعهده گرفتن سهم خود در مبارزه علیه تروریسم اشاره کرد و بدین ترتیب است که می توان نبود تلفات گسترده انسانی را در حملات تروریستی اخیر مغرب و لندن توجیه کرد.از سوی دیگر حوادث ۱۱ سپتامبر موقعیت ژئوپلتیک خاصی را به خاورمیانه و مخصوصاً ایران داده است که به عنوان سمبل پویایی اسلامی به شمار می رود و حتی استقرار نیروهای نظامی آمریکا در مرزهای این کشور با افغانستان در سال ۲۰۰۱ و با مرزهای عراق در سال ۲۰۰۳ نتوانسته است تأثیری بر پیشرفت این کشور داشته باشد که رأی مردم ایران به رئیس جمهوری ضد امپریالیست در سال ۲۰۰۵ نشان از ناکامی طرح های آمریکا در ارعاب مسلمانان دارد.
فرورفتن آمریکایی ها در باتلاق عراق نیز این امکان را در اختیار مقام های ایران قرار داده است تا از این فرصت تاریخی برای گسترش نفوذ خود در منطقه یعنی از دریای خزر تا مدیترانه استفاده کنند به طوری که به قدرت رسیدن شیعیان در عراق نشان از این محبوبیت درمیان عراقی ها دارد.همچنین نقش خاورمیانه ای ایران که وارد باشگاه هسته ای جهان شده است و تأثیرات آن بر تحولات عراق، سوریه، حزب الله لبنان و جنبش حماس نیز می تواند قدرت مسلمانان را در خاورمیانه به اوج برساند و شیخ نشینان خلیج فارس را که اغلب طرفدار غرب هستند برای پیوستن به این اتحاد به تحرک وادارد.
اما ادامه حیات القاعده که به نظر می رسد خواست مقام های کاخ سفید نیز چنین باشد، می تواند با تحریک برخی از سلفی های افراطی و تندرو باعث بروز هرج و مرج و اغتشاشات فراوان در سراسر جهان شود و اگر این گروه تروریستی بتواند دولتی همانند حکومت سابق طالبان در نقطه ای از جهان تشکیل دهد، شاید مقابله با آن مأموریتی غیرممکن برای جامعه بین الملل به حساب آید.
آمریکا که بشدت تحت تأثیر حملات ۱۱ سپتامبر قرار گرفته بود با برداشتی نسنجیده از ایدئولوژی نبرد، نتوانست پاسخی مناسب برای شبکه تندروهای ایدئولوژیک پیدا کند و در عراق و افغانستان در باتلاقی فرو رفت که حتی برآورد میزان مشکلات ناشی از آنها نیز بسیار مشکل است.هم اکنون چشم انداز و شرایط موفقیت در عراق روزبه روز در حال افول است و جبهه واشنگتن به صورت آشکارا در برابر جبهه افراطیون تضعیف شده است.درگیری های موجود میان جامعه بین المللی و تروریست های افراطی موجب ترسیم ژئوپلتیکی تازه از فضای خاورمیانه شده است و بی ثباتی موجود در این منطقه به نظر می رسد حداقل تا ۲ دهه آینده ادامه خواهد یافت.
اگر در نبردهای کلاسیک، قدرت اسلحه برای غلبه بر حریف لازم و ضروری بود اکنون ۲ مفهوم انگیزه و ایدئولوژی در درگیری های فعلی در برابر دشمنی که نشانی شناخته شده ندارد، بسیار تعیین کننده است و کلید گریز ناپذیر برای پایان این نبردها، پیروزی در نبرد ایده ها و ایدئولوژیست نه اسلحه.

آنتوان باسبو‎/ ترجمه: حسین قنبری گرمی

منبع : روزنامه ایران