شنبه, ۱۵ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 4 May, 2024
مجله ویستا


تبیین و نقد فلسفه اخلاق کانت


تبیین و نقد فلسفه اخلاق کانت
نویسنده : محمدرضایی - محمد
محل نشر : قم
تاریخ نشر : ۱۳۸۰/۰۳/۲۲
رده دیویی : ۱۹۳.
قطع : وزیری
جلد : شومیز
تعداد صفحه : ۳۱۲
نوع اثر : تالیف
زبان کتاب : فارسی
نوبت چاپ : ۱
تیراژ : ۲۰۰۰
شابک : ۹۶۴-۴۲۴-۸۶۰-۰

مخاطبان در این کتاب, ذیل شانزده فصل با فلسفه اخلاق 'ایمانوئل کانت' ( 1724ـ 1804م) آشنا می‌شوند .کانت از جمله فیلسوفانی است که نه تنها در فلسفه نظری بلکه در فلسفه عملی یا اخلاق نیز به پژوهش پرداخته است . او با نگرشی وظیفه‌گرایانه بر اخلاق, آن را مستقل از هر علمی حتی مابعدالطبیعه و دین برمی‌شمارد و از طریق عقل عملی, معیارهایی به دست می‌دهد که با آن می‌توان خوبی و بدی اعمال را سنجید .نگارنده در مقدمه کتاب اذعان می‌دارد : 'روش ما در این کتاب, همانند روش کانت در کتاب تاسیس مابعدالطبیعه اخلاق, است .او در این کتاب از احکام اخلاقی متعارف شروع می‌کند و اراده نیک و خیر را خیر فی نفسه می‌داند و اراده‌ای را خیر می‌داند که از سر تکلیف عمل کند .عمل به خاطر تکلیف را عمل از سر احترام به قانون و قانون را, اصلی می‌داند که هر فاعل عاقلی براساس آن عمل می‌کند, وی آن اصل را اصل عینی نیز می‌گوید .چون آدمیان تابع احساسات هستند, قانون در نظر آنها به صورت امر و فرمان جلوه می‌کند .کانت اوامر را به دو دسته تقسیم می‌کند : اوامر شرطی و اوامر مطلق .در اوامر شرطی فرمان عقل به وسیله غایتی مشروط است, ولی در اوامر مطلق عمل به خاطر خود عمل طلب می‌شود و نه به خاطر غایتی دیگر .کانت اوامر مطلق را در پنج قالب صورت‌بندی می‌کند که عبارت‌اند از :صورت‌بندی قانون کلی, قانون طبیعت, غایت فی نفسه, خودمختاری اراده, و کشور غایات .وی می‌گوید اگر عملی بتواند در قالب این صورت بندی‌ها درآید, اخلاق و الا غیر اخلاق است .کانت برای توجیه امر مطلق متوسل به آزادی می‌شود, همچنین از طریق قانون اخلاقی به اصول موضوعه آنها, یعنی خدا و جاودانگی نفس می‌رسد .بدین ترتیب او از اخلاق به دین منتهی می‌شود, اما او از دینی دفاع می‌کند که در محدوده عقل محض است و دین وحیانی را تا آن جا قبول می‌کند که با اصول عقل عملی سازگار باشد .از این رو, او تمام حوادث تاریخی کتاب مقدس را در قالب اخلاق, تفسیر می‌کند .بنابراین می‌توان گفت که او در اخلاق نیز همانند مابعدالطبیعه, انقلابی را بنیان نهاده است, یعنی این که دین و مابعدالطبیعه را مبتنی بر اخلاق کرده است نه همانند نظام‌های اخلاقی سابق که اخلاق را مبتنی بر آن کرده بودند .'نگارنده در این کتاب فلسفه کانت را ذیل این مقولات نقد و تبیین کرده است' :مقدمات', 'اراده خیر یا نیک', 'تکلیف', 'دستور (یا ماکزیم) اخلاق', 'احساس احترام', 'اوامر', 'صورت‌بندی امر مطلق', 'صورت‌بندی قانون کلی', 'صورت‌بندی قانون طبیعت', 'صورت‌بندی غایت فی‌نفسه', 'صورت‌بندی خودمختاری اراده', 'صورت‌بندی کشور یا مملکت غایات', 'توجیه امر مطلق', 'آزادی', 'اصول موضوعه عقل عملی (آزادی جاودانگی نفس و خدا) 'و 'اخلاق و دین .'در پایان هر فصل چکیده مطلب و در پایان کتاب, فهرست منابع و واژه‌نامه آمده است .