شاخص‌های موفقیت صنایع غذایی در بازاریابی

نگاهی به شاخص‌های کلان عملکرد شرکت‌های صنایع غذایی نشان می‌دهد که از حدود ۴۷۰۰ شرکت فعال در زمینهء صنایع غذایی‌، ۲۳۰۰ شرکت تقریبا غیر فعال و زیر ۵۰ درصد ظرفیت کار می‌کنند و۴۰۰ر۲ شرکت نیز با ۵۰ درصد ظرفیت به فعالیت مشغول هستند‌. دلیل این وضعیت علاوه بر صدور مجوزهای بدون توجیه اقتصادی و عملکرد سرمایه گذاران این شرکت‌ها تحت تاثیر موج ۲۰ سال گذشته که انبوهی از شرکت‌های تولیدکننده کالاهایی مانند ماکارونی، پفک و تنقلات کودکان، رب گوجه‌فرنگی و‌... را برجای گذاشت‌، به عوامل دیگری نیز مرتبط است که هر یک از این عوامل در جای خود قابل بررسی است‌.
موفقیت شرکت‌های صنایع غذایی علاوه بر افزایش درجه رقابتی آن‌ها و کاهش هزینه‌های تولید‌، استقرار مدیریت نوین وتولید انبوه و استفاده از صرفه‌های ناشی از مقیاس تولید‌، به بازاریابی خاصی نیز نیاز دارد که با بازاریابی کالاهای دیگر متفاوت است و علاوه بر تازگی مواد غذایی و بهداشت و سلامت مردم‌، باید به نظر مصرف‌کننده توجه شود‌.
همچنین شرکت‌های صنایع غذایی باید در مصرف‌کننده ایجاد نیاز کنند و مثلا در ایران که نوشیدنی‌ها محدود به چای و دوغ هستند‌، از ظرفیت‌های موجود کشور استفاده کنند تا تنوع نوشیدنی‌ها را شاهد باشیم‌. توجه به قدرت خرید مردم‌، هدایت یارانه‌های دولتی به سمت ترویج غذای سالم‌، معرفی هزاران غذای مورد مصرف در کشورهای دیگر و سرعت بخشیدن به فرآیند پخت غذا برای خانواده‌ها و کارکنان شرکت‌هایی که از لذت پخت غذا محرومند و... از مواردی است که شرکت‌های صنایع غذایی با توجه با آن‌ها می‌توانند در بازاریابی موفق‌تر باشند و ظرفیت‌های خالی امروز شرکت‌های صنایع غذایی را به بازارهای جدید و موفقیت در بازاریابی و فروش تبدیل کنند‌.
● رقبا چه می‌کنند؟
یکی از مشکلات موجود بی‌توجهی به سلیقه‌ها و عملکرد شرکت‌های رقیب است‌. شرکت‌های خارجی در حوزهء خلیج‌فارس به بسته‌بندی‌ها و طعم و مزهء انواع غذاها و نوشیدنی‌ها توجه دارند و حتی موفق شده‌اند در بازار ایران بطری‌هاو قوطی‌های نوشیدنی و انواع کنسروهای مواد غذایی را به قیمت‌های چند برابر مشابه ایرانی آن‌ها بفروشند‌.
دلیل این وضعیت‌، معرفی انواع برند‌های تجاری شناخته شدهء خارجی در ایران‌، بسته‌بندی‌های شکیل و مورد پسند مصرف کننده‌، تبلیغات موثر در شبکه‌های ماهواره‌ای و تلویزیونی‌، هدایا و عرضهء مجانی این کالاها در بازارهای ایران‌، دوبی و کشورهای حاشیهء خلیج‌فارس و... است‌اما شرکت‌های ایرانی در معرفی یک برند ایرانی مطرح در منطقه کم‌تر موفق بوده‌اند‌. کارشناسان صنایع غذایی معتقدند که شرکت‌های ایرانی باید علاوه بر بسته‌بندی و تنوع محصول‌، در معرفی برند معتبر ایرانی و جا انداختن نام‌های تجاری ایرانی همت داشته باشند. در حال حاضر نام‌های مختلفی مانند مهرام‌، تبرک‌، پارس‌، مائده; تک‌، زر و‌... در ایران شناخته شده‌اند اما لازم است این شرکت‌های موفق در بازار ایران‌، در جهت حضور در بازارهای بزرگ عراق‌، امارات‌، افغانستان‌، هند‌، پاکستان‌، ترکیه و کشورهای مشترک‌المنافع شمال ایران تلاش مستمر و همکاری‌های همه‌جانبه داشته باشند تا برند ایرانی و محصولات صنایع غذایی ما شناخته شوند و فروش و صادرات مواد غذایی ایرانی افزایش یابد‌.
● دیپلماسی و فرهنگ
همانطور که سیاست خارجی و رایزن‌های اقتصادی و سیاسی کشور و اتاق‌های بازرگانی می‌توانند در بازاریابی مواد غذایی ایران در کشورهای منطقه مفید باشند‌، شناخت فرهنگ و ذایقهء مردم کشورها‌، سنت‌ها و طعم و سلیقهء آن‌ها نیز می‌تواند در شناخت مزیت‌های اقتصادی صنایع غذایی در منطقه و بازارهای صادراتی مفید باشد.در شرایطی که چینی‌ها حتی سنگ قبر، مهر و تسبیح و انگشتر و انواع سنگ‌های زینتی را برای بازار ایران تولید می‌کنند که کارهایی متناسب با سنت‌ها و علایق مردم ایران است‌، ما هم می‌توانیم از مزیت‌های صنایع غذایی و محصولات کشاورزی در نقاط مختلف کشور پهناور ایران‌، برای پاسخگویی به انواع نیازهای غذایی و نوشیدنی‌های کشورهای مقصد بهره ببریم‌.
● تنوع بخشیدن به مواد غذایی و نوشیدنی‌ها
نکتهء اساسی این است که با توجه به حجم انبوه شرکت‌های صنایع غذایی در ایران و بالا بودن تقاضای خرید مواد غذایی در کشوری با مردم خوش سلیقه و با ذائقه‌های گوناگون‌، هنوز با تنوع محصولات همراه نیستیم و تفاوت طعم و بسته‌بندی‌ها در طیف گسترده مشاهده نمی‌شود‌. به عنوان مثال رب گوجه‌، ماکارونی‌، غذاهای آمادهء مصرف کنسروی عمدتا مشابه هستند و تنوع زیادی ندارند در نتیجه گروهی از مصرف کننده‌ها به خصوص افراد متوسط و پر درآمد که وقت کم‌تری برای پخت و پز خانگی صرف می‌کنند و محصولات آماده می‌خرند با محدودیت انتخاب و در مواردی با کیفیت پایین‌تر از غذای خانگی روبه‌رو می‌شوند‌.
نتایج نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که هنوز غذاهای سنتی و قدیمی‌در فهرست مصرفی خانواده‌ها قرار دارد و ماکارونی‌، قرمه‌سبزی، زرشک‌پلو با مرغ‌، قیمه‌، طاس کباب‌، کباب و غذاهای سنتی دیگر مانند آبگوشت طرفداران و مصرف‌کنندگان بیش‌تری دارند‌. در حالی که در انگلستان حدود ۷۰۰ نوع غذا از سیب‌زمینی تهیه می‌شود‌. در آمریکا حداقل ۳۰۰ نوع غذا از گوشت و فرآورده‌های گوشتی درست می‌کنند‌. در ژاپن و شرق آسیا ۱۰۰۰ غذای متفاوت از ماهی و میگو تهیه می‌شود و... در نتیجه مصرف‌کننده ایرانی تمایل به مواد غذایی خارجی نیز پیدا کرده است‌.
در حالی که با کیفیت‌ترین مواد و بهترین طعم و ادویه‌ها در ایران و استان‌های پهناور و همراه با آب وهوای متفاوت آن یافت می‌شود و خانواده‌ها و شرکت‌های صنایع غذایی با فهرست محدودی از غذاها خود را مواجه کرده‌اند‌. روزگاری نه چندان دور در این دیار ۱۰۰ نوع آش با سبزی‌ها و طعم‌های مختلف با کشک و دوغ‌، جو و انواع حبوبات و انواع ادویهء پخته می‌شد اما امروزه فهرست غذاها نه تنها در ادارات و شرکت‌ها‌، بلکه در خانه‌ها و مهمانی‌ها نیز مردم را به کم‌تر از ۲۰ نوع غذای متداول و همه جا پسند محدود کرده است و نوعی بی‌میلی متاثر از خرده‌فرهنگ‌های اشتباه باعث شده که عده‌ای به علاقه‌مندان انواع آش و سبزی‌ها خرده می‌گیرند و می‌گویند: این چیه! می‌خوری؟با این وجود لازم است بررسی‌ها و نظرسنجی‌ها به طور مستمر وجود داشته باشد و استمرار یابد تا کالاهای متنوع و مواد بهتری متناسب با نظر مردم ارایه شود‌. همچنین لازم است که کتاب‌های آشپزی داخلی و خارجی و انواع غذاها به مردم معرفی شود و تجربهء کشورهای دیگر مورد توجه باشد‌.
● تاریخ مصرف، کالری و ویتامین‌ها
یکی دیگر از مشکلات مردم، نامتناسب بودن میزان کالری و انواع ویتامین‌ها و مواد معدنی موجود در غذاهاست‌. از طرفی مردم از کالری و چربی‌ها و کلسترول که چاق‌کننده هستند و بیماری‌هایی ایجاد می‌کنند نگرانند و از طرفی در پخت غذاهایی مانند قرمه‌سبزی‌، به حدی سبزی و گوشت می‌پزد که ویتامین‌ها و مواد مغذی دیگر از بین می‌روند و همین امر باعث کمبود مواد معدنی و ویتامین‌ها و آهن بدن می‌شود‌.
بنابر این باید تنوع غذایی و عرضهء صنایع غذایی باید به گونه‌ای باشد تا مصرف‌کننده‌ها به زبان ساده بتوانند از میزان کالری‌، ویتامین‌ها‌، آهن وچربی موجود در غذا مطلع شوند و حتی غذا در وزن‌های مختلف متناسب با وزن و سن افراد تهیه و بسته‌بندی شود‌. از این طریق مردم به اطلاعات متناسب با وزن، سن و بیماری‌های خود و میزان کالری و انرژی لازم برای فعالیت روزانه خود به انتخاب غذا خواهند پرداخت‌.
شرکت‌های صنایع غذایی باید علاوه بر نظر مردم‌، به طراحی جدید پخت و بسته‌بندی متناسب با نیاز واقعی مشتری بپردازند و به مصرف‌کننده نیز توصیه کنند که متناسب با نیاز خود از مواد غذایی و نوشیدنی‌هایی استفاده کند که از نظر میزان نمک‌، ید‌، آهن و ویتامین‌های متناسب با وضعیت بدنی و تضمین‌کنندهء سلامتی برای مردم باشد.
تبلیغات وزارت بهداشت و درمان و وزارت رفاه نیز باید در جهت گسترش فرهنگ توجه به تاریخ مصرف و شاخص‌های تغذیه سالم باشد و موسسهء استاندارد نیز باید از شرکت‌های صنایع غذایی بخواهد تا در بسته‌بندی‌ها به درج میزان کالری‌، تاریخ مصرف‌، میزان ویتامین‌ها‌، نمک‌، پروتیین و مواد معدنی توجه کنند و مصرف‌کننده نیز به این شاخص‌ها در هنگام خرید توجه کند.

فاطمه امینی‌پور

منبع : روزنامه سرمایه