جبهه روسیه در سازمان امنیت اروپا

سازمان امنیت و همکاری اروپا در آستانه کنفرانس وزیران کشورهای عضو این سازمان که در اواخر ماه نوامبر در مادرید برگزار خواهد شد، شاهد شکل‌گیری جبهه‌هایی به رهبری روسیه شامل کشورهای عضو سازمان پیمان امنیت جمعی «CSTO» روسیه، ارمنستان، بلاروس، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان است.
تمامی کشورهای عضو CSTO حمایت خود را از پیشنهادهای روسیه درباره مسائل مهمی که قرار است در کنفرانس سازمان امنیت و همکاری اروپا به بحث گذاشته شود اعلام کرده‌اند.
روسیه که ادعای سخنگویی از جانب گروه مزبور را دارد، تهدید کرده که چنانچه این پیشنهادها در نشست مادرید به تصویب نرسد فعالیت‌های عمده سازمان امنیت و همکاری اروپا را دچار اختلال خواهد کرد.
اسپانیا، رئیس سال ۲۰۰۷ سازمان، که میزبانی نشست و تدوین پیش‌نویس اسناد نهایی را برعهده دارد در تلاش است تا با روسیه بر سر مسائل اساسی به توافق برسد.
جبهه تحت رهبری روسیه خواهان تمرکز این سازمان بر جنبه‌های نظامی‌ـ‌سیاسی است که روسیه آن را به‌غلط «جوهر اصلی» و «مأموریت اولیه» و «شناسه» سازمان توصیف می‌کند.
در این راستا، روسیه و۶کشور دیگر در پیشنهادهای خود بر «نهایت بهره‌برداری از ظرفیت بخش همکاری‌های امنیتی سازمان» و «ارتقای نقش این بخش در امنیت کل اروپا» تأکید دارند.
این اقدام در ادامه تلاش‌های پیگیر مسکو برای تعریف وظایفی برای این سازمان است که به موازی‌کاری یا تداخل در وظایف ناتو و ایجاد یک منطقه خاکستری تحت نفوذ روسیه در شرق اروپا می‌انجامد.
روسیه به‌عنوان رهبر این گروه ضمن پافشاری بر تبدیل هرچه سریع‌تر سازمان امنیت و همکاری اروپا به نهادی کامل، در پیشنهاد‌های خود بر ضرورت تدوین منشوری برای سازمان، تعریف شخصیت و ظرفیت حقوقی بین‌المللی برای آن، و تبدیل آن به یک سازمان منطقه‌ای تمام‌عیار تأکید کرده است.
این در حالی است که سازمان امنیت و همکاری اروپا هنوز از بسیاری از لازمه‌های یک سازمان برخوردار نیست. این نهاد هرچند عنوان «سازمان» را بر خود دارد در اصل همچنان در حد همان کنفرانس باقی مانده است (اشاره به‌عنوان سابق این نهاد: کنفرانس امنیت و همکاری اروپا).
روسیه در سودای تبدیل این سازمان به یک نهاد امنیتی همه‌اروپایی و قرار دادن آن در مقابل ناتو، به ویژه در شرق اروپاست و علت مقاومت بیشتر کشورهای غربی در برابر تبدیل این نهاد به سازمانی تمام‌وکمال نیز همین است.
روسیه و کشورهای عضو CSTO ضمن تهیه پیش‌نویس منشور این سازمان خواستار تشکیل یک کارگروه غیررسمی وابسته به مجمع ثابت سازمان برای بررسی این پیش‌نویس با هدف تصویب آن در نشست سال ۲۰۰۸ هستند.
پیشنهادی که از سوی کشورهای دیگر مطرح شده صرفا گروهی را موظف به بررسی این مسئله می‌کند که اصولا آیا اتخاذ منشور به‌صلاح سازمان هست یا خیر؟ اما روسیه و ۶ متحدش موافق این پیشنهاد نیستند.
گروه تحت رهبری روسیه همچنین خواستار همکاری سازمان امنیت و همکاری اروپا و CSTO در ایجاد کمربندی امنیتی برای مبارزه با قاچاق مواد‌مخدر در مرزهای شمالی افغانستان است.
این در حالی است که تلاش‌های روسیه برای تدارک ترتیباتی مشابه بین CSTO و ناتو که مستلزم همکاری این ۲جبهه است به شکست انجامیده است، زیرا آمریکا و دیگر کشورهای عضو ناتو مراقب‌اند که در دام چنین استلزامی نیفتند.
آنان مایل‌اند روسیه و کشورهای آسیای مرکزی هرکدام به‌طور مستقل در مهار ترافیک مواد‌مخدر افغانستان مشارکت کنند، نه در قالب CSTO. پیشنهاد ایجاد کمربندی امنیتی برای مبارزه با قاچاق مواد‌مخدر را اولین بار تاجیکستان قریب به۱۰سال پیش مطرح کرد و از آن زمان تاکنون در موارد متعدد به صورت مستقل بر آن تأکید کرده است.
اما پیشنهاد مسکو در اصل مانوری سیاسی است که با هدف کسب شناسایی و مشروعیت بین‌المللی برای CSTO انجام می‌گیرد و ظاهرا سازمان امنیت و همکاری اروپا از این حیث هدف نسبتاً راحتی است.
این سازمان با نیکولای بوردیوژا، دبیر کل CSTO تماس‌های رسمی منظم دارد و مارک پرین دو بریشامبو، دبیرکل سازمان، در ماه اکتبر در اجلاس کشورهای مستقل مشترک‌المنافع که در دوشنبه برگزار شد شرکت کرد.
همین گروه از کشورها پیش‌نویس طرحی را با عنوان «اصول اساسی سازماندهی و نظارت بر انتخابات ملی توسط ODIHR» (دفتر نهادهای دمکراتیک و حقوق بشر سازمان امنیت و همکاری اروپا که وظیفه نظارت بر انتخابات را برعهده دارد) برای نشست مادرید تهیه کرده‌اند.
بر اساس این طرح شیوه‌های نظارت بر انتخابات و عملکرد خود ODIHR باید بر اساس توافق بین دولت‌ها به تأیید برسد.
روسیه به صورت مستقل اعلام کرده که در نشست مادرید هر سند پیش‌نویسی را که در آن بر حمایت از مدافعان حقوق بشر و تضمین مشارکت سازمان‌های غیردولتی در فعالیت‌های دمکراسی‌طلبانه تأکید شده باشد وتو خواهد کرد.
مسکو قزاقستان را به‌عنوان «نامزد جمعی کشورهای مستقل مشترک‌المنافع» برای ریاست سازمان امنیت و همکاری اروپا در سال ۲۰۰۹ (پس از ریاست فنلاند در سال ۲۰۰۸) معرفی کرده است.
اما واقعیت امر آن است که نامزدی قزاقستان مورد حمایت کشورهای عضو CSTO است نه کشورهای مستقل مشترک‌المنافع. الکساندر گروشکو، معاون وزیر امور خارجه روسیه، در مجمع ثابت سازمان در ۸ نوامبر گفت «اگر نشست مادرید به اتفاق آرا و بدون قید و شرط تصمیم مثبتی در مورد نامزدی قزاقستان اتخاذ نکند، در آن صورت ما امکان خالی ماندن صندلی ریاست سازمان، آن هم نه فقط در سال ۲۰۰۹، را منتفی نمی‌دانیم.»
معنای این حرف آن است که روسیه و احتمالا کشورهای عضو CSTO درصورت مخالفت سازمان با ریاست قزاقستان پیشنهاد ریاست هر کشور دیگری را وتو خواهند کرد.
میگل آنگل موراتینوس، وزیر امور خارجه اسپانیا و رئیس کنونی سازمان، در سخنانی در کمیسیون امنیت و همکاری اروپای کنگره آمریکا «حمایت قاطع» خود را از ریاست قزاقستان اعلام کرد.
به‌نظر می‌رسد که هدف تهدید روسیه به وتو پیشنهاد ریاست هر کشور دیگری غیراز قزاقستان ـ که معنای آن چیزی جز ضربه زدن به نهاد ریاست نیست ـ نشاندن آن کشور بر کرسی ریاست در سال ۲۰۰۹ است، نه آن‌گونه که برخی کشورهای غربی پیشنهاد کرده‌اند پس از آن.
هدف دیگر این تهدید نیز ظاهرا تأکید بر این موضوع است که چنانچه سازمان امنیت و همکاری اروپا خود را با سیاست‌های روسیه هماهنگ نسازد آن کشور می‌تواند پایه‌های سازمان را متزلزل کند.
● پیشنهادهای جبهه روسیه
مسکو پیشنهادهایی ارائه داده که معنای آن امکان استفاده روسیه و متحدانش در مجمع ثابت سازمان از حق وتو است که به اجرا در آمدن چنین ترتیباتی استقلال ODIHR را سلب خواهد کرد.
از این گذشته گروه تحت رهبری روسیه خواهان «تغییر توازن» جغرافیایی ODIHR است.
معنای این خواسته آن است که ODIHR بر برگزاری انتخابات در کشورهای غربی نیز نظارت کند و درواقع بخشی از منابع محدود آن به اموری غیراز نظارت بر انتخابات کشورهای ایجادشده پس از فروپاشی شوروی اختصاص یابد.

ترجمه احمدرضا تقاء

منبع : روزنامه همشهری