انگیزه‌ها پایه زندگی مدرن‌اند

در سوم آگوست ۲۰۰۳ میلا‌دی مجله نیویورک تایمز در وصف استیون لویت - استاد دانشگاه شیکاگو - می‌نویسد: لویت مناسب هر شغل و مقامی هست در عین حال مناسب هیچ شغل و مقامی هم نیست. او پروانه‌ای خیالی است که هیچکس آن را شکار نکرده است. یک بار از او برای عضویت در تیم اقتصادی بیل‌کلینتون دعوت شد و ستاد تبلیغاتی جورج بوش در سال ۲۰۰۰ میلا‌دی از او خواست تا مشاور امور مربوط به جرم باشد. همه او را می‌خواهند. او استاد راه‌حل‌های ساده و هوشیارانه شناخته شده است. کارهای او را می‌توان این طور توضیح داد.
او کسی است که می‌بیند همه مهندسان در حال ور رفتن با یک دستگاه خراب هستند اما به ذهن کسی نرسیده است که آن را به برق وصل کند.
استیون لویت و استیون دابنر دو مدرس دانشگاه شیکاگو و‌ هاروارد و استاد خلا‌قانه راه‌حل‌های عجیب و غریبند. بیهوده نیست که مطبوعات آمریکا نام کتاب آنان را <اقتصاد چیزهای عجیب و غریب> نهادند. چه آنکه آنان در پی بروز ناهنجارهای اجتماعی در جامعه آمریکا به فکر محاسبه آسیب‌های اقتصادی آن افتاده‌اند.
شاید به همین جهت کتاب اینان یکی از کتاب‌های مهم سایت آمازون شناخته شده است. کتاب <اقتصاد ناهنجاری‌های اجتماعی پنهان> حاصل پژوهش‌های سال‌های اخیر استیون لویت، استاد اقتصاد دانشگاه شیکاگو و به همراهی استیون دابنر است که در آنها ابعاد جدیدی از کاربردهای علم اقتصاد به صورت هنرمندانه‌ای به نمایش گذاشته شده است.
این کاربردها، نه در حوزه‌های مرسوم اقتصادی مانند تورم، بیکاری، پول و بانک، توسعه، انرژی و امثال آنها، بلکه در حوزه‌های رفتارهای شخصی و مسائل اجتماعی و فرهنگی است که تاکنون کمتر مورد توجه اقتصاددانان کارآزموده بوده است. ‌
چندان شگفت‌آور نیست که استیون لویت آشکارا اعلا‌م کند: <من چیز زیادی درباره اقتصاد نمی‌دانم. در ریاضیات خوب نیستم. اقتصاد سنجی‌ام خوب نیست، همچنین نمی‌دانم که چگونه تئوری‌ها را مطالعه کنم. اگر شما از من بپرسید که آیا قیمت‌ها پایین خواهد رفت یا این که اقتصاد رونق می‌یابد یا راکد می‌شود، یا این که قیمت‌ها خوب است یا بد، یا مثلا‌ درباره مالیات بپرسید اگر بگویم که چیزی درباره اینها می‌دانم کاملا‌ بی اساس گفته ام.>
در نتیجه، این کتاب، از دیدگاهی بسیار ویژه، بر پایه چند اصل اساسی علم اقتصاد و به این شرح نوشته شده است: انگیزه‌ها پایه زندگی مدرن هستند و فهمیدن آنها یا، اغلب کنجکاوی درباره آنها، تقریبا کلید حل همه معماهاست، از جرایم توأم با خشونت گرفته تا تقلب در ورزش و قرار ملا‌قات‌های اینترنتی. ‌
استیون لویت و استیون دابنر در این کتاب به پرسش‌های زیر می‌خواهند پاسخ دهند: پدر و مادرتان هنگامی که شما را نامگذاری می‌کردند به دنیا چه می‌گفتند؟ چرا تقلب برای باختن بدتر از تقلب برای بردن است؟ چرا دانستن این که چه چیزی را باید‌ اندازه گرفت و چگونه ‌اندازه گرفت کلید درک زندگی مدرن است؟ چرا کارشناسان بی‌شماری در موقعیت بسیار خوبی برای استثمار شما قرار دارند؟ آیا <نامگذاری>‌ها می‌توانند آدمی را به سقوط اقتصادی یا به رونق برسانند؟ چرا فروشندگان مواد مخدر هنوز با مادرانشان زندگی می‌کنند؟ چگونه می‌شود پدر و مادر عالی بود؟ والدین تحصیلکرده و متمول یا والدین فقیر و بیسواد کدامیک باعث موفقیت شما در کلا‌س‌های‌ هاروارد می‌شوند؟ چرا درآمد زنان روسپی بیشتر از معمارهاست؟ ‌
کتاب فوق به مختصات دنیای جدید تعلق دارد. شما نمی‌توانید عواقب رفتارهای خودتان را در این دنیای جدید محاسبه نکنید.
اما ابزاری هم برای این محاسبه در دست نیست؟ پاسخ‌ها و پرسش‌های شما در برابر مردم حقیقتا چه نوع واکنشی دربرخواهد داشت؟ آیا می‌تواند به یک رفتار واحدی در برابر بحران‌ها و مشکلا‌ت منجر شود؟ سود و ضرر اقتصادی آن با چه درصدی تخمین زده می‌شود.
استیون لویت می‌خواهد به این ظرافت‌ها و شکاف‌های سطوح اجتماعی بپردازد. آنان معتقدند: <اقتصاد، در اصل، مطالعه انگیزه‌هاست: چگونه مردم چیزی را که می‌خواهند یا نیازی دارند به ویژه هنگامی که سایر مردم نیز همان چیز را می‌خواهند یا نیاز دارند به دست می‌آورند.> اقتصاددانان عاشق انگیزه‌ها هستند. آنها دوست دارند که درباره انگیزه‌ها خیال‌پردازی کنند، تعمیم شان بدهند، مطالعه و بالا‌ و پایینشان کنند. یک اقتصاددان نوعی اعتقاد دارد که دنیا هنوز نتوانسته مشکلی بیافریند که او نتواند حلش کند، به شرط اینکه دستانش برای طراحی یک انگیزه مناسب باز گذاشته شود.
او ممکن است راه حلش همیشه زیبا نباشد ممکن است شامل تهدید و اجبار یا جریمه بیش از حد یا نقض آزادی‌های مدنی باشد - اما مطمئن باشید که مشکل اصلی حل خواهد شد. یک انگیزه و یک فشنگ، یک اهرم، یا یک کلید است. شی‌ء‌های بسیار با قدرت شگفت انگیز برای تغییر یک موقعیت است. هدف این کتاب کشف جنبه‌های پنهان هر چیزی است.
گاهی ممکن است این کار مأیوس‌کننده باشد. گاهی ممکن است این طور احساس شود که ما دنیا را از طرف سوراخ یک نی یا حتی یک شهر آینه در شهربازی نگاه می‌کنیم، اما ایده این است که به سناریوهای مختلفی نگاه کنیم و آنها را به نحوی که به ندرت قبلا‌ بررسی شده‌اند ارزیابی کنیم.

مجید یوسفی

منبع : روزنامه اعتماد ملی