لاپاراسکوپی : جراحی با کمترین برش

لاپاراسکوپی کم تهاجمی ترین اقدامی است که به عنوان یک ابزار تشخیصی و یک اقدام جراحی برای بررسی و معاینه اعضای شکمی و لگنی، و یا قفسه سینه، سر و یا گردن انجام می شود. با انجام لاپاراسکوپی هم چنین می توان نمونه های بافتی را برای انجام نمونه برداری جمع آوری کرد، هم چنین کاربرد توأم آن با سایر روش های درمانی می تواند در درمان بدخیمی ها نیز نقش داشته باشد. از آن برای برخی اقدامات قلبی و عروقی نیز می توان استفاده کرد.
● هدف
لاپاراسکوپی برای معاینه و بررسی اعضای شکمی و لگنی، و به منظور تشخیص برخی بیماری ها به کار می رود، پس از آن و براساس شرایط موجود، می تواند برای انجام جراحی نیز کاربرد داشته باشد. در حوزه طب زنان، لاپاراسکوپی کاربرد زیادی در معاینه قسمت های خارجی رحم، لوله های فالوپ و تخمدان ها دارد و خصوصاً در موارد دردهای لگنی در جایی که با استفاده از روش های تصویربرداری تشخیصی (سونوگرافی و توموگرافی کامپیوتری) نتوان علت زمینه ای را تشخیص داد، مورد استفاده زیادی دارد. نمونه هایی از بیماریهای زنان که با استفاده از لاپاراسکوپی تشخیص داده می شوند اندومتریوز، حاملگی نابجا، کیست های تخمدانی با بیماری های التهابی لگن (PID)، ناباروری و سرطان می باشند. از لاپاراسکوپی در جراحی عمومی هم برای بررسی اعضای شکمی مثل کیسه صفرا، مجاری صفراوی، کبد، آپاندیس و روده ها استفاده می شود.
برخی از بیماری ها را می توان در حین انجام جراحی لاپاراسکوپی و با استفاده از ابزار و وسایلی که خاص لاپاراسکوپی طراحی شده اند درمان کرد. ابزار پزشکی که می تواند همراه با لاپاراسکوپی استفاده شود شامل واحدهای جراحی الکتریکی و لیزرهای جراحی است. به دلیل کم تهاجمی بودن لاپاراسکوپی و نیز داشتن عوارض کمتر، امروزه برای انجام انواع متعددی از اقدامات این روش جراحی باز ارجح است. لاپاراسکوپی میکروسکوپی می تواند در مطب پزشک و با استفاده از لاپاراسکوپ های کوچک تر انجام شود. کاربردهای بالینی شایع آن در زمینه بیماری های زنان، نمونه برداری درد (برای اندومتریوز)، سترون سازی و اقدامات باروری می باشد. کاربردهای معمول آن در جراحی عمومی ارزیابی دردهای حاد و مزمن شکمی (به عنوان مثال آپاندیسیت)، ارزیابی پایه صدمات وارده، نمونه برداری و ارزیابی توده های شکمی می باشد. لاپاراسکوپی توسط متخصصین زنان، متخصصین ارولوژی و جراحان عمومی برای انجام اقدامات شکمی و لگنی خیلی زیاد مورد استفاده قرار می گیرد. همچنین مورد استفاده جراحان ارتوپدی برای اقدامات ستون فقرات و جراحان قلب برای انجام جراحی های قلب با کمترین میزان تهاجم نیز می باشد. از سال ۲۰۰۳، در حال بررسی این موضوع هستند که آیا می توان اقداماتی چون برداشتن تیروئید و پاراتیروئید را نیز با لاپاراسکوپی انجام داد و یا خیر.
● شرح عمل
لاپاراسکوپی معمولاً در بیمارستان و زیر بیهوشی عمومی صورت می گیرد. هر چند که برخی اقدامات لاپاراسکوپیک را می توان با استفاده از بی حسی موضعی نیز انجام داد. پس از بیهوش کردن فرد، سوندگذاری در مثانه صورت می گیرد. به منظور آغاز عمل، یک برش کوچک درست زیر ناف داده شده و برای وارد کردن لاپاراسکوپ یک کانولا* و یا یک تروکار در داخل این برش جای داده می شود. می توان برای قراردادن سایر ابزار لاپاراسکوپیک برشهای دیگری نیز در شکم ایجاد کرد. با استفاده از یک ابزار دهنده، گاز دی اکسید کربن در داخل شکم وارد می شود تا فضایی را به وجود آورد که جراح بتواند ابزار مورد استفاده را در آن حرکت دهد. پس از این که تشخیص و یا درمان لاپاراسکوپیک انجام شد، لاپاراسکوپ، کانولا، و سایر ابزار خارج شده، برش ایجاد شده بخیه زده شده بانداژ می شود.
لاپاراسکوپ ها برای نشان دادن تصاویر در حین انجام عمل، مجهز به دوربین بوده، همچنین بسته به نوع اقدام مورد نیاز در اندازه های مختلفی در دسترس می باشند. تصاویر لاپاراسکوپ در صحنه نمایشی مشاهده می شود که جراح از آن برای مشاهده آناتومی داخلی و هدایت عمل جراحی استفاده می کند. همچنین از تجهیزات ویدیویی و عکسبرداری نیز برای ثبت جراحی استفاده می شود که می توان پس از عمل جراحی از آنها برای توضیح نتایج حاصله برای بیمار استفاده کرد. سیستم های روباتیکی نیز وجود دارند که می توانند به لاپاراسکوپی ملحق شوند. می توان از یک بازوی روباتیک متصل به تخت جراحی برای نگهداری لاپاراسکوپ و وضعیت دهی به آن استفاده کرد. این کار حرکت غیرعمدی دوربین را، زمانی که دستیار جراح لاپاراسکوپ را نگه می دارد امری شایع است، کاهش می دهد. جراح می تواند حرکات این بازوی روباتیک را با یک پدال پایی فعال شونده توسط صدا و یا با یک پانل کنترلی دستی کنترل کند. طی سالیان اخیر میکرولاپاراسکوپی کاربرد بیشتری پیدا کرده است. در این اقدام از لاپاراسکوپ های کوچک تر (یعنی ۲ میلی متری در مقایسه با لاپاراسکوپ های بیمارستانی که ۵ تا ۱۰ میلی متر است) استفاده می شود، و بیمار نیز در مطب پزشک و تحت بی حسی موضعی و ایجاد خواب آلودگی و رخوت (که در حین عمل بیمار بیدار است ولی بسیار آرام) تحت عمل قرار می گیرد.
● یافته های طبیعی
در لاپاراسکوپی تشخیصی، جراح قادر خواهد بود که نشانه های یک بیماری را (به عنوان مثال، چسبندگی های ناشی از اندمتریوز، کیست های تخمدانی، کیسه صفرای بیمار) سریعاً ببینند و سپس یا می تواند آن بیماری را با جراحی تحت درمان قرار دهد و یا اقدام به یک درمان طبی مناسب نماید. حین انجام لاپاراسکوپی تشخیصی می توان از بافتهای موجود در نواحی مشکوک نمونه برداری کرد، سپس یافته های آزمایشگاهی حاصله درمان طبی لازم را معین خواهد کرد. در لاپاراسکوپی درمانی اعمالی برای برطرف کردن یک مشکل شناخته شده طبی، مثلاً ترمیم فتق و یا برداشتن آپاندیس، صورت می گیرد. از آنجایی که لاپاراسکوپی در مقایسه با جراحی باز کم تهاجمی تر است، بیمار صدمه و ناراحتی کمتری را پس از جراحی تجربه می نماید، این اقدام عوارض کمتری خواهد داشت، طول اقامت بیمار در بیمارستان کمتر است و سریع تر می تواند فعالیت های روزمره خود را از سر گیرد، ولی به هر حال، بسته به وضعیت بیمار و نوع درمان، نتایج متفاوت خواهد بود.
● میزان مرگ ومیر و میزان عوارض
همانند سایر جراحی ها، جراحی لاپاراسکوپیک نیز خالی از خطر نیست.خطرات موجود را باید کاملاً برای بیمار شرح داد. تا ۵ درصد از موارد جراحی لاپاراسکوپیک عارضه دار می شوند و میزان مرگ ومیر آن ۰۵/۰درصد است. عوارض حاصله ممکن است مربوط به محل ورود باشند و میزان خطرات بسته به عوامل خاص هر اقدام خاص متفاوت خواهد بود. به عنوان مثال، خطر صدمه به مجرای صفراوی مشترک در جراحی لاپاراسکوپیک بر روی سیستم صفراوی ۳/۰ تا ۶/۰ درصد است. عوامل مؤثر در میزان ابتلا تحت مطالعه و مورد بحث هستند. احتمال وارد آمدن صدمه به عروق خونی و اعضای داخلی وجود دارد. برخی مطالعات که اطلاعات مربوط به اشتباهات پزشکی را بررسی کرده اند به این نتیجه رسیده اند که صدمات وارده از تروکار به روده ها و یا عروق خونی تا یک چهارم شکایات پزشکی در ارتباط با لاپاراسکوپی را تشکیل می دهند. گفته شده است که با تغییر در محل قرار دادن آن و کاربرد سوزن Verses و یا با استفاده از یک روش باز برای جای دادن تروکار که در آن یک کانولای دارای لبه ضخیم (نه نوک تیز) را از طریق یک برش به محوطه شکم وارد می کنند، می توان این صدمات را کاهش داد. وارد کردن تروکارهای بعدی به عنوان یک عامل خطرساز خیلی مورد توجه هستند. ولی به هر حال، هنوز بحث و منازعه وجود دارد. در مورد این که کدام روش وارد کردن تروکار مناسب ترین روش در یک وضعیت خاص محسوب می شود، چرا که به هر حال هیچ روشی کاملاً عاری از خطر نیست. بیشترین شکایات مطرح شده در مورد لاپاراسکوپی، صدمات وارده به مجرای صفراوی بوده است (۶۶درصد). تشخیص صحیح این عضو توسط یک جراح مجرب، یا به وسیله یک کلانژیوگرام این نوع آسیب را کاهش می دهد.
● اعمال جایگزین
جایگزین های لاپاراسکوپی، بسته به نوع بیماری در حال درمان، متفاوت می باشند. اگر نیاز به قابلیت دید بیشتر به منظور درمان بیماری باشد، مثلاً در دردهای شدید آندومتریوزی همراه با ضایعات عمیق تر، ممکن است لاپاراتومی (یعنی جراحی باز شکمی با برش های بزرگتر) انجام شود. برای زنانی که توده های لگنی دارند، ممکن است انجام سونوگرافی از طریق واژن روش مفیدی در به دست آوردن اطلاعات در مورد بدخیم بودن یا نبودن توده باشد و در انتخاب بین لاپاراسکوپی و لاپاراتومی کمک نماید.

روزنامه همشهری
ترجمه: گیتاناز ناصری

منبع : پایگاه اطلاع رسانی پزشکی ایران سلامت