آینده انرژی

از انقلاب صنعتی یعنی ۲۰۰ سال پیش تاکنون بشر به سوخت فسیلی وابسته بوده است حتی تصور تغییر این وضعیت نیز دشوار است. احتمال کاهش مصرف وجود دارد اما توقف استفاده از سوخت فسیلی غیرممکن است زیرا مسلماً جایگزین مناسبی برای آن وجود ندارد. غیرقابل تصور بودن این موضوع، مورد بحث در حوزه تغییرات آب و هوایی بوده است. مصرف کمتر سوخت یعنی درخواست هواداران حفظ محیط زیست مشکل را حل نمی کند مگر آنکه همزمان رشد اقتصادی نیز متوقف شود.
اگر چنین شرطی تحقق نیابد (که نخواهد یافت) هر میزان صرفه جویی از طریق رشد کارایی به واسطه رشد مصرف سرانه انرژی از میان خواهد رفت. طی چندماه اخیر جهان شاهد تحولات مختلفی در حوزه انرژی بوده است، قیمت نفت به رکوردهای جدید رسیده و بحث درباره تمام شدن نفت دیگر زمزمه نمی شود بلکه آشکارا درباره آن بحث می شود. به این ترتیب این وسوسه به وجود می آید که پایان جهان نزدیک است.
اما همه تا این اندازه بدبین نیستند زیرا در دنیای خیال بیولوژیست ها، مهندسان و فیزیکدان ها، دنیایی جدید در حال شکل گیری است. برنامه ها برای پایان اقتصاد وابسته به سوخت فسیلی در حال تدوین است. آنها به جای اعمال فشار یا ترساندن مردم تلاش می کنند ایشان را متقاعد کنند. آنها جهانی را وعده می دهند که در یک سطح فراتر از حد تصور دگرگون شده اما در سطحی دیگر به همین شکل کنونی باقی مانده و حتی بهتر شده است. به نظر می رسد انرژی جایگزین سوخت فسیلی نوعی فریب است. ظاهراً سلول های خورشیدی و نیروگاه های بادی قادر نیستند به اندازه کافی برای جهان پرمصرف و خودخواه کنونی انرژی برق تولید کنند. اتومبیل های برقی نیز شبیه یک شوخی هستند اما هواداران جایگزین های جدید انرژی فسیلی جدی به نظر می رسند اگرچه بسیاری از آنها به فواید زیست محیطی این جایگزین ها علاقه مند هستند اما انگیزه اصلی آنها پول است.
آنها در حال سرمایه گذاری پول خود در ایده هایی هستند که تصور می کنند سود بالایی در پی دارد اما برای تحقق این هدف، جایگزین ها باید به ارزانی (یا ارزان تر) سوخت های کنونی باشند و استفاده از آنها به آسانی (یا آسان تر از) استفاده از سوخت های موجود باشد. برای جایگزین های نفت، ارزان بودن ناگهان به مشکل کوچکی تبدیل می شود. سوخت های گیاهی و باتری هایی که نیروی محرکه اتومبیل های آینده را تامین خواهند کرد باید ارزان تر از بنزین کنونی باشند. مسلماً در آینده قیمت ها به اندازه امروز نخواهند بود. قیمت نفت کاهش خواهد یافت و به سبب بهبود محصولات کشاورزی و رویه های تولید در نتیجه نوآوری ها، قیمت سوخت های گیاهی نیز پایین می آید.
همچنین انرژی الکتریکی برای آینده قابل پیش بینی ارزان تر از انرژی نفت باقی خواهد ماند و نیز شارژ اتومبیل های برقی آینده به آسانی بنزین زدن در پمپ بنزین خواهد بود. برخلاف اتومبیل هایی که با سلول های سوختی هیدروژنی کار می کنند از نوعی که شرکت هوندا هفته گذشته به نمایش گذاشت، اتومبیل های باطری دار برای تامین انرژی به لوله های جدید نیاز ندارند. شبکه های موجود برق که تغییرات کوچکی در آن به وجود آمده تا استفاده بهتری از ایستگاه های برق صورت گیرد برای این منظور کافی هستند. موضوع مهم ماهیت ایستگاه های برق است. - قیمت ها تغییر می کنند امکان جایگزین شدن انرژی های سفر هر روز بیشتر می شود. برای مثال هزینه تولید برق از باد به تدریج به هزینه گازطبیعی نزدیک می شود زیرا قیمت گازطبیعی همپای نفت رشد کرده است.
همچنین هزینه تولید برق از باد به تدریج به هزینه تولید برق از زغال سنگ نزدیک می شود. تا رسیدن هزینه تولید برق از نور خورشید به سطح هزینه تولید برق از سوخت فسیلی چند سالی فاصله داریم اما پیشرفته ترین سیستم های تولید برق از نور خورشید هزینه ای مشابه هزینه تولید برق از باد دارند. دریافت مالیات از زغال سنگ - ارزان ترین سوخت برای تولید برق - برای جبران تاثیرات دی اکسیدکربن بر محیط زیست مفید است اما حتی بدون این مالیات برخی کارآفرین ها از جایگزین هایی صحبت می کنند که ارزان تر از زغال سنگ هستند. اما قبلاً این مباحث مطرح شده بود. آخرین باری که مبحث انرژی های جایگزین مطرح شد اوایل دهه ۱۹۷۰ بود. در آن زمان نیز رشد بهای نفت این هراس را به وجود آورد که محدودیت های طبیعی عرضه به زودی فرا برسند. همچنین روزنامه ها پر از مقالاتی درباره تولید برق از نور خورشید، جوش هسته ای و دگرگون کردن اقتصاد با هدف اتکای آن به سلول های سوختی و هیدروژن بود. در آن سال ها کمبود نفت حاصل عوامل زمین شناختی نبود بلکه مسائل سیاسی این کمبود را به وجود آورده بود. اکنون نیز کمبود حاصل، عوامل زمین شناختی نیست اما این موضوع چندان مهم نیست زیرا دو تفاوت بین اکنون و اوایل دهه ۱۹۷۰ وجود دارد؛ نخست آنکه رشد کنونی قیمت حاصل تقاضاست.
جهان به انرژی بیشتری نیاز دارد. این امر باعث می شود جایگزین ها واقعاً مورد توجه قرار گیرند. تفاوت دوم این است که طی ۳۵ سال گذشته تکنولوژی پیشرفت بسیاری کرده و امکان ایجاد جایگزین ها بسیار بیشتر شده است.
امروز عده کمی به تکنولوژی جوش هسته ای برای تولید برق فکر می کنند اما احتمال توسعه استفاده از رآکتورهای هسته ای بسیار زیاد است. همچنین امروزه استفاده از باد، نور خورشید و باتری های با تکنولوژی پیشرفته بسیار جذاب تر شده است. خوش بین ها امیدوارند حرکت به سوی استفاده از این جایگزین ها بدون توقف ادامه پیدا کند. به تدریج هزینه تولید کاهش می یابد و ارتشی از مهندسان بر کارایی انرژی های جایگزین خواهند افزود. برخی معتقدند انرژی جایگزین مبنایی برای رونقی عظیم تر از تکنولوژی اطلاعات خواهد بود.هنوز هیچ کس نمی داند آیا این رونق با سرعت کافی اتفاق خواهد افتاد که نگذارد تمرکز دی اکسیدکربن را در جو به حد خطرناک برسد یا نه اما بدون استفاده از انرژی جایگزین، افزایش گازهای گلخانه ای قطعی خواهد بود. بهترین کاری که دولت ها در کشورهای ثروتمند می توانند انجام دهند تشویق استفاده از انرژی های جایگزین از طریق گرفتن مالیات از تولید دی اکسیدکربن و حذف یارانه هایی است که استفاده از سوخت فسیلی را تشویق می کند. بقیه کار را باید رقابت انجام دهد زیرا شرکت های تولیدکننده انرژی های جایگزین با هم و با شرکت های تولیدکننده انرژی از سوخت فسیلی به یک میزان در رقابت هستند اما باید از کشورهایی نظیر چین و هند نیز خواست از تولید گازهای گلخانه ای اجتناب کنند.

منبع:هفته نامه اکونومیست ۱۹ ژوئن ۲۰۰۸

منبع : روزنامه سرمایه