شورایاران، گنجینه های محله

انتخابات شورایاری یا همان انجمن معتمدان محله در روز هشتم شهریور ماه برگزار خواهد شد. به همین دلیل این روزها بحث اصلی شهری برگزاری انتخابات سومین دوره شورایاری های محله است اما انگار این انتخابات مهم را شورای شهر و شهرداری به تنهایی می خواهند برگزار کنند و اکثر مسوولین دولتی دیگر در قبال آن وظیفه ای ندارند که حتی حرفی از آن نمی زنند که شاید تبلیغاتی برای حضور بیشتر مردم در انتخابات شود و صداوسیما هم در این بین بیشتر حامی دولت است تا شهرداری. شوراها به مثابه یک قلب و شورایاری ها همانند مویرگ های متصل به آن هستند.
در صورتی که شورایاری ها از فعالیت بایستند شوراها نیز خشک می شوند. با توجه به تاکید اصل ۴۴ قانون اساسی بر کوچک سازی دولت و تلاش مجلس و دولت برای تحقق این اصل، در چنین شرایطی حضور موثر و واقعی و گسترش روزافزون فعالیت شورایاری ها برای اداره امور شهر ضروری می نماید اما متاسفانه شورایاری های محلات برخلاف تاکیدات قانون هنوز به جایگاه واقعی خود نرسیده اند. شواهد حاکی از این است که در بیشتر کشورهای پیشرفته جهان، شهروندان شهرهایی که در آن اداره امور محله ها به دست معتمدان منتخب مردم انجام شده دارای زندگی سالم تر و مطلوب تر هستند. درنتیجه رفاه، آسایش، آرامش و در یک کلام لذت بردن آنان از زندگی افزایش یافته است.
● روزگار شهر
تهران پایتختی ۲۰۰ ساله است. آن زمانی که قصبه تهران توسط پادشاه قاجار پایتخت شد تا روزگاری بزرگترین شهر این سرزمین شود کسی چنین اوضاعی را هرگز برای آن تصور نمی کرد. در گذشته بلدیه بود و اداره گستره ای که این همه نیازهای متنوع و گسترده نداشت. اصولا شهرنشینی حتی در پایتخت هم آن چنان که باید، شهرنشینی مدرن نبود.
اما امروز ایجاب می کند که شهروندان نیز در اداره شهرشان نقش داشته باشند. از حدود هفت سال پیش این نقش در قالب شورایاری ها نمود پیدا کرد. شورایاری ها نهادی مردمی هستند که عملا نقش نظارتی در محله ها را بر عهده دارند. انگیزه تشکیل آنها هم بسترسازی برای مشارکت مردم در اداره امور شهر بوده و به نوعی آنها پل ارتباطی شهرداری با مردم هستند.
حضور و فعالیت شورایاری هاست که موجب می شود شهروند محوری، محله گرایی و منطقه محوری محقق شود، اما این نهادها وظایفی نیز دارند که موجب افزایش مسوولیت آنها می شود. شورایاری ها مانند هر نهاد نوپای دیگری به تدریج و بر اساس آزمون و خطا تجربه اندوزی می کنند تا سرانجام روزی به مراحل بالندگی برسند و به جایگاه شایسته ای در مدیریت شهری دست یابند. نکته قابل توجه در تشکیل شورایاری ها از ابتدا تاکنون این است که در هیچ جا با مقاومت مردمی روبه رو نبوده بلکه با مشارکت و استقبال عمومی مواجه شده و این افتخاری بس عظیم است.
● شورایاری ها; نیاز اساسی در مدیریت شهری
پیش بینی شوراهای شهر و روستا در قانون اساسی و تشکیل شوراها در سال ۱۳۷۸ یک اتفاق نبود بلکه شروع یک نهضت اجتماعی و فرهنگی بود در کلانشهری به نام تهران. در دوره نخست شورای شهر، تهران دارای ۲۲ منطقه و ۱۲۰ ناحیه بود و برای محلات نیز ساختار مدیریتی پیش بینی نشده بود. لذا اعضای شورای شهر خیلی سریع این مهم را دریافتند و نتیجه گرفتند که با ۱۵ عضو نمی توان جوابگوی کلیه مطالبات به حق شهروندان تهرانی شد.
پس باید برای رسیدن به مدیریت مطلوب شهری ابتدا ساختار محلات شکل می گرفت. بنابراین تشکیل شورایاری ها در دستور کار قرار گرفت و تجربه موفق آنها موجب شد شورای دوم ساختار ۳۷۱ محله تهران را مشخص و برای تمامی آنها شورایاری انتخاب کند. اما حالا مشخص شده است بسیاری از مسائل را نمی توان در قالب محله ای پیگیر بود بلکه باید به صورت منطقه ای و فرامنطقه ای آنها را طرح کرده و پیگیر شد. لذا این مشکل باید به صورتی مطلوب توسط مدیریت شهر و شورا شهر حل و فصل شود.
با گذشت دو دوره از تشکیل شورایاری ها، حالا بیشتر شهروندان به اهمیت این نهاد در رفع مشکلات محله شان واقف شده اند. شورایاری ها موفق شدند در این مدت پلی باشند میان مردم و دست اندرکان اجرایی شهر. تجربه شورایاری در محله های شهر ما، اتفاقات خوبی به دنبال داشت، شناسایی مشکلات محله از نگاه مردم و اولویت بندی برای اقدام از سوی شهرداری، سبب شده محله ها از آبادانی، سرسبزی و رفاه بیشتری برخوردار شوند.
یکی از دلایل و ضرورت های تشکیل نهادهای داوطلبانه مردمی و محله ای ایجاد بستری برای شکل گیری ارتباط و تعامل سازنده و فراگیر بین ساکنین محدوده های محلی با یکدیگر از یک سو و با تشکل ها و نهادهای مردمی از سوی دیگر است. در صورت برقراری ارتباط و تعامل ضلع سومی نیز تشکیل خواهد شد که آن ارتباط با نهادها و دستگاه های دولتی مسوول محله ای یا فرا محله ای است.
بنابراین از اهداف مهم تشکیل انجمن معتمدین محلات (شورایاری ها)، سازمان های اجتماع محور و سایر نهادهای مرتبط، شکل گیری شبکه گسترده ای از روابط اجتماعی و فرهنگی، ایجاد همدلی و اعتماد، ایجاد حس تعلق شهروندی، ایجاد فضای مشارکت فعال و درگیرانه و در نهایت تشکیل و افزایش سرمایه اجتماعی است. برای حفظ و گسترش این سرمایه لازم است وظایف، تکالیف و حقوق متقابل شهروندان و انجمن های معتمدین محلات رعایت شود. با توجه به اینکه شورایاران خدمتی صادقانه و داوطلبانه ارائه می کنند و هزینه ای برای دولت و مدیریت شهری ندارند در صف اول خدمت با تمامی مشکلات خاص قرار دارند، پس باید به آنها دست مریزاد گفت.
با توجه به نو بودن تجربه شورایاری ها در کشور ما این امر طبیعی به نظر می رسد که در مسیر تجربه، معایب طرح مشخص شود اما مطلب مهم این است که مسوولان محترم و اعضای شورایاری ها به این مساله توجه داشته و سعی در برطرف کردن نقاط ضعف آن کنند.
نکته قابل تامل این است که هنوز دولت و نهادهای مختلف از توانایی پتانسیل شورایاری ها به طور کامل استفاده نکرده اند و این سرمایه اجتماعی را تا حدودی نادیده انگاشته اند. شورایاری ها با توجه به نقش ارزنده ای که در پیشبرد اهداف شهری دارند، می توانند بیش از پیش مورد توجه مدیران شهری قرار گیرند.
چنانچه در چند سالی که از عمر شورایاری ها گذشته کمتر می توان این نقش را در فعالیت های آنها مورد توجه قرار داد. لذا شهرداری باید با توجه به حجم مشکلات پیش رو در کلانشهر تهران برای استفاده از ظرفیت ها و توانایی های شورایاران برنامه ریزی مدونی را طرح ریزی کند تا علاوه بر ایجاد یک پارلمان شهری قدرتمند در تهران این پارلمان دارای قدرت اجرایی نیز باشد.
در راستای این هدف شهرداران مناطق می توانند از شورایاری ها برای انتخاب شهرداران نواحی کمک بگیرید البته این موضوع به معنای دخالت شورایاران در عزل و نصب شهرداران نواحی نیست ولی آنان نیز می توانند نقش داشته و پیشنهادات خود را در این رابطه ارائه دهند.

محتشمی - عسگری

منبع : روزنامه مردم سالاری