اوج گیری سوداگری در بازار جهانی غله

بنا به نظر سازمان تغذیه و کشاورزی سازمان ملل متحد (فائو) که در ماه ژوئن همایش ویژه ای درشهر رم برگزار می کند، بحران غذایی ۳۷ کشور جهان را تهدید می کند. نهاد های بین المللی در انتظار بدترین وقایع هستند؛ بالارفتن شمار شورش ها (که تا کنون در کشور های جنوب چندین کشته بر جای گذاشته اند) و قحطی که می تواند میلیون ها انسان را دربرگیرد. کمک های مالی ای که قرار است، انجام شود در مقابل نیاز های موجود ناقابل اند. از طرف دیگر موضوع نقش کشاورزی در توسعه اقتصادی مجدداً مطرح است. دراین باره دومینیک بیارد خبرنگار رادیو بین المللی فرانسه درمه ۲۰۰۸ مقاله ای در لوموند دیپلماتیک منتشرکرده است که در زیر ازنظرتان می گذرد.
شورش علیه «گرانی» در بورکینافاسو و کامرون، تظاهرات علیه بالارفتن قیمت نان در داکار (سنگال) و... مردم آفریقا بار عواقب بالا رفتن قیمت غله در سطح جهانی را بر دوش می کشند. قیمت برنج وارداتی از آسیا هر روز به طرز خطرناکی بالاتر می رود و این در حالی است که قیمت دیگر غلات هم در بازار آمریکا به بالاترین حد رسیده است. در آغاز هزاره نوین، امنیت غذایی مجدداً به معضلی نگران کننده، از جمله در کشور های صنعتی، تبدیل شده است. ناظرانی چون ژان زیگلر که تا همین چندی پیش گزارشگر ویژه سازمان ملل در رابطه با حق تغذیه بود، از خطر گرسنگی در غرب قاره سیاه سخن می راند. ± حتی در انگلستان، که کشاورزی در دوران انقلاب صنعتی قربانی شده بود، ² وزارتخانه مسوول امور روستایی، تغذیه و محیط زیست، در گزارشی که در ماه دسامبر ۲۰۰۶ منتشر شد از خطرات مربوط به امنیت غذایی ابراز نگرانی کرده است. ۳ اندکی کمتر از یک سال بعد از این گزارش مردم علیه گرانی به خیابان ها ریختند البته نه در لندن، بلکه در شهر های نیمکره جنوبی کره زمین کشور هایی که آنها نیز برای ادامه زندگی به واردات محتاج اند اما درآمدشان به هیچ وجه با انگلستان قابل مقایسه نیست. در این فاصله قیمت ها- شیر، روغن، برنج و گندم- سر به فلک کشیدند و در بازار غله سوداگری بیش از هر جای دیگر اوج گرفته است. تابستان ۲۰۰۷ هنگامی که کشاورزان نیمکره شمالی به درو کردن مشغول بودند، قیمت ها شروع به بالارفتن کرد.
در اتاق بازرگانی شیکاگو، محلی که برای تعیین قیمت جهانی غله حکم مرجع را دارد، قیمت گندم بین ماه مه و سپتامبر از تنی ۲۰۰ دلار (۱۲۶ یورو) به ۴۰۰ دلار (²µ² یورو) رسید. همین اتفاق در پاریس رخ داد و گندم آسیاب شده در ماه سپتامبر به بالاترین سقف قیمت، یعنی تنی ۳۰۰ یورو رسید. در میانه ماه مارس، هنگامی که ایالات متحده تقریباً کاملاً ظرفیت صادرات خود را به پایان رسانده بود، قیمت ها باز هم بالاتر رفتند. یک واحد اندازه گیری گندم (معادل ۲۷کیلو) از سطح نمادین ۱۳ دلار فراتر رفت که رکوردی تاریخی محسوب می شود. در عرض یک سال، در بازار آمریکا قیمت گندم ۱۳۰ درصد افزایش یافت. در کشور های پیشرفته، تولید کنندگان فرآورده هایی که از آرد گندم استفاده یا غذای دام تولید می کنند و از بالارفتن قیمت ها غافلگیر شده اند، به شدت اعتراض دارند. از سال ها پیش، بین عرضه و تقاضا فاصله به وجود آمده است. ذخایر نهایی- آنچه در سیلو های کشور های تولید کننده قبل از برداشت محصول باقی می ماند- کاهش می یابد حال آنکه تقاضا بالا می رود. بازار دیگر نه از طریق بالا رفتن عرضه، بلکه با استفاده از ذخایر انباشت شده در کشور های بزرگ صادرکننده، تعادل می یابد.
● سود های نجومی
دو رویداد در سال ۲۰۰۷ این تعادل شکننده را به هم ریخت؛ از طرفی بالا رفتن تقاضا به دلیل افزایش سوخت های گیاهی ´ و از سوی دیگر برداشت نامناسب به دلیل مشکلات مربوط به آب و هوا. دو رویدادی که تنش های ناشی از تقاضای فزاینده کشور های در حال رشد مانند چین را باز هم افزایش داد. بالارفتن تولید سوخت گیاهی ۱۰درصد تولید جهانی ذرت را به خود اختصاص داد اما این پدیده تنها بخشی از مسوولیت افزایش فاحش قیمت غله را بر عهده دارد، چرا که آمریکاییان، یعنی تولیدکنندگان اصلی سوخت گیاهی برای پاسخ به این نیاز تولید ذرت خود را افزایش داده بودند. رویداد دوم نیز در سال ۲۰۰۷ نقشی تعیین کننده ایفا کرد؛ خشکسالی در استرالیا، کمبود آفتاب و بارش زیاد در اروپا و بالاخره یخ زدگی در آرژانتین به تولید صدمه زد. هنوز نمی توان از قحطی صحبت کرد اما در بازار غله که خطوط مربوط به ذخایر نهایی تصمیمات فروش یا خرید را تعیین می کند، کاهش معنی دار این ذخایر موجب بالارفتن قیمت ها درمجموعه مبادلات بود. گندم تقریباً در تمام نقاط جهان به مصرف می رسد.
مشخصات فیزیکی این دانه باعث می شود به مثابه تنها منبع تهیه خمیر از آن استفاده شود؛ برای تهیه نان، ماکارونی یا بلغور. گندم همچنین بالاترین حجم مبادله نسبت به بقیه غلات را دارد- یک پنجم تولیدات جهانی گندم از قاره ای به قاره دیگر در گردش است- اما تولید برای بازار جهانی تنها در چنگ مشتی کشور صادر کننده قرار دارد. ایالات متحده و برخی کشور های اروپایی، استرالیا، کانادا و آرژانتین از صادرکنندگان بزرگ هستند. توسعه اقتصادی کشور های در حال رشد، همراه با شهری شدن آنها رفتار تغذیه ای بشریت را عمیقاً تغییر داده است. در مجموع بیشتر می خوریم به ویژه بیشتر گوشت مصرف می کنیم. به عنوان مثال چینی ها در سال ۲۰۰۵ پنج برابر سال ۱۹۸۰ گوشت مصرف کرده اند. می دانیم که برای تولید یک کیلو گوشت طیور، سه کیلو دانه لازم است و برای تولید یک کیلو گوشت گوساله دوبرابر این مقدار غله و دانه های غنی جزء اصلی غذای دام ها هستند. با بالا رفتن جمعیت جهانی و افزایش سطح زندگی در کشور های در حال رشد، تقاضای دارای پشتوانه برای پرداخت در رابطه با غلات الزاماً بالا می رود. صادرات جهانی گندم بین سال های ۱۹۶۰ تا اوایل ۲۰۰۰ سه برابر شد. مصر، انبار قدیمی گندم رم در زمان عتیق، امروز نخستین وارد کننده گندم است.
افزایش واردات با قیمت مناسب طی ده ها سال در کناره مدیترانه و آفریقای زیر خط صحرا، باعث ازبین رفتن کامل کشاورزی محلی شده است. امروز صورتحساب غذایی این کشور ها سرسام آور شده است. در یکی از گزارش های سازمان تغذیه و کشاورزی سازمان ملل متحد (فائو) که در ماه ژوئن سال ۲۰۰۷ انتشار یافت، آدام پراکاش، کارشناس اقتصادی، تخمین می زند که قیمت واردات غذایی در کشور های کمتر پیشرفته، نسبت به سال ۲۰۰۰ ، ۹۰ درصد افزایش خواهد یافت. µ چند ماه بعد روز ¹ نوامبر ۲۰۰۷، کارشناسان آژانس سازمان ملل از این هم جلوتر می روند؛ هانری ژوسران مدیر بخش جهانی اطلاع رسانی و هشدار سریع در راس فائو، در همایشی در داکار اعلام کرد بین سال های ۲۰۰۶ و ۲۰۰۷، صورتحساب غذایی برای کشور های آفریقایی بیش از یک سوم و شاید بیش از ۵۰ درصد برای کشور هایی که وابستگی بیشتری دارند، بالا رفته است.۶ کشور های بزرگ صادرکننده بیشترین سود را از این وضعیت می برند. در راس آنها ایالات متحده رکورددار درآمد کشاورزی صادراتی است؛ ۸۵ میلیارد دلار (۵۳ میلیارد یورو) در سال ۲۰۰۷. بنا به تخمین وزارت کشاورزی ایالات متحده، درآمد سال ۲۰۰۸ از این هم بالاتر خواهد بود. در فرانسه درآمد تولیدکنندگان غله دوبرابر شده است. شرکت های واسطه که خود را کمتر به معرض نمایش می گذارند، در این دوران سود های نجومی برده اند.
این معضل با دو رویداد در سال ۲۰۰۷ منجر به بهم ریختگی تعادل شکننده شد.از طرفی بالا رفتن تقاضا به دلیل افزایش سوخت گیاهی و از طرف دیگر خشکسالی در استرالیا ، کمبود آفتاب و بارش زیاد در اروپا و بالاخره یخ زدگی در آرژانتین به تولید صدمه زد.پیامد این ماجرا که ایجاد شورش گرسنگی در کشورهای جهان سوم و در حال توسعه است در بخش پایانی این مقاله از نظرتان می گذرد. در آن طرف زنجیره، در کشور های در حال رشد که وارد کننده محض هستند، عصبانیت بالا می گیرد. شورش هایی در مکزیک درگرفت·، در سنگال، مراکش و موریتانی نیز به همین ترتیب. در این کشور ها کشاورزی محلی کفاف نیاز ها را نمی دهد. در حالی که بالا رفتن قیمت خرید مایحتاج روزمره هنوز برای خریدار کشور های پیشرفته که هزینه غذایی شان حدود ۱۴ درصد مخارج ماهانه را تشکیل می دهد، قابل تحمل است. تحمل آن در کشور های آفریقای زیر خط صحرا که این هزینه به ۶۰ درصد مخارج بالغ می شود، غیرممکن می شود. کشور های در حال رشد و صادر کننده که از این اوضاع برکنار نمانده اند نیز برای ثابت نگه داشتن قیمت های داخلی در حدی قابل قبول، جلوی صادرات را گرفته اند. آرژانتین و روسیه ¸، مالیات بر صادرات بسته اند و حجم مبادلات را زیر کنترل برده اند. نتیجه این تصمیمات تنش های جهانی را باز هم افزایش داده است.
کشور هایی که بیشتر از این اوضاع صدمه دیده اند وارد کنند گان محض هستند و چنانچه وضع مالی شان اجازه دهد، یارانه توزیع می کنند. در ماه سپتامبر گذشته در مراکش، بالارفتن قیمت نان بنا به تصمیم سندیکای نانوایان، باعث برپایی تظاهرات خشونت بار در بسیاری از شهر ها شد. دولت از بیم اینکه خشونت خیابانی به شورش تبدیل شود، ترجیح داد بالارفتن قیمت نان را باطل کرده، بسیاری از مالیات های مربوط به واردات گندم را حذف کند تا نانوایان را نیز راضی کند. دولت تونس حتی از نانوایان خواسته وزن نان را کاهش دهند تا قیمت آن بالا نرود. بنا به نظر مارک دوفومیه کارشناس کشاورزی، کوچک ترین حادثه غیرمترقبه ای در رابطه با وضعیت آب و هوا می تواند قحطی به بار آورد. ¹ در این صورت به دلیل کاهش خطرناک ذخایر کمک رسانی جهانی، یاری در این شرایط باز هم دشوارتر خواهد بود. این کارشناس کشاورزی در مقایسه ای می گوید: «هنگامی که قیمت گندم بالا می رود، کمک غذایی کاهش می یابد. کشور های شمال هنگامی دست و دل بازند که دارای مازاد تولید باشند. در این صورت یاری رسانی ذخایر را کاهش می دهد و باعث کمک به حفظ قیمت های داخلی می شود. اما وقتی قیمت ها بالا بروند، آنها ذخایر را به هر که پول داشته باشد می فروشند.» ارقام شورای بین المللی غله ۱۰ این گفته را تایید می کنند: درسال ۲۰۰۶- ۲۰۰۵، ۸/۳ میلیون تن دانه در چارچوب کمک غذایی اهدا شد؛ این رقم در سال های ۲۰۰۷- ۲۰۰۶، به ۷/۴ میلیون تن کاهش یافت. برای سال آینده، این مقدار به شش میلیون تن خواهد رسید.شعله «شورش های گرسنگی» خاموش نخواهد شد.
تا زمانی که عرضه به تقاضا پاسخ ندهد، قیمت ها بالا خواهند رفت. برای تغییر دادن گرایش کنونی، دولت ها می توانند همانطور که سرمقاله نویس تونسی پیشنهاد می کند ±±به «مصرف شهروندی» فراخون دهند مثلاً از مردم بخواهند که کمتر بلغور گندم، نان و به ویژه گوشت بخورند. این فراخوان در کشور هایی که سفره روزانه شان روز به روز رنگین تر می شود، گوش شنوا نخواهد یافت. در مورد آنهایی که به این غذاها هنوز دسترسی ندارند، چیزی نگوییم. مثلاً در چین وزیر بهداری به زنان توصیه می کند برای جذب بیشتر کلسیم، بیشتر لبنیات مصرف کنند اما وقتی صحبت از لبنیات می شود، باید به دام فکر کرد و... و به حجم کشتی صادر کننده غله برای تغذیه گله ها. براساس محاسبات آماری، تقاضا در سال های آینده باز هم بیشتر می شود. باید پدیده احتکار را نیز به حساب آورد. یک شرکت فرانسوی اطلاعات کارشناسی در رابطه با مواد اولیه کشاورزی به نام فینانس آگری در پاییز سال ۲۰۰۷ در نامه ای به همه دست اندرکاران این رشته نوشت: «از کارگزاران فعال بازار متحرک کشاورزی باشید. تماشاگر نباشید. اطلاعات کسب کنید.» این آگهی بازرگانی بیانگر انقلابی است که در حال حاضر در بازار های مربوط به محصولات کشاورزی در جریان است.
این بازار ها که در ابتدا برای جلوگیری از خطر تغییرات در قیمت برپا شده بودند، به میدان شکار محتکران تبدیل شده اند، محتکرانی که به طور مرتب به مثابه سرمایه گذار یا طرف مذاکره در این بازار حضور دارند یا آنهایی که گاه و بیگاه وارد بازار می شوند همچون کشاورزان. ورود سرمایه گذاران و کارگزاران مذاکره قیمت به این بازار نرخ کالا ها را بالا برده و باعث سیال شدن آنها شده است.امروز شاخص های کشاورزی که بیانگر تحولات نرخ کالاها هستند، نزد صندوق های سرمایه گذاری دارای ارج فراوانی شده اند. بین پایان سه ماهه اول سال ۲۰۰۷ و پایان سه ماهه چهارم این سال یعنی هنگامی که بازار های غله به اوج رسیده بودند، حجم مبادلات سرمایه که توسط صندوق های سرمایه گذاری وارد در بورس، روی مواد کشاورزی در سطح اروپا انجام شد، پنج برابر شد. بنا به گفته برکپ (شعبه بانک انگلیسی برکلی، که در سرمایه گذاری تخصص دارد) حجم سرمایه گذاری در این زمینه از ۱۵۶ میلیون دلار (¹¹ میلیون یورو) به ±±۹ میلیون دلار (۵۸۳ میلیون یورو) افزایش یافت. ²۱ مطابق همان منبع، مقدار سرمایه گذاری هایی که در بازار کشاورزی ایالات متحده انجام شده باز هم افزایش بیشتری داشته است؛ بین سه ماهه اول سال۲۰۰۷ و سه ماهه چهارم این سال، هفت برابر شده است. رشد روزافزون جمعیتی بیش از پیش مصرف کننده مواد غذایی و گوشتخوار و ارزیابی زیر قیمت محصولات کشاورزی نسبت به دیگر مواد اولیه می تواند در درازمدت همراه با بالا رفتن قیمت این محصولات باشد.
در حالی که بازار آهن و انرژی از پنج سال پیش در رونق است، برای محصولات کشاورزی، تازه در ابتدای راه هستیم. عامل جذاب دیگر برای سرمایه گذاران، همگرایی قیمت مواد انرژی زا و سوخت گیاهی است. در این فضای دیوانه وار صعود قیمت ها، تولیدکنندگان نیز درصدد بهینه سازی سود خویش هستند. یک تحلیلگر وابسته به یکی از شرکت های بزرگ مذاکره قیمت می گوید: «بالا بودن قیمت ها موجب تقویت روحیه فردگرایی در کارگزاران است.» در فرانسه بسیاری از قرارداد ها، به ویژه در رابطه با تحویل آرد آسیاب شده و جوی آماده برای صنعت آبجوسازی زیرپا گذاشته شد چرا که تولیدکنندگان به این نتیجه رسیدند که بیشتر به سودشان است که محصولات خود را مستقیماً به صاحبان صنایع بفروشند لذا به تعاونی های طرف قرارداد غرامت پرداخته و قرارداد را فسخ کردند. فیلیپ مانژن مدیر تعاونی های فرانسه۱۳ این عکس العمل را قابل فهم می داند: «دهقانان تاکنون با چنین شکل بالا رفتن قیمت ها مواجه نشده بودند. قیمت ها در عرض ۱۵ ماه سه برابر شده اند. این امر به ویژه بعد از سه سال سخت، باعث می شود بالای ابر ها پرواز کنند.» با این حال او چنین تحول قیمت هایی را محکوم می کند. به نظر او در مقابل تمرکز تقاضای صنعتگران و بی عملی دولت، همبستگی تولیدکنندگان، تحت پوشش جنبش تعاونی می تواند بسیار مفید باشد. مطابق ارزیابی شورای بین المللی غله، کشاورزان در حال آماده کردن عکس العمل هستند. در سال ۲۰۰۸ قرار است سطح کشت گندم چهار درصد افزایش یابد؛ افزایشی معادل آنچه در سال ۱۹۹۶- ۱۹۹۵ به دنبال بالا رفتن قیمت ها در بازار غله انجام شد اما اگر همه دانه ها را در نظر بگیریم، کمتر کشوری دارای امکانات فنی و به ویژه زمین مساعد برای بالا بردن سطح کشت است. جیم سلاتر سرمایه گذار انگلیسی می گوید: «زمین، محل سرمایه گذاری برای آینده است.» بعد از کسب سود فراوان در بازار آهن، او سرمایه گذاری در کشاورزی را توصیه می کند و به سرمایه گذاری در برنامه های آبرسانی را ارجحیت می بخشد.
● خست کشور هایی که کمک رسانی می کنند
روسیه با استپ های وسیع سیبری شرقی و اوکراین با زمین های سیاه معروفش در نظر دارند کشاورزی خود را توسعه دهند اما آب و هوای نیمه منجمد این کار را با شک همراه می کند. سرما می تواند از این سال به آن سال، به یکباره بهره دهی را پایین آورد. برعکس آرژانتین و برزیل می توانند چمنزار ها و جنگل ها را به زمین کشاورزی تبدیل کنند. دوفومیه می گوید: «هنوز امکاناتی برای بالا بردن بهره دهی وجود دارد که مردم نمی شناسند.» بیش از اروپا که در آن بهره وری هر هکتار بالاترین نرخ را در سطح جهان دارد، آینده کشاورزی صادراتی، بدون شک در کشور های نوینی است که هزینه تولید نیز در آنها پایین است و هنوز بهره وری نازلی دارند؛ آینده ای که مستلزم گسترش دانه هابی از لحاظ ژنتیکی تغییر یافته نیز هست که هم اکنون در آرژانتین در همه جا حاضرند و برای محیط زیست مشکلات بی شمار می آفرینند مثل جنگل زدایی در برزیل.اما در مورد کشور هایی که بیش از دیگران از بحران غله صدمه دیده اند، تنها راه چاره تولد دیگر کشاورزی محلی است.
کشور مالی که کشاورزی خود را تقویت کرده بود، امروز نسبتاً محفوظ مانده است. به کمک سر مایه گذاری در تولید برنج در دلتای نیجر و ذکاوت کشتکاران پنبه این امر ممکن شد. پنبه کاران که از قیمت های پیشنهادی شرکت های عرضه کننده برای خرید هر کیلو بذر پنبه ناراضی بودند، به کشت ذرت خوشه ای و ذرت در زمین های خود پرداختند. در بورکینافاسو، کشور همسایه، به جای پنبه، سویا کشت شد. در مقابل خست کشور هایی که کمک رسانی می کنند، برنامه تغذیه جهانی به حمایت از تولیدات داخلی می پردازد و خرید از بازارهای داخلی را گسترش می دهد. در غرب آفریقا سهم این نوع تولیدات از ۱۳ درصد در سال ۲۰۰۵به ۳۰ درصد در سال ۲۰۰۷ رسیده است.بالارفتن قیمت غله، مجدداً معضل نقش کشاورزی در توسعه را به میان می کشد. این بحث باید در قلب اصلاحات سیاست کشاورزی مشترک اروپا و مذاکرات دوحه جای داشته باشد. ریشخند تاریخ در آن است که بانک جهانی که در تضعیف کشاورزی کشور ها با تشویق لیبرالیزه کردن اقتصاد نقش داشت، امروز این بخش را در مرکز تلاش ها برای زدودن فقر در برنامه ۲۰۰۸ خود در رابطه با توسعه قرار داده است.

دومینیک بیارد
ترجمه: مرمر کبیر
پی نوشت ها:
±- ژان زیگلر، پناهندگان گریخته از گرسنگی، لوموند دیپلماتیک آوریل ۲۰۰۸ http://ir.mondediplo.com/article۱۲۵۷.html
²- بین سال های ۱۷۷۰ تا ۱۸۷۰ سهم این بخش در درآمد ملی از ۴۵ به ۱۴ درصد رسید.
³- سایت رسمی وزارتخانه
http://statistics.defra.gov.uk/reports/foodsecurity/default.asp. همزمان با بالا رفتن قیمت مواد اولیه کشاورزی، امنیت غذایی به یکی از موضوعاتی تبدیل شده که مرتباً توسط مسوولان سیاسی مطرح می شود. رجوع کنید به
Jenny Wiggins et Javier Blas,
Financial Times, Londres, ۲۴ octobre۲۰۰۷
۴- Eric Holtz-Gimژnez,
Les cinq mythes de la transition vers les agrocarburants
Le Monde diplomatique, juin ۲۰۰۷
۵- Perspectives de I,alimentation ۲۰۰۷, Rome,۷ juin ۲۰۰۷, http://www.fao.org/newsroom/fr/news/۲۰۰۷/۱۰۰۰۵۹۲/index.html
۶- http://www .irinnews .org/fr/ReportFrench.aspx?ReportId=۷۵۲۳۸
۷- Lire Anne Vigna, Le jour
o‌ le Mexique fut privژ de tortilla, Le Monde diplomatique, mars ۲۰۰۸
¸- در نیمه ماه مارس در آرژانتین دولت خانم کریستینا فرناندز دو کریشنر اعلام کرد مالیات بر صادرات سویا، تخم آفتابگردان، ذرت و گندم را ¹ درصد افزایش می دهد. با در نظر گرفتن این امر که بالا رفتن قیمت سویا (۷۰ درصد در سال ۲۰۰۷) بالا بردن مالیات را توجیه می کند، دولت می خواهد به این وسیله ثروت ها را در بخش های فقیرتر تقسیم کند. این تصمیم گیری منجر به دو هفته اعتصاب مالکان بزرگ و کشاورزان شد، که کمبود سازمان یافته مواد غذایی در شهر ها را موجب شد.
۹- Lire Marc Dufumier, Agricultures africaines et marchژ mondial, Fondation Gariel Pژri, Paris,۲۰۰۷
۱۰ شورای بین المللی غله همه امضاکنندگان معاهده تجارت غله را دربرمی گیرد و هر سال دو جلسه عمومی، یک بار در ماه ژوئن و یک بار در ماه دسامبر برگزار می کند. نقش جلسات کنترل اجرای مفاد معاهده، بحث در مورد تحولات و جهت گیری ها در بازار های غله جهانی و تضمین انجام تغییرات لازم در سیاست های ملی هر کشور عضو در زمینه غلات و تاثیرات آنها در
بازار هاست.
http://www.igc.org.uk/fr/aboutus/default.aspx
۱۱- Larbi Chennaoui, La presse de Tunisie, Tunis, novembre ۲۰۰۷
۱۲- بررسی سه ماهه مربوط به بازار های مواد اولیهthe commdity refiner http://www.barx.com/Commodities/research/index.shtml
۱۳-http://www.cooperation-
agricole.coop/sites/cfca/

منبع : روزنامه سرمایه