باغ چای هم گردشگر جذب می کند

نام چای در زبان های مختلف جهان از دو واژه چینی «چا» و «تای» گرفته شده است. قدمت استفاده از چای و كشت و تولید آن، بنابر پژوهش های محققان به حدود پنج هزار سال پیش می رسد. تاریخ گسترش و تحول و پیشرفت كشت چای، با نوع استفاده از آن، با روابط چین و كشورهای دیگر، و نیز با توسعه روابط تجاری بین شرق و غرب و رقابت های اقتصادی دولت ها، رابطه تنگاتنگ دارد. محققان، تاریخ و رشد تولید چای را به چهار دوره اصلی تقسیم كرده اند.
دوره اول - استفاده دارویی و تخدیری، دوره دوم تحول در نوع مصرف و كشت چای، دوره سوم – راه یافتن چای به بازارهای جهان، دوره چهارم – توسعه كشت و صنعتی شدن تولید چای با افزایش چای در چین، ایران نیز در زمینه كشت و تولید چای دست به كار شد. نخستین كسی كه در این كار اقدام كرد، حاج محمدحسین اصفهانی بود، او در سال ۱۳۰۲ هـ . ق در زمان ناصرالدین شاه، بذر چای را از چین به ایران آورد. بنابراین اولین بذرهای چای نیز از همان راهی به ایران آمد، كه روزگاری گیاه – داروی چای وارده شده بود. پانزده سال پس از حركت حاج محمدحسین، در سال ۱۳۱۷ هـ . ق شاهزارده محمدمیرزا، كاشف السلطنه، سركنسول ایران در هند، با تشویق مظفرالدین شاه و بنا به مأموریتی كه به او داده بود، سه هزار اصله نهال چای و چندین صندوق تخم چای را از هند به ایران آورد و در سال ۱۳۲۵ هـ . ق مجلس اول شورای ملی به پیشنهاد كاشف السلطنه ایجاد اولین كارخانه چای كشور را تصویب كرد.
● مشخصات بوته چای
این گیاه درختچه ای است كه به دو شكل وحشی و پرورش یافته می روید. در حالت وحشی ارتفاع آن به ۱۰ تا ۱۵ متر می رسد كه اغلب در كشورهای خاور دور، هندوستان و چین می روید. انواع پرورش یافته آن ارتفاع كمی در حدود ۵۰ تا ۷۰ سانتی متر دارد كه حداكثر به ۲ متر می رسد.
الف – ریشه چای (The root of tea)
اولین ریشه های گیاه كه ریشچه نام دارد، به صورت تار بسیار نازك سفید رنگ، پس از پاره كردن پوسته بذر ظاهر می گردد. بعد از مدتی ریشه ها در خاك خزانه رشد می كنند و حداكثر ارتفاع آن به ۳۰ سانتیمتر می رسد كه پس از انتقال به زمین اصلی رشد و نمو آن بیشتر می شود. ریشه های فرعی زیاد می دهد این ریشه ها اغلب دارای كلاهك مشخصی هستند كه تا عمق حدوداً ۹۰ تا ۱۵۰ سانتیمتر در خاك نفوذ می كنند. قطر ریشه ها نیز در حدود ۷ تا ۸ سانتیمتر است. نفوذ ریشه در خاك بستگی به خصوصیات گیاه دارد. ممكن است به صورت عمودی، افقی و یا بین این دو حالت(مورب) باشد.
ب– برگ چای (The Leaf of tea)
قسمت های مورد استفاده بوته چای برگ های گیاه است كه از نظر اقتصادی اهمیت خاصی دارد. كیفیت نهایی چای ساخته شده به انواع مواد تشكیل دهنده برگ چای بستگی دارد. در اثر هرس‌های مختلف، بخصوص هرس سالانه از كناب برگ هایی كه روی شاخه سال قبل باقی مانده است جوانه ها شروع به رشد می كنند.
ج – گل و بذر چای (Flower and seed tea)
گل های این گیاه سفید رنگ، خوشبو و معطر است. گل ها به صورت تك گل، خوشه ای و یا مجتمع و گاهی دوتایی و یا دسته های پنج تایی در بغل برگ ها ظاهر می شود. قطر گل ها در حدود ۳/۳ سانتیمتر است كه ۵ تا ۷ كاسبرگ براق و ۵ تا ۷ گلبرگ بیضی شكل دارد و تحدب این گلبرگ ها به سمت بیرون است. میوه چای با قطری در حدود ۵/۲ سانتیمتر پوشینه شكل است و بسته به وجود دانه ها در یك حجره یا بیشتر، ۱ تا ۴ قسمت دارد. شكل ظاهری این میوه كروی یا صاف و گاهی اوقات دو سر پهن است، قطر میوه ها در حدود ۲۷/۱ سانتیمتر و رنگ آن قهوه ای تیره است.
● قابلیت چای در جذب توریست
امروزه عمر گردشگری شهری به پایان رسیده است و گردشگران، به صحنه ها و عناصر شهری عادت كرده اند و در جستجوی فضایی متفاوت از آنچه می بینند هستند بسیاری از آثار تاریخی و باستانی كه نمایانگر جاذبه های بی تدارك در عرصه صنعت گردشگری است. باغ های چای و فضایی روستایی در كنار متعلقات آن(كه شامل مساكن و مزارع و دام و حتی ابزارآلات كشاورزی است) در بیشتر كشورهای جهان به یك جاذبه توریستی با آمار ورودی بسیار زیاد تبدیل شده است.
كشورهای چین، هند، مالزی، اندونزی، سری لانكا و بسیاری از كشورهای دیگر هر سال میلیاردها دلار درآمد ارزی خود را از طریق توریسم كشاورزی و بطور خاص توریسم باغی چای بدست می آورند. در گیلان نیز كشت چای در ناحیه جنوبی دریای خزر از غرب گیلان در منطقه فومنات تا غرب مازندران رواج دارد. كشت این محصول ۸۷ درصد در گیلان و ۱۳ درصد در مازندران را به خود اختصاص داده و سطحی معادل ۳۴ هزار هكتار را شامل می شود.
از این روی با توجه به مشكلات اخیر چای در كشور لزوم توجه به مقوله گردشگری در باغ های چای از نظر به حركت در آوردن چرخه اقتصاد منطقه شمال كشور می تواند سرآغازی نوین برای توریسم باشد. شاید تغییر تاكتیك اتخاذ شده بتواند انتظاری را كه چایكاران، كارخانه داران و بازرگانان از چای دارند برآورده سازد و سطح درآمد روستاییان چایكار را بالا ببرد. اما رسیدن به این هدف مستلزم سیاستگذاری صحیح است كه چایكاران باید ابتدا آموزش ببینند و بعد به انجام بپردازند.
● پیشنهادها
۱- ایجاد سایت های توریستی باغ های چای در منطقه فومنات و لاهیجان
۲- ایجاد اقامتگاه های ارزان قیمت و زنجیره ای در محورهای كشت چای بطوری كه با محیط كشت چای همخوانی داشته باشد.
۳- نصب نرده های چوبی رنگارنگ در پیرامون باغ های چای به منظور جلوه های نوین در عرصه صنعت گردشگری و جذب توریست .
۴- اولویت بندی مناطق مهم كشت چای در گیلان به منظور اجرای یك طرح جامع توریستی باغی چای در منطقه.
۵- برپایی جشنواره چای در لاهیجان در فصولی كه چایكاران بیكارند.
۶- اجرای مسابقات عكاسی از باغ های چای و اهدای جوایز به نفرات برتر.
۷- توجه به استعدادهای توریستی هر روستا از نظر كشت چای و تشكیل شناسنامه توریستی روستا با تاكید بر ظرفیت های گردشگری به عنوان توریسم باغی چای در گیلان.
۸- چاپ نقشه توریسم باغی چای در كل محدوده گیلان و همچنین چاپ بروشور حاوی اطلاعات و تصاویر مربوط به چای.

روشن بابائی همتی – مدرس دانشگاه (توریسم)
فهرست منابع:
۱- دانش وكیلی – چای با نگرش علمی و تحلیلی، انتشارات موثقی، ۱۳۸۳
۲- میرشكرایی، محمد – چای در ایران، سازمان میراث فرهنگی كشور، نشر گیلكان، با همكاری سیدعلی زیباكناری، ۱۳۷۸
۳- www.Google.TeaTourism/۳۰۰۲
۴- www.Gppgle.agrp Tourism/۴۰۰۲

منبع : سایت خصوصی میراث ـ صنایع دستی و گردشگری