بحران در حال عمیق شدن است

بحران اخیر اقتصادی دنیا که از بازارهای مالی شروع شده بود در حال گسترش به دیگر بخشهای اقتصادی و در عین حال عمیق شدن است. نرخ بیکاری در امریکا به شدت در حال افزایش است و نرخ بیکاری بالاتر از ۸ درصد که تا دو ماه پیش غیرممکن تصور می شد به احتمال زیاد در پیش روست. مردم از مصرف کاسته اند و بیشتر پس انداز میکنند که در کوتاه مدت و در این شرایط بدترین اتفاق ممکن برای اقتصاد است. کمپانی های بزرگ در حال اخراج وسیع کارکنان خود هستند و صنعت اتومبیل سازی عملا در سی سی یو است. صادرات امریکا، که تنها بخش پررونق اقتصاد امریکا در طی بیش از یکسال گذشته بوده است و مانع رکود می شده است، به دلیل رکود جهانی در معرض تهدید است. مشکلات مالی و اقتصادی امریکا به سرعت در حال گسترش به دیگر نقاط جهان است و در عمل اقتصاد امریکا و جهان سکته کرده است. سوال این است که برای مقابله با این بحران چه کارهایی می توان انجام داد.
بحران موسسات مالی نقطه شروع این بحران بوده است. بحران در موسسات مالی باعث خشک شدن نقدینگی و ایجاد مشکل در اعطای وام می شود که این مسئله خود باعث رکود می شود. برای مقابله با بحران موسسات مالی و گسترش آن چندین راه حل مورد استفاده قرار گرفته است که از جمله آنها به بسته مالی ۷۰۰ میلیارد دلاری، تزریق پول به سیستم بانکی با کاهش نرخ بهره (مخصوصا نرخ بهره ای موسوم به نرخ بهره ترجیحی discount rate) و حراج پول و .. می توان اشاره کرد.
بحران مالی امریکا به سایر نقاط جهان گسترش یافته است که از جمله آن به ورشکستگی ایسلند هم منجر شده است. برای مقابله با کمبود دلار و جلوگیری از گسترش بیشتر این بحران به بازارهای دیگر، فدرال رزرو صدها میلیارد دلار در اختیار بانک های مرکزی دیگر کشورها، از اروپا تا کانادا گرفته تا مکزیک و کره جنوبی قرار داده است. از جمله، هفته گذشته فدرال رزرو ۱۲۰ میلیارد دلار در اختیار چهار کشور برزیل، کره جنوبی، مکزیک و سنگاپور قرار داد.
به دلیل غلبه ترس بر بازار، ابزارهای پولی به کارآمدی قبل نیستند. به این معنی که وقتی بانکها متمایل به قرض دادن نیستند سیاست انبساط پولی (شامل کاهش نرخ بهره و عرضه پول یا همان به قول خودمان چاپ پول) باعث تشویق سرمایه گذاری نمی شود و لذا دیگر موثر نیست. در این شرایط چاره ای جز توسل به سیاست مالی برای تهییج اقتصاد نیست. در ابتدای سال ۲۰۰۸ کنگره امریکا به یک بسته تحریک (stimulus package) یکصد و پنجاه میلیارد دلاری رای داد که بر اساس آن هر نفر ۶۰۰ دلار دریافت می کرد. تاثیر آن بسته بر اقتصاد به درستی روشن نیست ولی گمان های اولیه آن است که بیشتر این پول پس انداز شده است که به معنی شکست طرح است. شکست طرح قبل به معنی دست به کار شدن دوباره است. به احتمال قریب به یقین، بسته مالی دیگری به ارزش ۳۰۰ تا ۶۰۰ میلیارد دلار برای تهییج اقتصاد به زودی مطرح خواهد شد. توجه کنید که بسته مالی ۷۰۰ میلیارد دلاری بسته ای مالی برای تحریک اقتصاد نبود. آن بسته، بسته ای برای نجات موسسات مالی بود.
به احتمال زیاد، دولت امریکا مجبور به پرداخت مستقیم وام به بسیاری از شرکت های غیرمالی خواهد شد که در این شرایط به وام دسترسی ندارند. از جمله شرکتهای مهمی که وام های کلان از دولت دریافت خواهند کرد شرکتهای اتومبیل سازی هستند.
مجموعه این اقدامات منجر به کسری بودجه ای در سال ۲۰۰۹ خواهد شد که احتمال دارد از یک تریلیون دلار بگذرد. کسری بودجه نزدیک به ۵۰۰ میلیارد دلاری سال ۲۰۰۸ خود رکورد تاریخی بود.
پ .ن . درباره عواقب احتمالی بحران مطلب نیمه کاره ای دارم که امیدوارم به زودی تکمیل کنم. مطلب نیمه کاره دیگری درباره پارادوکس های اقتصادی نوشته ام که به وسیله آن سعی می کنم توضیح دهم که چرا بحران اخیر به رکود منجر می شود و چگونه نقدینگی خشک می گردد.

eghtesadaneh.blogspot.com