حاملگی، زمان کاهش وزن نیست

تغییرات رژیم غذایی برای رسیدن به وزن دلخواه باید حداقل در ۳ تا ۴ ماه پیش از حاملگی صورت گیرد. استفاده از رژیم های کاهش وزن طی بارداری و شیردهی برای زنان خطرآفرین است. مادر باردار باید از تولد نوزاد کم وزن یا LBW (وزن کمتر از ۲ کیلو و ۵۰۰ گرم) جلوگیری کند. در نوزادان LBWخطر مرگ ۴۰ برابر بیشتر از نوزادان نرمال است. دو شاخص مهم در تعیین وزن تولد نوزاد موثر است.
۱) سایز مادر؛ مادران بزرگ سایز نوزادان بزرگ سایز خواهند داشت. سایز مادر فاکتور تعیین کننده سایز جفت است و سایز جفت تعیین کننده مقدار مواد مغذی رسیده به جنین و در نتیجه وزن تولد نوزاد است.
۲) افزایش وزن مادر در بارداری؛ کمتر از نیمی از اضافه وزن بارداری به خاطر جفت، جنین و مایع آمنیوتیک است و باقیمانده به خاطر بافت های دستگاه تولیدمثل، مایعات، خون و ذخایر است که بیشتر آن چربی است. البته افزایش تدریجی چربی زیرپوستی در ناحیه شکم، کمر و بالای ران به عنوان ذخیره انرژی برای حاملگی و شیردهی عمل می کند.
● چاقی و حاملگی
حاملگی در زنان چاق با BMI بیشتر از ۲۹، احتمال تولد نوزاد بسیار پری ترم (زایمان کمتر از ۳۲ هفته) و مرگ جنین را به خصوص در حاملگی اول افزایش می دهد. در زنان چاقی که باردار می شوند خطر زایمان طولانی، پیلونفریت، دیابت، پرفشاری خون و ترومبوآمبولی وجود دارد. به هر حال باید دانست که حاملگی، زمان کاهش وزن نیست و تنها افزایش وزن زنان چاق کمتر از زنان دیگر توصیه می شود.
● تغییرات فیزیولوژیک ایجادشده در حاملگی
▪ افزایش حجم خون تا ۵۰ درصد و در نتیجه کاهش هموگلوبین، آلبومین و غلظت سایر پروتئین های سرم و غلظت ویتامین های محلول در آب
▪ افزایش غلظت سرمی ویتامین های محلول در چربی، تری گلیسرید،کلسترول و اسیدهای چرب آزاد
▪ افزایش فیلتراسیون کلیه (در اثر افزایش حجم خون) و تا حدودی کاهش توانایی بازجذب بعضی مواد مغذی که باعث می شود قند و اسیدآمینه به ادرار وارد شده و باعث افزایش احتمال بروز عفونت های ادراری و کاهش توانایی دفع ادرار و بروز ادم می شود. البته بروز ادم خفیف اگر با پروتئینوری و هیپرتانسیون همراه نباشد، طبیعی است و باعث تولد نوزاد کمی بزرگ تر با prematurityکمتر می شود.
● نیازهای تغذیه یی زنان باردار
۱) انرژی؛ میزان نیاز به انرژی در سه ماهه اول حاملگی همانند پیش از حاملگی است. افزایش نیاز به انرژی حدود ۳۰۰ کیلوکالری در روز در سه ماهه دوم و سوم است.کتونمی، شاخصی برای کمبود انرژی مادر است.
۲) پروتئین؛ زنان حامله پروتئین بیشتری برای سنتز بافت های جنین و مادر نیاز دارند. بیشترین نیاز به پروتئین در سه ماهه دوم و سوم است. میزان پروتئین مورد نیاز روزانه برای زنان حامله ۷۱ گرم یا ۱/۱ گرم به ازای کیلوگرم وزن بدن در روز براساس وزن پیش از حاملگی است.
- گروه لبنیات؛ هر واحد حاوی هشت گرم پروتئین
- گروه گوشت؛ هر واحد حاوی هفت گرم پروتئین
- گروه غلات؛ هر واحد حاوی سه گرم پروتئین
- گروه سبزی ها؛ هر واحد حاوی دو گرم پروتئی
- پروتئین سفیده تخم مرغ امتیاز ۱۰۰ دارد.
۳) چربی؛ دریافت امگا-۳ به خصوص در سه ماهه سوم به تکامل مغز و شبکیه جنین کمک می کند.کودکانی که در دوران جنینی امگا-۳ کافی دریافت کرده اند نسبت به آنهایی که دریافت نکرده اند،IQ بالاتر و بینایی بهتری دارند. نسبت دریافت امگا-۳ به امگا-۶ باید ۱ به ۱۰-۴ باشد.
۴) ویتامین ها و مواد معدنی؛ منابع غنی از فولیک اسید عبارتند از؛ سبزیجات برگ سبز تیره، آب پرتقال، حبوبات، سویا، جوانه گندم، بادام و.... در زنانی که قرص های ضدبارداری، داروهای ضدصرع، سیگار یا الکل مصرف می کنند یا سندرم سوءجذب دارند، احتمال کمبود فولیک اسید بیشتر است. مکمل فولیک اسید به میزان روزانه یک قرص (هزار میکروگرم) از سه ماه پیش از حاملگی تا پایان بارداری داده می شود. مواد غذایی حاوی فولیک اسید عبارتند از؛ جگر گاو، حبوبات پخته، اسفناج پخته، جوانه گندم، کاهو، آب پرتقال تازه، زرده تخم مرغ، موز و شیر.
- ویتامین :A روزانه ۴هزار واحد بین المللی برای زنان حامله توصیه می شود. مصرف روزانه بیشتر از ۱۰هزار واحد بین المللی (۵/۲ برابر RDA) ویتامین A یعنی مقداری که در بیشتر مکمل های مولتی ویتامین یافت می شود با افزایش خطر نقص تیغه عصبی همراه است. این مسمومیت در مورد بتاکاروتن صادق نیست. بیشترین خطر ویتامین A زیاد در دو هفته قبل از بارداری و دو ماهه اول بارداری است. چون جگر حیوانی به ازای هر ۹۰ گرم حاوی ۹هزار واحد بین المللی ویتامین A است، زنانی که قصد حاملگی دارند یا در مراحل اولیه بارداری هستند فقط باید مقادیر کم جگر و به دفعات کم مصرف کنند.
- کلسیم؛ زنان ۱۸ ساله و کمتر روزانه ۱۳۰۰ میلی گرم و زنان ۱۹ ساله و بیشتر روزانه هزار میلی گرم کلسیم نیاز دارند. افزایش نیاز به کلسیم در موارد زیر اتفاق می افتد؛
- زنانی که مقدار کمی شیر و لبنیات مصرف می کنند.
- نوجوانانی که نیاز به کلسیم آنها به علت رشد خودشان بالا است.
- زنانی که دچار کمبود ویتامین D هستند یا رژیم پرفیبر مصرف می کنند که سبب کاهش جذب کلسیم می شود.
- زنانی که دارای حاملگی های پشت سر هم هستند.
- آهن؛ افزایش قابل توجه حجم خون در دوران حاملگی، نیاز به آهن را شدیداً افزایش می دهد. مغز استخوان فعال حدود ۵۰۰ میلی گرم آهن المنتال اضافه تر در حاملگی مورد استفاده قرار می دهد و نیز با توجه به نیاز اضافه جفت و جنین، مادر باردار باید ۱۵ میلی گرم آهن اضافه تر از حالت غیربارداری دریافت کند. کل نیاز دریافتی آهن در بارداری ۳۰ میلی گرم است. کمبود آهن باعث کاهش تولید هموگلوبین و بروز آنمی، اختلال در رسیدن خون به جفت و جنین و عدم تحمل خونریزی زایمان می شود. مادران باردار باید از پایان ماه چهارم بارداری تا سه ماه پس از زایمان روزانه یک عدد قرص آهن مصرف کنند. برای کاهش عوارض گوارشی قرص آهن آن را قبل از خواب می توان خورد. تغییر رنگ مدفوع و حالت تهوع و استفراغ ناشی از مصرف مکمل آهن بعد از چند روز مصرف آن برطرف می شود.
- کافئین؛ مصرف روزانه بیش از ۵۰۰ میلی گرم کافئین با افزایش خطر سقط خودبه خودی در سه ماهه اول و اوایل سه ماهه دوم حاملگی همراه است. آشامیدن دو لیوان و کمتر قهوه یا چهار لیوان و کمتر نوشابه های حاوی کافئین در حاملگی مجاز است.

کارشناس تغذیه و رژیم درمانی
گیتی بهدادی پور

منبع : روزنامه اعتماد