انتخابات با مشارکت مردم معنا می‌یابد

فلسفه و جوهر انتخابات، مشارکت مردم در عرصه گزینش، تاثیرگذاری بر تصمیم‌گیری‌ها و سیاستگذاری‌ها، بیان مطالبات و خواسته‌ها، تجمیع و انتظارات و احترام به خردجمعی است. به همین دلیل، هر اندازه که حضور مردم در پای صندوق‌های رای بیشتر باشد، آن انتخابات از کارکرد بیشتری نیز برخوردار خواهد بود. دهمین انتخابات ریاست‌جمهوری با حضور همه اقشار و طبقات مردم برگزار شد. این حضور را از ابعاد مختلف می‌توان بررسی کرد. در اینجا آنچه اهمیت دارد، دلیل خاص مشارکت مردم در دهمین انتخابات ریاست‌جمهوری است؛ چرا که برخی عناصر و دلایل عمومی‌اند و در همه انتخابات تاثیرگذار هستند که در این زمینه می‌توان به بیعت با نظام جمهوری اسلامی و رهبر معظم انقلاب، خنثی‌سازی توطئه‌های دشمنان، تفکیک میان مشکلات و حمایت از نظام اشاره کرد، اما برخی عوامل را می‌توان ویژه مشارکت گسترده انتخابات ریاست‌جمهوری دهم دانست.
برخی از این دلایل عبارتند از:
▪ گونه‌شناسی علل افزایش مشارکت مردم در دهمین انتخابات ریاست‌جمهوری
الف) نقش مقام معظم رهبری
- مدیریت انتخابات
- حضور کاندیداهای متعدد در عرصه انتخابات
- دعوت به مشارکت حداکثری
- ایجاد فضای آرام و مسالمت‌آمیز برای انتخابات
ب) علل سیاسی
- دو قطبی شدن بالنسبه انتخابات
- حضور جریان‌های سیاسی مختلف در جامعه
- دعوت به حضور از سوی همه گروه‌‌ها و شخصیت‌های سیاسی
- حضور کاندیداهایی با وجهه مردمی
- شکست سیاست‌های تحریمی
- باز شدن فضای سیاسی کشور برای بیان برخی مسائل و موضوعات
ج) اجتماعی
- وجود گفتمان‌های مختلف در جامعه
- برتری گفتمان عدالت در میان کاندیداها به عنوان نیاز و مطالبه عمومی
- وجود برخی چالش‌ها در جامعه و انتخابات (مانند گسست نسل‌ها و ارزش‌‌ها)‌
- توجه به مقولاتی از قبیل فساد اقتصادی و تورم در انتخابات به عنوان انتظارات جامعه از کاندیداها و گروه‌های سیاسی
- گسست‌های نسلی بین نسل اول و سوم و همچنین گسست‌های درونی میان نسل‌ها و تقابل نسبی این نسل‌‌ها در انتخابات
- امید به تغییر و پاسخ به تقاضای مردم
د) علل رسانه‌ای تبلیغاتی
- بهره‌گیری از فناوری‌های نوین تبلیغاتی همچون اس‌ام‌اس و اینترنت
- نقش رسانه ملی در ایجاد نشاط سیاسی بخصوص از طریق برگزاری مناظرات کاندیداها
- توجه به شگردهای نوین تبلیغاتی همچون تجمعات حامیان کاندیداها در زمان تبلیغات
- نقش کارآمد مطبوعات و نشریات در تعمیق فضای سیاسی کشور
ه) نهادهای برگزارکننده
- عملکرد شورای نگهبان در تایید صلاحیت‌ها و اعمال کارآمد وظایف و اختیارات خود
- نقش وزارت کشور در برگزاری انتخابات
- نقش نیروی انتظامی در ایجاد آرامش و امنیت در کشور
- ایفای نقش موثر سایر نهادهای مرتبط
و) نقش نخبگان
-‌ دعوت به حضور از سوی علما، نخبگان و استادان دانشگاهی
- حضور فعال نخبگان در عرصه انتخابات
- ایجاد فضای سیاسی و امیدبخشی در جامعه از سوی نخبگان
در ادامه توضیحاتی در زمینه برخی علل تاثیر‌‌گذار بر افزایش مشارکت سیاسی در دهمین انتخابات ریاست‌جمهوری ارائه می‌شود.
الف) علل سیاسی
۱) دو قطبی شدن انتخابات: در شرایطی که انتخابات به صورت چند قطبی و با حضور کاندیداهای متعدد برگزار شود، به طور معمول حضور مردم در سطح متوسط خواهد بود، ولی اگر دو جریان سیاسی یا دو کاندیدا به طور جدی و همه‌جانبه در مقابل یکدیگر قرار بگیرند، در آن صورت حضور مردم افزایش می‌یابد.
۲) برنامه‌ها و شعارهای کاندیداها و گروه‌های سیاسی: در این دوره کاندیداهای ریاست‌جمهوری در تبلیغات انتخاباتی خود بر موضوعات و مواردی تاکید کردند که باعث افزایش حضور مردم در انتخابات شد و در واقع انگیزه لازم برای حضور در انتخابات را در جامعه به وجود آورد، چنان که احمدی‌نژاد و حامیان او بر موضوعاتی از قبیل مبارزه با مفاسد اقتصادی تاکید داشت و موسوی بر موضوعاتی از قبیل ناکارآمدی دولت نهم، فضای باز سیاسی، آزادی بیان و مطالبات قومی تاکید داشتند.
۳) درک بی‌تاثیر بودن عدم مشارکت در انتخابات: برخی افراد و گروه‌هایی که در گذشته در انتخابات مشارکت نکرده بودند یا به سیاست تحریم روی آورده بودند، به این نتیجه رسیدند که فقط باعث زوال آنها در جامعه شده است و حتی بتدریج تاثیرات اجتماعی خود را نیز از دست می‌دهند. بنابراین در این انتخابات تصمیم گرفتند که حضور فعال داشته باشند و تنها راهکار بیان دیدگاه‌های خود را تاثیرگذاری در تصمیم‌گیری‌ها و در حضور در انتخابات دانستند.
۴) حضور کاندیداهایی با وجهه مردمی: در این دوره از انتخابات علاوه بر این که با تعداد کمی کاندیداها یا ۴ نامزد انتخاباتی مواجه بودیم، چهره‌ها و شخصیت‌هایی وارد رقابت سیاسی شدند که تا حدودی از پایگاه اجتماعی برخوردار بودند، بخصوص احمدی‌نژاد و موسوی بنا به دلایلی همچون سابقه حضور در قوه مجریه دارای چنین ویژگی بودند.
۵) حضور شخصیت‌های برجسته و نخبگان در انتخابات: شخصیت‌ها و افراد شاخص کشور به گونه‌های مختلفی در این انتخابات نقش ایفا کردند، چنان که می‌توان به نقش خاتمی، هاشمی‌رفسنجانی (به لحاظ انتقاد از وی)‌، حضور نخبگان، هنرمندان و دیگر شخصیت‌های کشور اشاره کرد.
ب) نقش رسانه‌ها و تبلیغات
۱) کارکرد رسانه ملی: رسانه ملی در همه انتخابات تاثیرات خاصی به جا می‌گذارد. در دهمین انتخابات ریاست‌جمهوری با وجود برخی انتقاد کارشناس‌ها و گروه‌های سیاسی در زمان شروع تبلیغات انتخاباتی نقش رسانه ملی در زمینه آگاهی بخشی، فراخوان مردم و کمک به نشاط سیاسی جامعه منحصر به فرد و استثنایی بود. به گونه‌ای که می‌توان گفت رسانه ملی با برنامه‌های تبلیغاتی خود از جمله مناظره‌ها یکی از عوامل اصلی افزایش مشارکت سیاسی در انتخابات شد. در واقع رسانه ملی برای ایجاد شور انتخاباتی و شفاف‌تر کردن دیدگاه‌های نامزدها و گروه‌های سیاسی، باعث ترغیب مردم به حضور در انتخابات شد.
۲) نقش رسانه‌های نوین: در زمینه افزایش حضور مردم در انتخابات نقش رسانه‌های نوین ازجمله اس‌ام‌اس، اینترنت و حتی شبکه‌های ماهواره‌ای را نباید نادیده گرفت؛ چراکه این رسانه‌ها نقش مهمی در سیاسی شدن فضای جامعه بازی و انتخابات را به یک امر مهم، تعیین‌کننده و حیاتی تبدیل کردند.
۳) شیوه‌های نوین تبلیغاتی: کاندیداها و حامیان آنها در این دوره از انتخابات از شیوه‌های نوین تبلیغاتی بهره گرفتند که فضای جامعه را به طور کامل سیاسی کردند که در این زمینه تجمع و حمایت از کاندیداها در خیابان‌ها، در ساعات مختلف هفته آخر تبلیغات، قابل ذکر است.
ج) علل جامعه‌شناختی
۱) تلاش برای تغییر مسالمت‌آمیز یا حفظ وضع موجود (تقابل دو دیدگاه مختلف)‌: حضور در انتخابات معانی و کارکردهای متفاوتی دارد چنان که می‌توان به حفظ وضع موجود، تغییر وضع موجود، بیان دیدگاه‌های خود، حمایت از یک تفکر و جهت‌گیری و... اشاره کرد که در این انتخابات، دو تفکر مختلف در مقابل یکدیگر قرار گرفتند که در این شرایط حضور مردم بیشتر خواهد بود.
۲) جامعه در حال گذار ایران و تاثیرات آن بر انتخابات: در توضیح این علت باید گفت که جوامع در حال گذار دچار برخی بحران‌های اجتماعی می‌شوند و جامعه ایران نیز از این امر مستثنا نیست. در واقع به نظر برخی تحلیلگران علوم اجتماعی و سیاسی در شرایطی که برخی چالش‌های اجتماعی همچون گسست نسل‌ها، تعارضات درونی در ارزش‌ها و هنجارهای نسل‌های مختلف یا درون یک نسل و... وجود داشته باشد، تاثیر آن در عرصه انتخابات به دو صورت تجلی خواهد کرد یا باعث ناامیدی از بهبود وضعیت از سوی نظام سیاسی خواهد شد که نتیجه آن باعث کاهش آرا می‌شود یا باعث افزایش مشارکت خواهد شد که این افزایش مشارکت با هدف ایجاد تغییر، تاثیرگذاری بر سیاست‌گذاری‌ها و تصمیم‌گیری‌ها و انتخاب مدیران صورت می‌گیرد که در دهمین انتخابات، ریاست‌جمهوری این موضوعات بنا به دلایلی ازجمله تقابل دیدگاه‌های مختلف در انتخابات، ارائه اهداف مختلف از سوی کاندیداها و گروه‌های سیاسی و امیدآفرینی برای رفع مشکلات اجتماعی منجر به افزایش مشارکت شد.

حسن شمسینی

منبع : روزنامه جام‌جم