مبانی انسان شناسی در قرآن

مبانی انسان شناسی در قرآن نام كتابی است كه به قلم دكتر عبدالله نصری نگاشته شده است، چاپ چهارم آن با كوشش موسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر در ۴۷۸ صفحه با قیمت ۴۰۰ تومان روانه بازار كتاب شد.
این اثر در ۱۵ قسمت تنظیم شده است، مولف در بخشی از این كتاب به مساله آفرینش انسان پرداخته، دو نظریه ثبوت انواع و تحول انواع را مورد بررسی قرار داده است.
براساس نظریه ثبوت انواع همه موجودات از آغاز مستقل بوده اند، یعنی هر گیاه و جانوری از ابتدا همان بوده كه اكنون هست و از هیچ گیاه یا حیوانی مشتق نشده است. نظریه تحول انواع بیان می كند كه هر گیاه یا جانوری از گیاه یا جانوران دیگر به دست آمده است. داروین طرفدار این نظریه است.
در میان پژوهشگران قرآنی در این خصوص نظریه های متفاوتی وجود دارد، مثلاً دكتر سبحانی معتقد است قرآن طرفدار نظریه تحول انواع است. مفسر بزرگ قرآن، علامه طباطبایی نظر دیگری دارند. طبق نظریات تفسیری ایشان، ظاهر آیات قرآنی اثبات می كند كه خلقت انسان مستقل بوده است.
بخش دیگری از كتاب ابعاد وجودی انسان و نیازهای او را بررسی می كند. از دیدگاه قرآن انسان موجودی دو بعدی است كه بعد وی همان جنبه مادی اوست كه از گل بدبوی تیره رنگی ایجاد شده و دیگری بعد معنوی اوست كه به عنوان روح خدا از آن یاد شده است.
نگارنده در قسمت دیگری از كتاب به بررسی ارزش و مقام انسان پرداخته، به مقام خلیفهٔ اللهی انسان و كرامت ذاتی او اشاره می كند.
در این فصل این مطلب نیز مورد بررسی قرار گرفته است كه از دیدگاه قرآن ملاك برتری انسان ها تقواست و جنسیت و ملیت نمی تواند معیار برتری انسان ها نسبت به هم باشد.
در بخشی از این اثر عوامل رشد انسان را از نگاه قرآن برشمرده كه عبارتند از:
۱- علم و تفكر، ۲- ایمان، ۳- عمل صالح
از دیدگاه قرآن كریم این عوامل موجب كنار رفتن طبیعت منفی انسان و بروز نظریات مثبت انسان می شود، یعنی انسان با استمداد از عوامل رشد می تواند استعدادهای مثبت وجودی خود را به فعلیت رسانده و استعدادهای منفی را كه در نهاد اوست كنار بگذارد.
مولف در این كتاب به بیماری های انسان از دیدگاه قرآن نیز پرداخته است. این بیماری ها عبارتند از: خودپرستی، دنیازدگی، غفلت، تكبر و خود برتربینی، تقلید و شخصیت زدگی، اكثریت زدگی، سخن بدون علم، پیروی از ظن و گمان، كتمان حق، مجادله با حق، تسویل حق، قساوت قلب، از خودبیگانگی، عناد جویی، خودستایی و دوست بد.
در این كتاب همچنین سه نظریه درباره آزادی انسان مورد بررسی قرار گرفته است، نظریه معتزله، نظریه اشاعره و نظریه امر بین الامرین.
نكته ای كه نگارنده بدان خاطرنشان می كند این كه: آزادی از جمله ارزش هایی است كه قرآن كریم انواع گوناگون آن را مورد بررسی قرار داده است... یكی از اشكالات اساسی برخی از مكاتب معاصر نظیر اگزیستانسیالیزم این است كه آزادی را هدف قرار داده اند، در حالی كه از نظر قرآن آزادی هدف نیست، بلكه وسیله است، چرا كه آزادی یعنی رهایی از بندها و رهایی از بندها نیز زمینه مساعدی است برای حركت به سوی قله های كمال، نه آن كه خود كمال نهایی انسان به حساب بیاید.
مطالعه این كتاب به همه علاقه مندان به مباحث انسان شناسی و قرآن پژوهی توصیه می شود.

منبع : روزنامه جوان