درآمدی بر کارآفرینی

در سال‌های اخیر رشد كارآفرینی بر اساس تكنولوژی اطلاعات به حدی بوده كه عصر ما را به عصر كارآفرینی موسوم كرده‌است.
كارآفرینی موتور توسعه‌ی اقتصادی است. آن‌چه كارآفرینان مخاطره‌جو انجام‌‌می‌دهند نوعی "تخریب خلاق" در نظام اقتصادی و ایجاد ساختارها و مناسبات اقتصادی جدید است. كارآفرینی، فرزند ایده‌های تجاری جدید است و همواره در سیمای كسب‌وكارهای نو تجلی می‌كند. اما شكفتن ایده‌های نو، اغلب نیازمند استفاده از تكنولوژی‌های جدید است و اصطلاحاً به "كارآفرینی تكنولوژیك" منجر می‌شود. مقاله كوتاه حاضر دریچه زیبایی به‌سوی كارآفرینی باز می‌كند.
وقتی انسان‌های اولیه "ابزارسازی" را كشف كردند، اولین كارآفرینان تكنولوژیك ظهور نمودند. آ‌ن‌ها ابزارهایی را برای دیگران می‌ساختند و آن ابزارها را با غذا و سایر مایحتاج خود معاوضه می‌كردند. قدمت واژه‌ی كارآفرین به سال ۱۷۰۹ میلادی برمی‌گردد. سی ، اقتصاددان قرن هجدهم، كارآفرین را فردی تعریف كرد كه "منابع اقتصادی را از حوزه‌ای با بهره‌وری پایین‌تر بیرون می‌كشد و آن‌ها را به حوزه‌ای با بهره‌وری و سود بیشتر منتقل‌ می‌كند". در نیمه اول قرن بیستم، شومپیتر ، اقتصاددان و نظریه‌پرداز اجتماعی، مطالب گسترده‌ای پیرامون كارآفرینی و تأثیر آن بر اقتصاد نوشت. تز شومپیتر این بود كه كارآفرینانِ نوآور موجب نوعی "عدم تعادل پویا" در اقتصاد می‌شوند.
وی،‌ فرد كارآفرین را یك "تخریب‌گر خلاق" قلمداد می‌كرد كه با تجاری‌سازی نوآوری و جا انداختن آن در محیطی كه قبلاً فاقد آن بوده، تعادل اقتصادی را بر هم می‌زند. بعد از شومپیتر، محققان زیادی مباحث كارآفرینی را دنبال كردند. پیتر دراكر، پیر مدیریت، در سال ۱۹۸۵ كتابی پیرامون اصول نو‌آوری و كارآفرینی نوشت. صاحب‌نظران در مباحث استراتژیك، هم‌چون مینتزبرگ نیز مباحث كارآفرینی را در آثار خود مطرح كردند. هم‌اكنون ادبیات گسترده‌ای در این زمینه در سطح بین‌المللی وجود دارد كه مقوله‌ی كارآفرینی را به طور اعم و مقوله‌ی كارآفرینی تكنولوژیك را به‌طور اخص مورد بحث قرار می‌دهد. در طول تاریخ، كارآفرینان از تبار نخبگان بوده‌اند. نخبگان كارآفرین سنتی كه به دوران اولین انقلاب صنعتی تعلق داشتند و با صنایع سنگین آن زمان در ارتباط بودند، از سیاست‌های حمایت از صنایع داخلی جانب‌داری می‌كردند. آنان با ایجاد نوعی روابط "كارتل گونه" تلاش می‌كردند قیمت‌ها را در سطح ملی بالا ببرند.
با ورق خوردن تاریخ، نسل دیگری از كارآفرینان ظهور كرده‌اند كه با "صنایع مبتنی بر دانش" ارتباط دارند. این نخبگانِ كارآفرین در ابتدا از حوزه‌هایی چون شیمی، برق و خودرو سر برآوردند. در آخرین دهه‌های قرن بیستم، با رونق تكنولوژی اطلاعات، سر فصل دیگری در مبحث كارآفرینی تكنولوژیك پدید آمد. كار‌آفرینانی چون بیل گیتس، مفهوم تخریب خلاقانه‌ی شومپیتر را با تكیه بر تكنولوژی اطلاعات به تصویر كشیدند. در سال‌های اخیر، رشد كارآفرینی تكنولوژیك بر مینای تكنولوژی اطلاعات به حدی بوده‌است كه برخی صاحب‌نظران، اطلاق "عصر كارآفرینی" به عصر حاضر را ناشی از همین رویداد می‌‌دانند. در یك نگاه تاریخی به كار‌آفرینی تكنولوژیك، دو الگوی عمده را تشخیص می‌دهیم.
در دویست سال گذشته، كارآفرینی از الگوی "مخترع‌ـ‌كارآفرین" به سمت الگوی "نوآورـ‌كارآفرین" متمایل شده ‌است. الگوی "مخترع‌ـ‌كارآفرین" با افرادی مثل آلفرد نوبل (مخترع دینامیت)، گراهام ‌بل (مخترع تلفن) و توماس ادیسون (مخترع چراغ برق) و غیره مشخص می‌شود. الگوی "نوآورـ‌كارآفرین" نیز با افرادی مثل بیل گیتس (پدیدآورنده سیستم‌های عامل كامپیوتر) و گوردن مور (پدیدآورنده ریزپردازنده‌ها) مشخص می‌گردد. هر چند مخترعان هنوز هم بنگاه‌های كارآفرینی تكنولوژیك تأسیس می‌كنند، عمده‌ی تازه‌‌واردان به بازار را نوآوران كارآفرین تشكیل می‌دهند.

نویسنده: مهندس علیرضا بوشهری

منبع : اندیشکده صنعت و فناوری (آصف)