برداشت از حساب ذخیره ارزی ۳.۵ برابر شد

در حالی که برخی کارشناسان نسبت به کاهش قیمت نفت و اثرات آن بر کسری بودجه ارزی ایران، واردات و تامین مخارج دولت و کسری بودجه عمومی ابراز نگرانی می کنند و معتقدند که مخارج ارزی ایران سال آینده از مرز ۱۱۰میلیارد دلار خواهد گذشت، موجودی حساب ذخیره ارزی نیز با هدف مقابله با نوسانات قیمت نفت و ساماندهی درآمدهای نفتی در سال ۱۳۷۹ شکل گرفت به علت برداشت های متعدد دولت و نبود شفافیت لازم در میزان موجودی، نمی تواند به مدد دولت و مشکلات پیش رو بیاید و افرادی چون محمدرضا باهنر نایب رئیس مجلس ضمن انتقاد از استفاده بی رویه از حساب ذخیره ارزی تاکید می کند فرصت هایی که در گذشته داشتیم از دست داده ایم و باید آنها را از نو ایجاد کنیم. وی با اشاره به موجودی هفت تا هشت میلیارد دلاری حساب ذخیره ارزی گفت: «شاید موجودی حساب تا پایان سال در نهایت به ۱۰ میلیارد دلار برسد.»وی افزود: «کاهش یا افزایش یک دلاری قیمت نفت ۹۰۰ میلیون دلار درآمد ارزی ایران را کاهش یا افزایش می دهد و با وجود پیش بینی کاهش سالانه ۱۰ تا ۱۲ درصد وابستگی به نفت، میزان وابستگی بالای ۶۰درصد و وضع مالی دولت تحت تاثیر شدید درآمد نفت است.»
مصطفی پورمحمدی رئیس سازمان بازرسی کل کشور که قبلاً وزیر کشور دولت نهم بود، نیز با انتقاد از عملکرد اقتصادی دولت گفت: «اختلاف آمار درباره حساب ذخیره ارزی زیاد است.»
کارشناسان با اشاره به موجودی ۲۵ میلیارد دلاری حساب ذخیره ارزی که از سوی معاون ارزی بانک مرکزی اعلام شده معتقدند با توجه به درآمد ۴۶ میلیارد دلاری شش ماهه اول امسال، دولت از نظر درآمد نفتی در نقطه سربه سری قرار دارد و کاهش قیمت نفت به زیر ۵۵ و ۶۰ دلار مجموع مخارج ارزی را با توجه به محدودیت درآمد نفت و حساب ذخیره ارزی در تنگنای منابع مالی قرار داده است.
● موجودی ۱۰۰ میلیارد دلاری طبق برنامه چهارم
براساس برنامه چهارم توسعه و مجوزهای قانونی صادر شده در حال حاضر باید حدود ۹۶ تا ۱۰۰ میلیارد دلار در حساب ذخیره ارزی موجود باشد ولی براساس اعلام رسمی داوود دانش جعفری وزیر سابق اقتصاد و در پایان سال ۸۶ این رقم ۱۶ میلیارد دلار اعلام شد. چندی پیش نیز محمدرضا باهنر نایب رئیس مجلس با انتقاد از دولت در برداشت های بی رویه از حساب ذخیره ارزی با بیان اینکه پول زیادی در حساب ذخیره ارزی باقی نمانده است موجودی این حساب را هفت تا هشت میلیارد دلار اعلام کرد. به دنبال این اظهارنظر، محمود بهمنی رئیس کل بانک مرکزی و معاونان ایشان شش آبان ماه جاری در کمیسیون برنامه و بودجه مجلس حاضر شدند و رقم موجودی این حساب به گفته معاون ارزی رئیس کل بانک مرکزی ۲۵ میلیارد دلار اعلام شد. همچنین داوود دانش جعفری وزیر پیشین اقتصاد در دولت نهم در روزهای پایانی سال ۸۵، موجودی حساب ذخیره ارزی را در ابتدای سال ۸۶ بالغ بر ۱۰ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار عنوان کرد و با بیان اینکه «در این مدت حدود
۵/۱۶ میلیارد دلار وارد این حساب شده»، گفت: «از این میزان چهار میلیارد دلار به بخش خصوصی پرداخت شد و سقف تکالیف بودجه ای ۱۸ میلیارد و ۱۰۰ میلیون دلار بوده که همه آنها پرداخت نشده است و در حال حاضر ۹ میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار موجودی داریم.» به گفته وی بیشترین برداشت از حساب ذخیره ارزی مربوط به پرداخت پروژه های عمرانی بوده است.
● نبود شفافیت و تناقضات مسوولان
تناقضات اعلام شده در رقم موجودی ذخیره ارزی توسط مسوولان طی روزهای اخیر نگرانی هایی را به وجود آورده است.
در عین حال چندی پیش محمود احمدی نژاد رئیس جمهوری رقم موجودی این حساب را محرمانه اعلام کرد که نمایندگان مجلس در واکنش به سخنان وی ضمن ابراز نگرانی از نبود شفافیت در موجودی حساب ذخیره ارزی اعلام کردند چرا مجلس که در راس همه امور است نباید از موجودی حساب ذخیره ارزی باخبر باشد.براساس تکلیف قانونی، ساماندهی درآمدهای نفتی و مقابله با نوسانات قیمت نفت در بازارهای جهانی از اهداف اصلی تشکیل حساب ذخیره ارزی به شمار می رود. علاوه بر این اقدام، اختصاص ۵۰ درصد از منابع این حساب به صورت تسهیلات به بخش خصوصی است که آمارها نشان می دهد سهم بسیار کمی از پرداخت های موجودی حساب ذخیره را به خود اختصاص می دهد.
● مجوز پرداخت ۷/۱۶ میلیارد دلار به بخش خصوصی
براساس گزارش عملکرد حساب ذخیره ارزی که توسط بانک مرکزی منتشر شده از زمان تاسیس این حساب در سال ۱۳۷۹ تا پایان شهریورماه امسال در مجموع حدود ۷/۱۶ میلیارد دلار از موجودی این حساب به بخش خصوصی تسهیلات ارزی پرداخت شده که ۷۱ درصد این مبلغ طی دو سال نخست فعالیت دولت نهم یعنی از ابتدای مهر ۸۴ تا ابتدای مهر ۸۶ بوده است. از این رقم ۶/۱۱ میلیارد دلار مربوط به سال های ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۵ و ۱/۵ میلیارد دلار مربوط به سال ۸۶ است.
براساس این گزارش در دو ساله منتهی به شهریورماه سال جاری، دولت نهم مجموعاً حدود ۱۲ میلیارد دلار از محل حساب ذخیره ارزی به بخش خصوصی وام پرداخت کرده یا مجوز آن صادر شده است که این رقم حدود ۵/۲ برابر کل وام پرداختی از محل این حساب از زمان تاسیس آن تا پایان شهریور ۸۴ است.
طی سال های ۸۰ تا پایان نیمه نخست سال ۸۴ مجموعاً ۷/۴ میلیارد دلار از محل حساب ذخیره ارزی وام در اختیار بخش خصوصی قرار گرفته است.
به گزارش «سرمایه» نیمه نخست امسال بالغ بر ۳/۵ میلیارد دلار از این حساب به بخش خصوصی وام پرداخت شده یا مجوز آن صادر شده است، حال آنکه طی سال های ۸۰ تا ۸۳ در مجموع سه میلیارد و ۷۶۹ میلیون دلار وام پرداخت شده بود.بنا بر آمار عملکرد حساب ذخیره ارزی، میزان پرداخت وام از محل این حساب به بخش خصوصی طی سال های ۸۰ تا ۸۳ به ترتیب ۱۵۸، ۵۹۸، ۱۰۷۶ و ۱۹۳۷ میلیون دلار بوده است. این رقم طی سال های ۸۴ و ۸۵ به ترتیب به دو میلیارد و ۳۱۳ میلیون دلار و پنج میلیارد و ۵۱۲ میلیون دلار افزایش یافت که البته برخی کارشناسان معتقدند با وجود صدور مجوز این وام ها در پرداخت تسهیلات ارزی وقفه و مشکلات بسیاری وجود دارد و عملاً به مجوزهای صادره به موقع وام ارزی داده نمی شود.
● برداشت ۱۱۰ هزار میلیارد ریالی دولت در سال گذشته
مقایسه خلاصه بودجه کل کشور و عملکرد بودجه عمومی دولت حاکی ازآن است که برداشت از حساب ذخیره ارزی در سال ۸۰، پنج هزار و ۱۶۵ میلیارد ریال، در سال ۸۱ ، ۵۲ هزار و ۶۹۲ ، در سال ۸۲ ، ۵۶ هزار و ۱۰۷، در سال سال ۸۳، ۶۳ هزار و ۷۵۲، در سال ۸۴، ۶۹ هزار و ۳۸۳ و در سال ۸۵، ۱۴۲ هزار و
۵۷۲ میلیارد ریال بوده است.
این گزارش حاکی از آن است که در سال ۸۶، ۹۴ هزار و ۶۲۱ میلیارد ریال مصوب شد که دولت ۱۱۰ هزار و ۴۹۵ میلیارد ریال از این حساب برداشت کرد.
مقایسه خلاصه بودجه کل کشور و عملکرد بودجه عمومی دولت نیز نشان می دهد در سال ۸۷ ،۲۸۱ هزار و ۲۲۴ میلیارد ریال مصوب شده که از حساب ذخیره ارزی برداشت شود.
● برداشت ۵/۳ برابری دولت نهم نسبت به دولت هشتم
به این ترتیب برداشت از حساب ذخیره ارزی از سال های ۸۰ تا ۸۳ و برداشت دولت هشتم روی هم رفته ۱۷۷۷۱۶ میلیارد ریال معادل ۷/۱۷ هزار میلیارد تومان یا حدود ۱۸ میلیارد دلار بوده است.
این در حالی است که در چهار ساله ۸۴، ۸۵ ، ۸۶ و ۸۷ دولت نهم تاکنون حداقل ۶۰۳۶۷۵ میلیارد ریال یا معادل ۳/۶۰ هزار میلیارد تومان یا حدود ۵/۶۳ میلیارد دلار از حساب ذخیره ارزی برداشت کرده است. به عبارت دیگر برداشت دولت نهم بابت چهار سال ۵/۳ برابر عملکرد دولت هشتم بابت چهار سال برداشت از حساب ذخیره ارزی است یعنی دولت نهم ۵/۴۵ میلیارد دلار بیش از دولت هشتم طی چهار سال از حساب ذخیره ارزی برداشت کرده است.
این ارقام در صورتی نزدیک به واقعیت است که تا پایان سال جاری برداشت یا مجوز برداشت دیگری صادر نشود. حال آنکه بابت کسری بودجه دولت در بخش واردات بنزین به میزان هشت میلیارد دلار، آموزش و پرورش به میزان شش هزار میلیارد تومان، بدهی دولت به بانک ها، وزارت بهداشت و تامین اجتماعی و... ارقامی برای ارائه متمم بودجه مطرح شده است که بین ۱۵ تا ۴۵ هزار میلیارد تومان توسط کارشناسان و نمایندگان مجلس برآورد شده است که در صورت تامین آنها از محل حساب ذخیره ارزی، برداشت دولت نهم از این حساب را افزایش بیشتری خواهد داد.
● سیاست انبساطی مهم ترین عامل
کارشناسان با اشاره به موجودی ۵/۱۴ میلیارد دلاری حساب ذخیره ارزی در انتهای دولت خاتمی که متوسط قیمت نفت در سال های ۷۶ تا ۸۴ حدود ۲۷ دلار بوده است، می گویند سیاست های انبساطی دولت احمدی نژاد مهم ترین عامل کاهش موجودی حساب ذخیره ارزی در شرایط رشد شدید قیمت نفت بوده و همین عامل باعث شده که با وجود قیمت نفت بالای ۱۰۰ دلار، موجودی حساب ذخیره ارزی در حد ۲۵ میلیارد دلار محدود شود و این عامل باعث نگرانی کارشناسان در شرایط کاهش قیمت نفت و به نصف رسیدن قیمت نفت در سال جاری است.
درآمد نفت در هشت ساله دولت هاشمی رفسنجانی (سال های
۷۶- ۱۳۶۸) ۱۲۶ میلیارد دلار، هشت ساله دولت خاتمی (۸۴- ۱۳۷۶) معادل ۱۷۳ میلیارد دلار و مخارج ارزی نفتی دولت خاتمی ۱۵۸ میلیارد دلار بوده است. این در حالی است که طی سال های
۸۴ تا ۸۶ دولت احمدی نژاد ۱۹۸ میلیارد دلار درآمد نفتی داشته است.
● درآمد ۴۳ میلیارد دلاری دولت در پنج ماه
براساس بودجه سال ۸۷ کل کشور قیمت هر بشکه نفت معادل ۵۰ دلار در نظر گرفته شد که با احتساب فروش متوسط روزانه ۵/۲ میلیون بشکه نفت، پیش بینی درآمدهای نفتی کشور در این مدت معادل ۱۹ میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار بوده است. این درحالی است که به گفته مدیر امور بین الملل شرکت نفت، درآمدهای نفتی ایران در پنج ماهه سال جاری به ۴۳ میلیارد دلار رسیده است. با افزایش قیمت نفت در بازارهای جهانی هر بشکه نفت ایران به طور متوسط و برابر آنچه در قانون بودجه سال ۸۷ کل کشور دیده شده بود به فروش رفت. در عین حال خزانه دار کل کشور نیز از واریز هفت میلیارد دلار به حساب ذخیره ارزی در چهار ماهه ابتدای سال جاری خبر داد.
● میزان واریزی به حساب
کل واریزی از سال ۷۹ تا ۸۵ به میزان بیش از ۱۰۵ میلیارد دلار بوده و به ترتیب در این سال ها ۵۹۴۳، ۸۱۲۱، ۱۳۲۱۰، ۱۳۷۷۱، ۱۸۹۲۷، ۲۲۶۷۱ و ۲۳۱۵۶ میلیون دلار بوده است. در سال ۸۶ نیز که درآمد نفت بیش از ۷۰ میلیارد دلار بوده و اگر رقم برداشت دولت بابت بودجه را از درآمد نفت ۳۶ میلیارد دلار حساب کنیم واریزی به حساب ذخیره ارزی تا آخر سال ۸۶ حدود ۱۳۹ میلیارد دلار است.
● تعهدات حساب در بودجه ۸۷
در قالب بودجه سال ۸۷ دو مصوبه برای ۹۵۰ میلیون دلار گازرسانی به روستاها و پنج میلیارد دلار بابت سرمایه در گردش واحدهای تولیدی در نظر گرفته شده است. همچنین گفته می شود هفت میلیارد دلار نیز بابت مواد اولیه و تامین تجهیزات واحدهای تولیدی در موافقت بین بانک مرکزی و وزارت صنایع در نظر گرفته شده که معلوم نیست چه رقمی از این کمک های مالی قرار است از محل حساب ذخیره ارزی پرداخت شود.

باران محمدی

منبع : روزنامه سرمایه