چالش های هزاره سوم

انرژی بسان خون و نیروی حیات بخش پیکره اقتصاد و جامعه بشری است. خانه ها و مدرسه هایمان را گرم و یا خنک می کند، بیمارستان هایمان را روشنی می بخشد و صنایع مان را با نیروی خویش به پیش می راند. انرژی به صورت های گوناگون خود جوانب مختلف حیات و زندگی را برای ما و دیگر موجودات زنده این سیاره به ارمغان می آورد و این در حالی است که روشن کردن یک کلید برق تنها چیزی است که شاید آگاهانه و البته به ندرت در مورد آن بیندیشیم.
امروزه در جهان در حال توسعه بیش از دو میلیارد انسان هنوز به سرویس ها و خدمات مدرن پیشرفته تامین انرژی دسترسی ندارند. اینک هشتاد درصد مردم منطقه زیر صحرا در آفریقا فاقد جریان برق هستند و این در حالی است که تامین خدمات انرژی پاک و اساسی برای دستیابی به توسعه پایدار و کاهش فقر و نیز برای تضمین سلامت، برابری و افزایش سطح سواد و دانش افراد امری ضروری به نظر می رسد.بدون شک دستیابی به اهداف هزاره برای پیشبرد توسعه پایدار در هزار سوم و به ویژه کاهش و به نصف رساندن فقر مفرط در جهان بدون توجه به مقوله انرژی ممکن نخواهد بود.
بدون پرداختن به این مهم یعنی تامین انرژی های پایه و اساسی و خدمات لازم برای یک زندگی سالم نمی توان تولید و به دنبال آن عایدی و درآمدجوامع فقیر را افزایش داد و افزایش مشاغل و کاهش شغل های خطرناک و پرزحمت محقق نخواهد شد.بهبود اوضاع بهداشتی و سلامت جسمانی مردم فقیر نیز بدون تامین انرژی های لازم امری بعید به نظر می رسد و بدون تحقق آن، کاهش نرخ مرگ و میر درجوامع فقیر میسر نخواهد بود. به طور مثال یکی از بزرگترین قاتلین کودکان در جوامع فقیر یعنی عفونت حاد تنفسی تنها با مرتفع کردن دود ناشی از آشپزخانه های چوب سوز و زغالی، سایه شوم خود را از زندگی کودکان برخواهد چید و بسیاری از بیماری ها تنها با انجام واکسیناسیون مناسب و به موقع و وجود سردخانه های برقی لازم برای انبار و نگهداری واکسن ها و داروها، از جوامع فقیر جهان رخت برخواهد بست. کودکان در شب های تاریک خانه های بدون برق خود قادر به مطالعه و آموختن نیستند و آب را نمی توان بدون وجود انرژی لازم، پمپ و تصفیه کرد. به عبارت دیگرتمامی شواهد و مدارک حکایت از آن دارد که بدون تامین منابع و خدمات انرژی لازم، فقر از جهان ما مرتفع نخواهد شد.علاوه بر این، دنیای امروز با چالش بزرگ دیگری نیز دست به گریبان است و این چالش جدی دورنمایی از اقلیم و اوضاع آب و هوای این سیاره است که در صورت تداوم روند کنونی مصرف سوخت های فسیلی به مرز بحرانی خود وارد خواهد شد.
●مصرف سوخت های فسیلی و آزاد سازی
انرژی های نهفته در این قبیل سوخت ها علاوه بر فواید قابل توجه، میراث و ارمغان شومی نیز به همراه دارد و این ارمغان ناخواسته چیزی نیست جز گازهای به اصطلاح گلخانه ای که بسان یک تله حرارتی عمل می کنند. گازهایی نظیر دی اکسید کربن و متان همچون شیشه یک گلخانه اطراف سیاره زمین را احاطه کرده اند و بخش اعظم انرژی گرمایی خورشید را درون خود به دام می اندازند و به عبارتی یک گلخانه عظیم الجثه در فضا ایجاد می کنند.افزایش انرژی گرمایی خورشید درون جو زمین با افزایش دمای اتمسفر سیاره تبعات ثانویه ای را به دنبال دارد. تغییر و به هم خوردن نظم سیستم های اقلیمی و آب و هوایی یکی از این موارد است که خود می تواند فجایع بی شمار دیگری نظیر سیلاب های مهیب و خشکسالی های ویرانگر را به همراه آورد. فاجعه دیگری که در پی افزایش دمای اتمسفر سیاره رخ می نماید، پس روی یخ های قطبی و ذوب شدن یخچالهای دائمی موجود در قطبین زمین است که می تواند بسیاری از خشکی های کم ارتفاع و جزایر را در آینده ای نه چندان دور با مشکلات جدی و عدیده ای مواجه کند.
این روند در درجه نخست به سبب مصرف فزاینده و افسارگسیخته سوختهای فسیلی توسط جهان صنعتی رخ ننموده است و علاوه بر آن، انتشار گازهای گلخانه ای در کشورهای در حال توسعه نیز به سرعت سیر صعودی و نگران کننده ای را پشت سر می گذارد.امروزه سرانه تولید و انتشار گازهای گلخانه ای در میان ملل صنعتی بسیار بالاتر از ساکنان کشورهای در حال توسعه است، در حالی که آثار و نتایج شوم این روند می تواند آسیب های مهلکی را به مردم کشورهای در حال توسعه و یا ملل فقیر وارد آورد، چرا که آسیب پذیری آنان در مقایسه با ملل ثروتمند و صنعتی به میزان قابل توجهی بیشتر است.آسیب پذیرترین کشورها در مقابل تغییرات عظیم اقلیمی، کشورهای در حال توسعه هستند که شدیدترین اثرات را در آینده متحمل خواهند شد و این در حالی است که کمترین مسئولیت در خصوص تغییر اقلیم و تشدید این پدیده ویرانگر را می توان متوجه این ملت ها دانست. طیف وسیعی از این اثرات نیز دیرزمانی است که دامنگیر ملل فقیر و در حال توسعه شده که از آن جمله می توان خشکسالی و قحطی های مهلک جنوب آفریقا را نام برد.
در پی ایجاد تغییرات اقلیمی در اتمسفر زمین، حوادث و فجایع آب و هوایی شدیدتر و فراوانتر خواهد شد؛ به طوری که می توان این قبیل آثار را طی سالیان اخیر در قالب توفان های شدید هند، سیلابهای مهیب موزامبیک، بنگلادش و حتی کشورهای اروپایی، گردبادهای سوزان آمریکای مرکزی و نظایر آن مشاهده کرد. یکی از ناگوارترین این بلایا نیز بر مردم جزیره کوچک تووالا در اقیانوس آرام حادث شده، به طوری که در پی بالا آمدن سطح دریاها، مردم این جزیره سرگرم مذاکره با مقامات کشور زلاندنو برای تخلیه جزیره و نقل مکان دائم به آنجا هستند. بالا آمدن سطح آب و پیشروی دریا به سوی مرکز جزیره، موجب زیر آب رفتن برخی از مزارع و غیرقابل استفاده شدن زمین های زراعی شده است و همچنان که کارشناسان می گویند، حوادث به وقوع پیوسته در جزیره کوچک تووالا نشانه و گواه کوچکی است از آنچه که در آینده در انتظار بسیاری از مردم جهان خواهد بود.
از این رو، مقوله انرژی در رویارویی جهان با این چالش بزرگ در آستانه قرن بیست و یکم و هزار سوم نقشی اساسی و محوری بر عهده دارد. چطور می توان چهره کریه و زشت فقر را بدون افزایش آلودگی و تشدید پدیده تغییر اقلیم از جهان زدود؟
به اعتقاد کارشناسان و برنامه ریزان توسعه پایدار، این دو هدف یعنی کاهش فقر و جلوگیری از تشدید آلودگی ناشی از مصرف سوخت های فسیلی الزاماً در تقابل با یکدیگر قرار ندارند و می توان با برنامه ریزی مناسب تواماً هردو را تحقق بخشید. ما از پتانسیل عظیم انرژی های تجدید ناپذیر جهت تهیه انرژی پاک، مناسب و کارآمد برای ملل فقیر جهان برخورداریم و به یاری منابع مختلف انرژی های پایدار می توان میلیون ها انسان را بدون افزایش هزینه ای بر دوش این سیاره از چنگ فقر رهانید.

منبع : روزنامه همشهری