تهــــران و چالـه‌هایش

کوچک و بزرگ از وضعیت آسفالت تهران گلایه دارند، بچه‌ها به خاطر اینکه در روند بازیشان اختلال ایجاد می‌شود و بزرگترها به این دلیل که کارهایشان مختل می‌شود.چند سالی است که همه می‌شنویم یا می‌خوانیم که کیفیت آسفالت تهران مرغوب نیست، گرچه به برکت همین آسفالت درب و داغان بیشتر گذرهای فرعی تهران، کار و کسب بسیاری از جلوبندی‌سازی‌ها و آپاراتی‌ها حسابی سکه است اما استاندارد نبودن روکش آسفالت گذرگاه‌های فرعی و البته بسیاری از گذرگاه‌های اصلی تهران همه روزه موجب تحمیل هزینه‌های سنگینی بر شهروندان پایتخت نشین می‌شود.
با این تفاسیر آسفالت خیابان‌ها و معابر تهران تبدیل به مشکل لاینحل مدیران شهر تهران در هر دوره‌ای شده است، مدیران مختلف شهری هر یک برای این معضل دلایل مختلفی را مطرح می‌کنند، چرا که فهم مسئله نیمی از راه حل آن است.
به اعتقاد مهندس اصغر نادری، رییس موسسه قیر و آسفالت تهران،«عمده‌ترین مشکل و معضل در این زمینه، بهره نبردن از نیروی پیمانکار متخصص آسفالت است و متاسفانه گذرهای شهری و بزرگراه‌های ما به دست آسفالت‌کاران پشت بامی انجام می‌شود.»
به گفته نادری دو منبع تولید آسفالت تهران در شرق و غرب وجود دارد. آسفالتی که در شرق تهران تولید می‌شود، دارای کارایی، مقاومت و کیفیت بهتری است، آسفالت غرب تهران نیز که به دست گروهی متخصص استفاده شده، ۱۳ سال عمر کرده و حتی می‌توان آن را به ۱۵ سال نیز رساند.
نبود نیروی متخصص آسفالت گذرگاه‌های شهری، دلیل اصلی عمر دو تا سه ساله آسفالت در خیابان‌های تهران است در حالی که زمان مصرف آسفالت‌های تولید شده را می‌توان با استفاده از نیروی متخصص به ۱۵ سال عمر مفید نیز رساند.
نادری می‌گوید: «تا به حال ما هیچ نیروی متخصصی را در این حوزه تربیت نکرده‌ایم. در بحث مرمت که یکی از مهم‌ترین بخش‌های آسفالت است، حتی پیمانکار و نیروی مشخصی نداریم که به این کار معروف و مشغول باشد، پس شهرداری تهران می‌تواند در یکی از گام‌های مهم خویش، به تربیت این دو نیرو اقدام کند.»
دلیل دوم کم کیفیت بودن آسفالت تهران، طولانی بودن مبدا تا مقصد استفاده از آسفالت است، کارشناسان معتقدند: مبدا تولید آسفالت تا مقصد نباید بیشتر از ۵۰ کیلومتر باشد، علاوه بر این موضوع در ایران و تهران ما سامانه ویژه‌ای برای حمل آسفالت نداریم تا مشکل مبدا تا مقصد طولانی و بیش از ۵۰ کیلومتر را حل کند، در کشورهای دیگر به دلیل وجود این سامانه، حمل تا ۹۰ کیلومتر هم بدون مشکل انجام می‌شود.
این در حالی است که در تهران، برخی از پیمانکاران مصالح آسفالت را به دلیل سرد شدن در مسافت دورتر، جدا می‌کنند و در مقصد مخلوط می‌کنند که این کار یکی از مشکلات مهم در پائین آوردن عمر مفید و بهینه آسفالت است.
آسفالت نامناسب نه تنها هزینه‌های فراوانی را به جامعه و مدیریت شهری وارد می‌کند بلکه نوع آسفالت استفاده شده در سلامتی روانی جامعه نیز موثر است.
رییس موسسه قیر و آسفالت شهرداری تهران در این خصوص می‌گوید: «ما در مشکلات اولیه چنین گرفتار ماندیم، در حالی که آسفالت در سلامت روانی جامعه نیز موثر است، امروزه مشخص شده که یکی از منابع اصلی آلودگی صوتی در گذرهای شهری، همین آسفالت و برخورد تایر ماشین با آن است. در گذشته از دیواره در بزرگراه‌ها برای کاهش صدا استفاده می‌شد اما در دانمارک از آسفالت جدیدی به نام «متخلخل» استفاده می‌کنند که کاهش مناسب صدا را به همراه دارد. البته باید در نظر داشت که نمی‌توان از چنین سیستمی در ایران استفاده کرد زیرا استفاده از این سیستم نیازمند نگهداری و محافظت دقیق و پاکسازی منفذهای آن در فاصله‌های زمانی کوتاه مدت است، کاری که در کشور ما نیازمند پروسه طولانی‌مدت فرهنگ‌سازی آن است.»
ابرشهر تهران که مساحت گذرگاهایش ۱۲۰ میلیون متر مربع است، سالانه به دو میلیون تن آسفالت نیاز دارد،این در حالی است که تولید آسفالت در تهران دو میلیون تن است و بیش از این توان تولید آسفالت در این شهر وجود ندارد، با این حساب نیمی از گذرگاه‌های تهران فقط به دلیل نبود آسفالت قابلیت ترمیم ندارد.
با وجود این شرایط، بنا به گفته دکتر محمد باقر قالیباف، شهردار تهران، در مدت ۴ ماهه کاری (از پایان اردیبهشت تا اواخر شهریورماه) بیش از یک میلیون تن آسفالت در تهران ریخته شده است. البته شهردار تهران در جای جای سخنان خود به کیفیت بد آسفالت تهران اشاره دارد.
● راهکار برای حل مشکل
مدیریت فعلی شهرداری تهران برای حل مشکل آسفالت تهران و چاله‌های آن راهکارهایی را مدنظر دارد، از جمله این راهکارها می‌توان به طرح استفاده از آسفالت سرد در معابر تهران اشاره کرد. بنا به گفته مهندس مسعود نصرآزادانی مدیرعامل سازمان مهندسی و عمران شهرداری تهران، «اجرای طرح استفاده از آسفالت سرد در معابر شهر تهران موفقیت آمیز بوده و مراحل آزمایشی این طرح به اتمام رسیده است.»
مراحل آزمایشی طرح استفاده از آسفالت سرد در قالب طرح جهادی ۱۳۷ در همه مناطق برای لکه‌گیری و پرکردن چاله‌ها و همچنین آسفالت کامل بخشی از خیابان‌های مناطق ۲۱ و ۲۲ شهرداری تهران سپری شده و نتایج حاصله نشان می‌دهد استفاده از این نوع آسفالت بسیار مقرون به صرفه خواهد بود. در تمام دنیا استفاده از آسفالت سرد به دلیل حفظ محیط زیست، جلوگیری از متصاعد شدن گازهای سمی و آلودگی هوا مورد استفاده و تایید است، به همین دلیل جایگزینی آسفالت سرد به جای آسفالت گرم به مرور زمان در دستور شهرداری تهران قرار گرفته است. همچنین از آنجا که در ترکیب آسفالت سرد آب به کار می‌رود در فصل زمستان و هنگام ریزش برف و باران به راحتی می‌توان از این نوع آسفالت استفاده کرد، در حالی که یکی از مشکلات اصلی آسفالت گرم آن است که به هیج وجه درزمین خیس و مرطوب قابل استفاده نیست. بر اساس نظر کارشناسان، ضخامت آسفالت سرد بسیار کمتر از آسفالت گرم و حدود ۵/۱ تا ۵/۲ سانتی متر است و در نتیجه هزینه آن نیز نسبت به آسفالت گرم کمتر و در نتیجه مقرون به صرفه تر است.
استفاده از آسفالت سرد تنها راهی نیست که شهرداری تهران برای کم کردن هزینه و بالا بردن کیفیت آن به کار می‌برد، بنا به گفته گفته محمدرضا کی‌منش، معاون پژوهشکده حمل و نقل و استاد دانشگاه، تهران، «ما راهی جز اجرای سیستم‌های مدرن نداریم. جلوگیری از هدر رفتن سرمایه، مواد خام اولیه در طبیعت، کمتر شدن مزاحمت‌های شهری برای شهروندان و...از مهم ترین نکات برجسته سیستم مدیریت نگهداری است. هم اکنون در حال تهیه مشخصات اصلی گذرگاه‌های تهران هستیم، چون بدون این داده‌ها و تحلیل آماری هیچ کار درستی را نمی‌توانیم انجام دهیم. بعد از این مرحله به اولویت بندی مسائل محافظتی خواهیم پرداخت و راهکار مناسب برای گذرگاه‌های شهر تهران از دل چنین داده‌هایی بیرون خواهد آمد.»
کی‌منش با اشاره به مشکل پیچیده متولیان گذرگاه‌های شهری در تهران و ایران، می‌افزاید: «یکی از مهم‌ترین مشکلات اصلی ما در مدیریت نگهداری گذرگاه‌های تهران، وجود متولیان متعدد است. در همین شهرداری هر گذری دارای چندین متولی است و متولیان بیرونی که هماهنگ شدن با آنها بسیار هم سخت است، کم نیستند یعنی ما برای اجرای طرحی به جز مجاب کردن مدیران شهرداری، ناچاریم مدیران بیرونی را نیز توجیه کنیم. یکی از دلایل اینکه مردم نمی‌توانند متولی خرابی‌های معابر را پیدا کنند همین تنوع مسوولیت‌ها است. وی راه حل این مشکل را تدوین طرح جامع برای معابر شهری تهران می‌داند و می‌گوید: «در این طرح باید تنها یک نهاد، مانند دیگر شهرهای مدرن دنیا شهرداری متولی و جوابگوی گذرگاه‌های شهری باشد. این درحالی است که در بسیاری از نقاط ایران شاهد آنیم که آسفالت‌های ۰۳ سال پیش هنوز مستحکم است؛ آسفالت‌هایی که با تکنولوژی ۳۰ سال پیش انجام شده است، پس مشکل ما در کوتاه بودن عمر آسفالت گذرگاه‌ها، مدیریتی است.»
حمل آسفالت در تهران نامناسب است، روسازی و زیرسازی برای انجام آسفالت دارای مشکلات فنی فراوانی است، مدیریت واحد شهری در سطح معابر اجرا نمی‌شود، حجم تولید آسفالت در تهران بسیار کمتر از نیاز شهر است و...
اینها تعدادی از دلایل نامناسب بودن کیفیت آسفالت در شهر ماست، قدما گفته‌اند فهم مسئله نیمی از حل مسئله است، از این رو با فهم این مسائل می‌توانیم مشکل نامرغوبی آسفالت در تهران را حل کنیم.

معصومه ایمانی

منبع : مجله خانواده سبز