وحشت از زمستانی دیگر

گاهی باران نه شاعرانه كه بی رحمانه می بارد. گاهی باران نه با ترانه كه بازخمه هایی از زخم های پیدا و پنهان زندگی له شده آدم ها زیر بار سنگین ناتوانی و ناچاری می بارد. گاهی پاییز نه فصل رنگ و باران و ترانه كه ایستگاهی می شود مملو از ننگ. مملو از زهری تلخ كه آدمی زاده ای در خواب و پیچیده شده میان بستری از فلاكت تصویر می كند. گاهی سرما درنده تر از لحظه های شاعرانه پشت شومینه و پنجره است. گاهی سرما سوهان ناخراش مرگ است كه دمی از هلاك و هلاكت خلاصمان نمی كند. گاهی سرما خود مرگ است اصلاً كه در خیابان ها و ایستگاه ها وپارك های بی پناهی شهر قدم می زند و نوبرانه مدرنیته را به كام می كشد و تو كارتن خواب ها را می بینی كه در بستری از روزنامه های لاغر و زخمی با تیترهای درشت و رنگی كه نفت را و قیمت ۵۷ دلاری اش را فریاد می زنند، نه كه خفته باشند كه مرده اند.از بس كه وامانده چرخه های سهمگین این شهر غدارند. مرده اند بس كه ناخورده اند. مرده اند از بس كه بی پناهند و كو پناهگاهی كه دمی را لااقل به سر آرند و آتشی را روشن كنند. كه از ترس دیده شدن و شناخته شدن جرأت همین جرقه زدن و آتش كشیدن چوبی و تخته ای را نیز ندارند.
برای اولین بار
نام كارتن خواب ها را بسیاری از ما برای اولین بار از اخبار ساعت ۲۱ سیما در شبی برفی و در ۱۷ آذرسال ۸۲ شنیدیم. آن جا كه «افشار» گوینده خبر مرگ ۴۰ كارتن خواب از سرما را تكذیب می كرد و یادم هست كه همان شب با خبرنگاری كه این خبر را در روزنامه اش زده بود تماس گرفتم و نگران فشاری بودم كه معمولاً این جور مواقع متوجه خبرنگارهاست. با این همه و علی رغم تكذیب آن خبر، «خبر» كار خودش را كرده بود و زنگ هشدار را به صدادرآورده بود و پس از آن شب بود كه درگذشت پراكنده «كارتن خواب ها» گزارش می شد و تابو شكسته شده بود و گفتن و نوشتن از كارتن خواب ها مد روز.
سال ۸۳ اما سال خوشبختی كارتن خواب ها بود و این از سر دلسوزی دانشجویان و به بركت همدردی آن ها نه صدا كه فریاد شد و چه فریادرسایی و چه برنامه متهورانه ای. گروهی از دانشجویان منسوب به «جنبش عدالتخواه دانشجویی» با خیابان خوابی خود در حمایت از كارتن خواب ها در مقابل استانداری تهران، خواهان نگاه دوباره مردان دولت و مسؤولان به این موضوع شده بودند. كاری كه معاون اداره كل سیاسی امنیتی استانداری استان تهران را وادار به اعتراف به وجود بیش از ۴۵۰۰ تا ۵ هزار كارتن خواب در سرتاسر تهران بزرگ كرد. یادم هست كه «فیض» در جواب سؤال دانشجویان كه می پرسیدند شما برای این ها چه كرده اید گفت: « در حال حاضر ۱۸۰ بی خانمان جمع آوری و به مركز اسلامشهر منتقل و همچنین حدود ۱۸۰۰ بی خانمان در اردوگاه قرچك ورامین جمع آوری شده اند.» این صحبت فیض سبب اعتراض دانشجویان و ابراز تعجب آن ها شد و از فردا تعداد واقعی كارتن خواب ها شد مسأله روز و بیا و بگیر و ببر كه یكی می گفت تعداد آن ها این قدر است و دیگری می گفت آن قدر. هر كسی وسط این دعوا برای خودش نرخ تعیین می كرد و آسمان هم كار خودش را می كرد و بار سنگین برف و سرما و یخبندان بود كه برشانه شهر سنگینی می كرد و به تنور داغ و دعواهایی این طرف و آن طرفی تنوره می زد و چهار روز از خوابیدن دانشجویان در مقابل استانداری تهران نگذشته بود كه قائم مقام وزیر رفاه از جمع آوری كارتن خواب ها از سطح خیابان های تهران خبر داد و گفت كه «تمام كارتن خواب ها جمع آوری و تحویل سازمان بهزیستی شده اند.»۲۲ روز پس از آن دیگر مسؤولین بودند كه با قدرت و قوت از جمع آوری كارتن خواب ها حكایت و تعریف می كردند. «سبوحی بود كه بشكست و آبی كه ریخت» تمام شده بود ظاهراً مرگ كارتن خواب ها. سازمان بهزیستی در اقدامی جلوتر از دیگران حتی از مردم خواست كه اگر كارتن خوابی دیدید با ما تماس بگیرید و موضوع را با ما درمیان بگذارید. حالا دیگر سوژه روز وضعیت و جنسیت و موجودیت كارتن خواب ها بود. یكی از میانگین سنی آن ها می گفت و می نوشت كه «میانگین سنی كارتن خواب های تهرانی ۲۵ تا ۴۵ سال اعلام شده است.» و دیگری كشف می كرد كه «تنها ۲ درصد جمعیت كارتن خواب ها را زنان تشكیل می دهند.» كار حتی از این هم بالاتر گرفت و كنكاش ها به جایی رسید كه معلوممان شد تعداد كارتن خواب های جمع آوری شده. نه ۴ هزار و پانصد نفر كه مجموعاً ۸۲۵ نفر بوده و در میانشان بیماران روانی مزمن، سالمندان، معلولان جسمی حركتی و ذهنی و افراد بی سرپرست یا بدسرپرست (معتادین، زنان ویژه، نوجوانان و...) بوده اند و اتفاقاً برخی از كارتن خواب ها از سطح سواد خوبی برخوردارند. به طوری كه سطح تحصیلات ۷۰ نفرشان متوسط، ۹۰ نفر دیپلم، ۱۷ نفر فوق دیپلم و ۱۲ نفر نیز لیسانس و بالاتر دارند و از خودمان نپرسیدیم كه آیا این حقایق آینه ای روبرومان نیست؟ آیا این آمار و ارقام حكایت تلخ و گزنده ای از واقعیات درپوشی شده اطراف ما نیست؟
امسال یك میلیارد تومان
فصل سرمای سال ۸۴آغاز شده است و به بركت همین سرماست كه بالای بام شهرمان برف نشسته است و این تلخ ترین خبر برای كارتن خواب هاست. با این همه خبرهای تلخ تری هم برای آن ها وجود دارد. چنانكه دكتر فقیه سرپرست سازمان بهزیستی كشور در حاشیه دیدار مردمی اش به خبرنگاران گفته است: «بر اساس آمارهای موجود كارتن خواب های جمع آوری شده در سال گذشته، به ازای هر نفر ۱۰۰ هزار تومان هزینه نگهداری داشته اند و بدین ترتیب ما نیازمند یك میلیارد تومان اعتبار برای نگهداری این افراد در سال جاری هستیم.»این در حالی است كه رئیس كمیسیون فرهنگی اجتماعی شورای اسلامی شهر تهران با اشاره به این كه تاكنون هیچ اقدامی برای رفع مشكل دستگاه های مسؤول ساماندهی كارتن خواب ها در تهران توسط دولت انجام نشده است می گوید: «هیأت دولت هر چه سریعتر باید تا قبل از فرارسیدن سرما و مرگ و میر بی خانمان ها و كارتن خواب ها نسبت به تأمین اعتبار ساماندهی آن ها توجه جدی كند.»رسول خادم ادامه می دهد كه «علی رغم پیگیری های به عمل آمده توسط شورای اسلامی شهر تهران، سازمان بهزیستی و اعلام مشكل متعدد توسط شهرداری و نیروی انتظامی و سایر دستگاه های اجرایی برای ساماندهی وضعیت كارتن خواب ها و بی خانمان ها هنوز هیچ اقدامی برای رفع مشكل سازمان بهزیستی و وزارت بهداشت و درمان جهت ساماندهی این مددجویان صورت نگرفته است.»
او می افزاید: سازمان بهزیستی با حداقل اعتبار موجود در تلاش برای ساماندهی و ترخیص بی خانمان هایی است كه بعضاً ۸ ماه در مركز نگهداری موقت اسلامشهر رسوب كرده اند؛ اما تا زمانیكه هیأت دولت اعتبار لازم را به این سازمان و وزارت بهداشت اختصاص ندهد، هیچ اقدام مؤثری در تسریع روند جمع آوری و ساماندهی كارتن خواب ها صورت نخواهد گرفت.خادم با بیان این كه تهران دارای بیشترین بی خانمان و كارتن خواب در سطح كشور است، تصریح می كند: هیأت دولت باید هر چه سریع تر با اختصاص اعتبار لازم مانع از قفل شدن مراكز نگهداری موقت كارتن خواب ها شود.» او ادامه می دهد: «علی رغم اینكه ساماندهی كارتن خواب ها بسیار حائز اهمیت بوده و در حقیقت جان تعدادی از افراد آسیب دیده در خطر است این موضوع هنوز در هیأت دولت مطرح نشده است.»خادم در حالی این حرف ها را زده است كه بزرگترین مركز نگهداری بی خانمان ها در اسلامشهر در حال حاضر به دلیل ناتوانی مالی بهزیستی برای تحویل گرفتن ۲۰۰ بی خانمان با شرایط سختی مواجه شده و بیم آن می رود كه این مركز به گفته برخی مسؤولان، دیگر پذیرای بی خانمان های جدید نباشد.به گفته اغلب كارشناسان امور اجتماعی، در حال حاضر در مورد كارتن خواب ها آنچه بیش از هر موضوع دیگری اهمیت دارد استمرار جنبشی است كه در سال گذشته توسط دانشجویان عدالت جو پی ریزی شده بود با این همه «نژادبهرام» مدیركل امور اجتماعی استانداری تهران می گوید: تمامی یكهزار و ۶۰۰ كارتن خواب جمع آوری شده، مورد آزمایش و پالایش قرار گرفتند و به جز حدود ۲۰۰ نفر كه در مركز اسلامشهر نگهداری می شوند و بر اساس حكم دادگاه باید از سوی بهزیستی تحویل گرفته شوند و البته بهزیستی نیز این موضوع را قبول دارد ولی به دلیل مشكلات مالی اعلام كرده كه فعلاً قادر به تحویل گرفتن و ساماندهی بی خانمان ها نیست.»در همین رابطه دكتر صمدی، مدیركل بهزیستی استان تهران می گوید: «بهزیستی به دلیل نداشتن اعتبار كافی در پرداخت یارانه به ازای هر سالمند، بیمار روانی مزمن و یا معلول برای نگهداری در مراكز غیردولتی، امكان تحویل گرفتن ۲۰۰ نفر مذكور را ندارد.»او با بیان اینكه حتی هنوز بابت تحویل دادن حدود ۱۰۰ نفر كارتن خواب در سال گذشته، به مراكز غیردولتی و خیریه بدهكاریم می گوید: «در صورت تأمین اعتبار لازم برای ساماندهی ۲۰۰ بی خانمان جمع آوری شده، آن ها را تحویل می گیریم و البته استمرار و پایداری این بودجه در سال های آتی بسیارضرورت دارد.»در عین حال «واعظ مهدوی» معاون سیاستگذاری و برنامه ریزی وزارت رفاه می گوید: «مبلغ ۴ میلیارد تومان اعتبار به منظور پیشگیری از آسیب های اجتماعی در تبصره ۱۵ قانون بودجه سال گذشته برای وزارت رفاه لحاظ شده كه از این میزان حدود ۵۰۰ میلیون تومان برای ساماندهی گروه های بی خانمان اختصاص داده شده است. البته با توجه به این كه این مبلغ جوابگوی نیاز كشور نیست، بر اساس برآورد صورت گرفته مقرر شده است كه به ازای هر نفر روز نگهداری افراد بی خانمان و كارتن خواب حدود ۲۵۰۰ تومان پرداخت شود.»وی معتقد است این میزان اعتبار برای تأمین هزینه ها كافی نیست و تنها ناظر بر هزینه خورد و خوراك است. اما طبق برآورد انجام شده و تقاضای سازمان بهزیستی مبلغ ۶۰۰ میلیون ریال برای پرداخت به بهزیستی استان تهران تأمین اعتبار شده است كه وی می گوید: «امیدواریم مشكل تحویل اشخاص مستقر در مركز اسلامشهر بدین وسیله مرتفع شود.»واعظ مهدوی می افزاید: «با توجه به حضور ۲۰۰ كارتن خواب در انتظار ساماندهی در مركز اسلامشهر، با احتساب ۲۵۰۰ تومان برای هر نفر - روز، ماهانه حدود ۱۵ میلیون تومان اعتبار مورد نیاز است، بنابراین این اعتبار نیاز ۴ ماه را تأمین می كند كه در مرحله بعدی با دریافت كمك های دولتی و اعتبارات پیش بینی نشده، امید می رود اقدامات بعدی بموقع به اجرا گذاشه شود.با این همه به نظر می رسد كه موضوع اصلی این پروژه، یعنی «عدم بازگشت كارتن خواب ها به خیابان» دچار سرنوشت نامعلومی خواهد شد. چرا كه برای حل این معضل اساساً بودجه ای تعریف نشده و همه چیز منوط به تصمیمی جدی برای حل مسأله كارتن خواب ها در زمستان امسال است. آیا چنین عنایتی اتفاق می افتد؟

منبع : روزنامه همشهری