عروسک های فرهنگ ساز

عروسك یكی از ساده ترین ابزار برای انتقال مفاهیم عمیق پیرامون جهان هستی واندیشه بشر است.جواد ذوالفقاری، كارگردان و مدرس تئاتر كه در نشست پژوهشی فرهنگستان هنر درباره گرایشهای نمایشهای عروسكی جهان سخن می گفت، ضمن بیان مطلب فوق درادامه به هنرمندان تاثیرگذار در نمایش عروسكی جهان اشاره كرد و گفت: از جمله سردمداران این هنر می توان از تونی سارچ، سرگئی ابراتسف، گوردن گرك وآنوجری نام برد.
وی سپس به تفصیل درباره زندگی این هنرمندان پرداخت و گفت: درسال ،۱۸۸۰ تونی سارچ در «گواتمار» یكی از شهرهای چك متولد شد. وی از همان سالهای نخستین فعالیت هنری اش، از پیروی صرف و چشم بسته از كار اساتید آن زمان خودداری كرد و تلاش نمود تا سبكی متفاوت را درآثارش بالاخص طراحی هایش به وجود آورد. وی با تلاش مستمر و مطالعاتی كه در نقاشی های كلاسیك كشورهای اروپایی انجام داد به مرور به یكی از بزرگترین تصویرگران زمان خودش رسید و با بالاترین دستمزد در انگلیس آغاز به كار كرد.
زمانی كه «سارچ» به هنر نمایش عروسكی علاقه مند شد، «توماس هولدن» یكی از كارگردانان صاحب نام این رشته بود. سارچ صریحتاً به او گفت كه نمایش هایش فاقد هنر است و صرفاً بر فناوری تكیه كرده است. در حقیقت این آفت اكثر نمایشهای زمان سارچ بود كه سعی می كردند با به كارگیری مهارت های تكنیكی عجیب، مفاهیم گنگ، پیچیده و سرشار از پنهانكاری را به مخاطب عرضه كنند.این استاد دانشگاه درادامه افزود: سارچ، هنرمندی بود كه به آنچه در اختیارداشت اكتفا نمی كرد و به همین جهت به آمریكا مهاجرت كرد تا در آنجا با فراغ بال بیشتری به كنكاش و كشف راه های جدید برای تولید آثار عروسكی بدیع بپردازد.
دولتمردان آمریكا، به علت آنكه می خواستند در زمینه فرهنگ، در جهان حرف نخست را بزنند، بستری مناسب را از نظر امكانات برای هنرمندان فراهم ساخته بودندو سارچ ازاین امكانات به بهترین شكل ممكن بهره برد.ذوالفقاری با تاكید بر متفاوت و خلاقانه بودن آثار سارچ ادامه داد: نمایشهای او كاملاً متفاوت و خاص بود، چون در زمینه سبك وساخت كشورهای مختلف مطالعه كرده بود و قصد داشت تا كار تازه ای را ارائه نماید. او در یكی از اجراهایش، بادبادكهایی ساخت كه با تعبیه یك مخزن اكسیژن در آن سبك تر از بادبادكهایی معمولی بود.او باوصل كردن نخ و میله به آن توانست، بازی نرم وخاصی را از آنها بگیرد.
او به همین شیوه اژدهایی ۷۵ متری را به صحنه برد كه در نوع خود بی نظیر بود. سارچ در مدت زمانی كه در آمریكا بود به یكی از برجسته ترین عروسك سازها وطراحان بدل گشت. سبكی كه او در اجرای نمایش هایش به كارگرفت تا قرن بیستم در شرق و غرب به نام شیوه آمریكایی استفاده می شد.این كارگردان نمایش عروسكی در ادامه این نشست به مرور زندگی بنیانگذار یونیما اشاره كرد وگفت: «سرگئی ابراتسف» هنرمند روسی درسال ۱۹۰۱ متولد شد. او فعالیت هنری اش را با فراگیری طراحی و نقاشی آغاز كرد و همزمان با انقلاب شوروی، وارد عرصه بازیگری شد و در این رشته به شهرت رسید. علاقه شخصی او به عروسكها، سبب شد تا در مراسمهای خصوصی به اجرای این هنر بپردازد.
دولتمردان شوروی سابق به رمز تأثیرگذاری عروسك پی برده بودند. لذا از او دعوت كردند تا در محل تماشاخانه ای كه ویژه كارهای كودكان بود، یك مركز تخصصی نمایش عروسكی برپا كند تا از این طریق فرهنگ جامعه را به كودكان آموزش دهند.ذوالفقاری در ادامه به فعالیتهای ابراتسف درعرصه نمایش عروسكی اشاره كرد و گفت: این هنرمند، برآن باور بود كه باید اسرار این حرفه را به یكدیگر منتقل كرد.
او باور داشت با استفاده از نمایش عروسكی ، می توان فرهنگ تازه ای ایجاد كرد و به همین دلیل اتحادیه ای برای نمایشگران عروسكی با نام «یونیما» تأسیس كرد.این اتحادیه تا امروز نیز به فعالیت خود ادامه می دهد و هر چهارسال یكبار یك كنگره در زمینه نمایشهای عروسكی با حضور اساتید این رشته از سرتاسر جهان برگزار می كند.او سپس بر نقش این اتحادیه در كل جریان نمایشهای عروسكی دنیا تأكید و اضافه كرد : با شكل گیری یونیما، بسیاری از صاحبنظران عروسكی، شروع به پژوهش و اندیشه در نمایش عروسكی كردند و بدین شكل راه ورود سنتهای مختلف جهان را در این هنر باز نمودند.وی در این رابطه توضیح داد: گوردن گرگ از جمله نمایشگران عروسكی بود كه به تحقیق درباره تئاتر شرقی پرداخت و توانست از نمایش بونراكوی ژاپن در خلق آثار نمایشی غرب كمك بگیرد.
ذوالفقاری در ادامه این نشست از دیگر هنرمندان تأثیرگذار در نمایش عروسكی نام برد و گفت: جرج لابای فرانسوی، اصول پیچیده نمایش عروسكی را كنار گذاشت و تنها با استفاده از دستهایش و یا ابزار و اشیاء، نمایش هایی را اجرا كرد و برای اولین بار نمایش بازی با اشیا را راه اندازی كرد.این مدرس تئاتر عروسكی در بخش پایانی صحبت هایش مرور كوتاهی بر تاریخچه نمایش عروسكی در ایران كرد و گفت: تا قبل از سالهای ۵۰ ، نمایش عروسكی تنها به خیمه شب بازی و حضور مبارك خلاصه می شد ولی با آمدن اسكار باتك، استاد هنرهای نمایش عروسكی از روسیه به دانشگاه هنرهای دراماتیك باب تازه ای در این رشته باز شد و علاقه مندان به این هنر توانستند با بهره گیری از تكنیك های مختلف ، متل ها و افسانه های كهن ایران را اجرا كنند.

منبع : روزنامه ابرار