چهارشنبه, ۱۹ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 8 May, 2024
مجله ویستا

نانوتکنولوژی‌ در جهان


نانوتکنولوژی‌ در جهان
دنیای‌ تكنولوژی‌ همیشه‌ در حال‌ تغییر و تحول‌ بوده‌ است‌، اما بعضی‌ از این‌ تحولات‌ تنها در یك‌ زمینه‌ خاص‌ از تكنولوژی‌ نیست‌ بلكه‌ حوزه‌ وسیعی‌ از تكنولوژیها را شامل‌ می‌شود. صاحبنظران‌ معتقدند، نانوتكنولوژی‌ از جمله‌ این‌ تحولات‌ را رقم‌ خواهد زد و از این‌ رو، رقابت‌ سختی‌ بین‌ كشورها بر سر آن‌ به‌ وجود آمده‌ است‌. «ام‌. س‌. روكو» مشاور ارشد نانوتكنولوژی‌ بنیاد ملی‌ علوم‌ و رییس‌ كمیته‌ فرعی‌ علوم‌، مهندسی‌ و فناوری‌ نانو(NSET)، وابسته‌ به‌ شورای‌ ملی‌ علوم‌ و فناوری‌ امریكا مستقر در ریاست‌ جمهوری‌، طی‌ مقاله‌یی‌ چشم‌انداز آینده‌ نانوتكنولوژی‌ و فضای‌ تحقیق‌ و توسعه‌ حاكم‌ بر آن‌ در جهان‌ را تبیین‌ می‌كند. در ادامه‌، چكیده‌ این‌ مقاله‌ و نكات‌ برگزیده‌ آن‌ آورده‌ شده‌ است‌ كه‌ می‌تواند در فرصتی‌ كوتاه‌ آشنایی‌ كلی‌ با وضعیت‌ نانوتكنولوژی‌ در جهان‌ را ایجاد كند.
بر مبنای‌ گزارشهای‌ رسیده‌ از سازمانهای‌ دولتی‌ در كشورهای‌ مختلف‌، میزان‌ سرمایه‌گذاری‌ آنها در تحقیق‌ و توسعه‌ نانوتكنولوژی‌ در جهان‌، بین‌ سالهای‌ ۱۹۹۷ تا ۲۰۰۱، ۵۳ برابر افزایش‌ یافته‌ كه‌ بیشترین‌ افزایش‌ مربوط‌ به‌ سال‌ ۲۰۰۱ با نرخ‌ ۹۰درصد است‌.
امروزه‌ دانشمندان‌ به‌ شبكه‌ گستردهای‌ از اكتشافات‌ وارد شده‌اند، به‌ گونهای‌ كه‌ نمی‌توان‌ عرصه‌هایی‌ را در علوم‌ فیزیك‌، زیست‌شناسی‌ و مهندسی‌ دست‌ نخورده‌ دانست‌. صنعت‌ دریافته‌ است‌ كه‌ نانو تكنولوژی‌ مزیت‌ رقابتی‌ ایجاد خواهدكرد و تخمین‌ زده‌ می‌شود تا ۱۰ الی‌ ۱۵ سال‌ آینده‌، تولید سالانه‌ صنعتی‌ نانوتكنولوژی‌ در سطح‌ جهان‌ به‌ یك‌ تریلیون‌ دلار خواهد رسید. كه‌ این‌ میزان‌ تولید به‌ حدود ۲ میلیون‌ نیروی‌ انسانی‌ شاغل‌ در زمینه‌ نانوتكنولوژی‌ نیاز خواهد داشت‌.
امریكا توسعه‌ پایه‌های‌ علوم‌ و مهندسی‌ را با راهبردی‌ چندرشته‌یی‌ از طریق‌ برنامه‌ پیشگامی‌ ملی‌ نانوتكنولوژی‌ آغاز كرده‌ است‌ و ژاپن‌ و اروپا برنامه‌های‌ گسترده‌یی‌ دارند و طرحهای‌ فعلی‌ آنها برای‌ ۴ تا ۵ سال‌ آینده‌ برنامه‌ریزی‌ شده‌اند. كشورهای‌ دیگر، حوزه‌های‌ دارای‌ پتانسیل‌ خود را ترویج‌ كرده‌ اند و تفاوت‌ میان‌ كشورها، در زمینه‌ «حوزه‌های‌ تحقیق‌»، «سطح‌ تلفیق‌ برنامه‌ها با بخش‌های‌ مختلف‌ صنعت‌» و «مقیاس‌ زمانی‌ هدفهای‌ تحقیق‌ و توسعه‌» است‌. نانو تكنولوژ پتانسیل‌ بهبود كارایی‌ انسان‌، توسعه‌ پایدار مواد، آب‌، انرژی‌ و غذا، محافظت‌ از باكتریها و ویروس‌های‌ ناشناخته‌ و حتی‌ كاهش‌ عوامل‌ بهم‌ زدن‌ نظم‌ عمومی‌ را دارد و توسعه‌ این‌ عرصه‌، پیش‌ شرطی‌ برای‌ پیشرفت‌ سایر فناوری‌های‌ كلیدی‌ از جمله‌ بیوتكنولوژی‌ و انقلاب‌ دیجیتال‌ است‌.
تقریبا هیچ‌ حوزه‌ مهمی‌ از شبكه‌ تحقیق‌ و توسعه‌ مقیاس‌ نانو دست‌ نخورده‌ باقی‌ نمانده‌ است‌ و دیگر این‌ سوال‌ مطرح‌ نیست‌ كه‌ آیا نانوتكنولوژی‌ توسعه‌ می‌یابد یا خیرأ بلكه‌ این‌ سوال‌ مطرح‌ است‌ كه‌ چه‌ كسی‌ در هر عرصه‌ پیشتاز خواهد بود؟ در واقع‌ انتظار می‌رود در ۱۰ الی‌ ۱۵ سال‌ آینده‌ به‌ سبب‌ رشد و توسعه‌ نانو تكنولوژی‌، تغییرات‌ چشمگیر علمی‌، فناوری‌ و اجتماعی‌ ایجاد شود.
تخمین‌ زده‌ شده‌ است‌ كه‌ تولیدات‌ نانوتكنولوژی‌ در ۱۰ الی‌ ۱۵ سال‌ آینده‌ به‌ یك‌ تریلیون‌ دلار برسد. اگر تصور كنیم‌ حداكثر برای‌ تولید نیم‌ میلیون‌ دلار نیاز به‌ یك‌ متخصص‌ باشد، پیش‌بینی‌ می‌شود ۲ میلیون‌ نفر در این‌ زمینه‌ مورد نیاز باشد.
به‌ نظر می‌رسد دانش‌ فنی‌ و محصولات‌ نانوتكنولوژی‌ در همین‌ برهه‌ زمانی‌ )۱۵ ۱۰سال‌ آینده‌(، رفته‌ رفته‌ به‌ زندگی‌ روزانه‌ ما وارد شود. این‌ زمان‌، اگر آن‌ را با فناوری‌ اطلاعات‌ مقایسه‌ كنیم‌، زمان‌ نسبتا كوتاهی‌ است‌.
در مورد نانوتكنولوژی‌، عبارت‌ «از دست‌ ندادن‌ قطار فعلی‌» در شركتهای‌ بزرگ‌ و بعضی‌ كشورها مطرح‌ شده‌ است‌. «قطار رفته‌» به‌ فرصتهای‌ اخیر در عرصه‌هایی‌ چون‌ ژنتیك‌، بیوتكنولوژی‌ و فناوری‌ اطلاعات‌ اشاره‌ دارد. اینك‌ همیاری‌ میان‌ حوزه‌های‌ همگرا، نقش‌ موثری‌ در تولد و رشد فناوری‌های‌ جدید ایفامی‌ كند و به‌ نظر می‌رسد این‌ همگرایی‌ از مقیاس‌ مولكولی‌ در حال‌ شروع‌ شدن‌ است‌. تشخیص‌ اینكه‌ نانوتكنولوژی‌ روندی‌ كلیدی‌ در علم‌ و فناوری‌ قرن‌ بیست‌ویكم‌ است‌، در سالهای‌ ۱۹۹۷ و ۱۹۹۸ اتفاق‌ افتاد. كلینتون‌ رییس‌ جمهور وقت‌ امریكا، اولین‌ برنامه‌ ملی‌ نانوتكنولوژی‌ را با مشاركت‌ دستگاه‌های‌ كلیدی‌ دولت‌، بخش‌ خصوصی‌ و دانشگاه‌ در ژانویه‌ ۲۰۰۰ اعلام‌ كرد و این‌ برنامه‌ محرك‌ فعالیتهای‌ دیگر كشورها شد.
در سال‌ ۲۰۰۱ تقریباص همه‌ كشورهای‌ توسعه‌ یافته‌ برنامه‌های‌ مورد نیاز توسعه‌ نانو تكنو لوژی‌ خود را تدوین‌ كرده‌ بودند یا در شروع‌ آن‌ بودند. چندین‌ كشور، استفاده‌ از دفاتر هماهنگ‌ كننده‌ ملی‌ را مشابه‌ شورای‌ ملی‌ علوم‌ و فناوری‌ امریكا اقتباس‌ كردند. در سال‌ ۲۰۰۱ بیشتر از ۳۰ كشور در عرصه‌ نانوتكنولوژی‌ در سطح‌ ملی‌ دارای‌ فعالیت‌ یا برنامه‌ هستند.
سرمایه‌گذاری‌های‌ دولتی‌ در علوم‌ و فناوری‌ نانو بین‌ سال‌های‌ ۱۹۹۷ تا ۲۰۰۱، بیشتر از ۳ برابر شده‌ است‌. در آسیا برنامه‌های‌ در حال‌ رشدی‌ در ژاپن‌، چین‌، كره‌ جنوبی‌، تایوان‌ و سنگاپور وجود دارد و در این‌ زمینه‌ فعالیتها و توافقنامه‌های‌ مهم‌ بین‌ المللی‌ افزایش‌ یافته‌اند. به‌ عنوان‌ مثال‌ موافقتنامه‌هایی‌ بین‌ بنیاد ملی‌ علوم‌ امریكا و اتحادیه‌ اروپا، APEC، روسیه‌ و چین‌ و همچنین‌ ایالتهای‌ نیویورك‌ امریكا و كبك‌ كانادا امضا شده‌ است‌.
از بین‌ فرصتهای‌ بسیار گسترده‌ تحقیق‌ و توسعه‌، كشورهای‌ مختلف‌ با توجه‌ به‌ تجربه‌ و نیازهای‌شان‌، حوزه‌هایی‌ را برای‌ توسعه‌ انتخاب‌ كرده‌اند. یك‌ چالش‌ اصلی‌ برای‌ پیشرفت‌ نانوتكنولوژی‌، آموزش‌ و تعلیم‌ نسل‌ جدید نیروهای‌ كار ماهر با گرایش‌ چند رشته‌یی‌ است‌. چالشهای‌ علمی‌ و فنی‌ مشتركی‌ نیز وجود دارد كه‌ بین‌ كشورها مشترك‌ است‌ و به‌ دلیل‌ اهداف‌ بزرگ‌ انسانی‌ مورد توجه‌ قرار می‌گیرند.
به‌ گفته‌ كارشناسان‌، انتظار می‌رود پروژه‌های‌ تحقیق‌ و توسعه‌ مشترك‌ بین‌المللی‌ در سالهای‌ آینده‌ افزایش‌ یابند. نانوتكنولوژی‌ با دیگر حوزه‌های‌ تحقیقات‌ دارای‌ وجوه‌ مشتركی‌ است‌، نه‌ اینكه‌ جایگزین‌ آنها باشد.
درحالی‌ كه‌ محققان‌ منفرد و گروههای‌ كوچكتر تحقیقاتی‌، بخش‌ زیادی‌ از تحقیق‌ و توسعه‌ مقیاس‌ نانو را انجام‌ می‌دهند، مراكز تحقیقاتی‌ بزرگتر نقش‌ اساسی‌ در توسعه‌ موضوعات‌ مهم‌ و ایجاد مشاركتها ایفا می‌كنند. این‌ مراكز باعث‌ همگرایی‌ بلندمدت‌، فعالیت‌ بین‌ رشته‌یی‌ و همچنین‌ گردهم‌ آمدن‌ افرادی‌ با تجربیات‌ و ابزارهای‌ مختلف‌ مورد نیاز توسعه‌ نانوتكنولوژی‌ می‌شوند.
بخش‌ اعظم‌ مراكز مهم‌ نانوتكنولوژی‌ در سراسر جهان‌ در یك‌ سال‌ اخیر تاسیس‌ شده‌ است‌. علاوه‌ بر انقلاب‌ دیجیتال‌ و زیست‌ شناسی‌ جدید ، نا نو تكنو لوژی‌ به‌ عنوان‌ یك‌ روند كلیدی‌ علم‌ و فناوری‌ در دهه‌های‌ آینده‌ مورد توجه‌ قرار گرفته‌ است‌ و در این‌ حوزه‌، اكتشافات‌ بیشتری‌ نسبت‌ به‌ دو حوزه‌ دیگر اتفاق‌ می‌افتد.
فناوریهای‌ نانو، بیو و اطلاعات‌ با همیاری‌ بزرگی‌ با دیگر علوم‌ رشد خواهند كرد. همگرایی‌ علوم‌ در جهان‌ به‌ سوی‌ ابعاد نانو خواهد بود. تحقیق‌ و توسعه‌ علوم‌ و مهندسی‌ مقیاس‌ نانو، عمدتاص در مرحله‌ پیش‌ رقابتی‌ است‌. همكاری‌ بین‌المللی‌ در تحقیقات‌ بنیادی‌، چالشهای‌ فنی‌ بلندمدت‌، علم‌اندازه‌گیری‌، آموزش‌ و مطالعه‌ اثرات‌ اجتماعی‌ این‌ فناوری‌، نقش‌ مهمی‌ در تكوین‌ و رشد این‌ عرصه‌ خواهد داشت‌.
مقیاس‌ نانو پتانسیل‌ تبدیل‌ شدن‌ به‌ كارآمدترین‌ مقیاس‌ طولی‌ ساخت‌ و تولید را دارد. صنعت‌ و گروههای‌ تجاری‌ دریافته‌اند كه‌ نانوتكنولوژی‌، باعث‌ تغییر ذهنیت‌ عمومی‌ (PARADIGM Shift) در اقتصاد می‌شود. این‌ فناوری‌ بزودی‌ تغییرات‌ شگرفی‌ را در تمام‌ عرصه‌ها ایجاد خواهد كرد.

نوشته شده توسط: عبدالرضا اسدی‌ فرد