مردی با آهنگهای جاودان

مرعلی تجویدی، هنرمند برجسته موسیقی و نوازنده ویلون در آخرین روزهای سال گذشته پس از پنج سال تحمل بیماری در سن ۸۶ سالگی در منزل خود درگذشت. آخرین كلامی كه از استاد تجویدی شنیده شد، تبریك سال نو بود كه در مصاحبه تلفنی با رادیو فرهنگ گفت.
علی تجویدی در سال ۱۲۹۸ در خیابان ری شهر تهران متولد شد و با توجه به دانش هنری پدرش، هادی خان تجویدی، خیلی زود به دنیای هنر قدم گذاشت. پدر او از شاگردان ممتاز كمال الملك و یكی از استادان مینیاتور در ایران بود. هادی خان علاوه بر نقاشی، تار هم می نواخت و به همین دلیل علی تجویدی در ابتدا با این ساز آشنا شد و سپس نواختن فلوت را نزد آقای ظهیرالدینی آغاز كرد و از ۱۶ سالگی نیز به فراگیری ویلن نزد آقای سپهری پرداخت. پس از آن نیز با حضور در كلاسهای استاد حسین یاحقی، یادگیری ردیفهای موسیقی ایرانی را آغاز كرد.
مرحوم تجویدی درباره مراحل یادگیری موسیقی خود، نوشته است: «مقدمات را نزد پدرم و هادی تجویدی (برادرم) آموختم. در ۱۲ سالگی دستگاههای ایرانی را می شناختم. مرحوم ابوالحسن صبا چون نزد پدرم نقاشی كار می كرد، به منزل ما رفت و آمد داشت و از همان موقع با ایشان آشنا شدم. اولین سازی كه آموختم، تار بود، ضمناً موقعی كه در دبیرستان تحصیل می كردم، به گروه پیشاهنگی وارد شدم و فلوت آموختم و با نت آشنایی پیدا كردم. در ۱۶ سالگی به كلاس حسین یاحقی رفتم و پس از شش ماه نزد ایشان به آموختن ویولن مشغول شدم و سپس به كلاس مرحوم صبا رفتم و شش سال نزد این استاد به فرا گرفتن موسیقی و نوازندگی ویولن پرداختم، در ضمن سه تار و ضرب را هم نزد ایشان یاد گرفتم و برای پیشرفت تكنیك ویولن بنا به توصیه ایشان سه سال نزد یك استاد خارجی كار كردم و نیز به وسیله یكی از دوستانم با حضرت حاج آقا محمد ایرانی و جناب ركن الدین مختاری و سایر موسیقیدانان ایرانی از جمله نورعلی برومند و مرحوم طاهرزاده و مرحوم قهرمانی آشنا شدم. در حقیقت دستگاههای كامل ایرانی و تصانیف مرحوم شیدا را نزد این بزرگواران آموختم و چون ذوق آهنگسازی داشتم، بنا به توصیه آقای ركن الدین مختاری به ساختن آهنگ پرداختم و در كلاس كنسرواتوار آزاد موسیقی نام نویسی كردم. از ۲۷ سال پیش در رادیو مشغول كار نوازندگی، آهنگسازی، عضویت كمیسیون موسیقی و سرپرستی و رهبری اركستر هستم. آهنگ هایی به صورت ترانه ساخته ام كه بیشتر در برنامه گلها اجرا شده است. اشعار آنها را اغلب آقای رهی معیری و بیژن ترقی و معینی كرمانشاه ساخته اند. شعر چند ترانه را هم خودم ساخته ام.»
محمدرضا محمدزاده كه از سال ۱۳۸۲ به عنوان پرستار استاد در خانه او حضور داشت در گفت و گویی با فاضل جمشیدی در زمان حیات ایشان گفته بود: «با توجه به درد و كهولت سنی كه ایشان دارند، با آغوش باز و مهر و محبت فراوان از میهمانانی كه به ملاقاتشان می آیند، پذیرایی می كنند. دوست دارند با همه مهربانی كنند... یادم می آید زمانی بود كه استاد از درد پشت، بسیار رنج می بردند. وقتی به ایشان می گفتم امروز ملاقات دارید، دردشان را كمتر احساس می كردند. تنها به من تذكر می دادند طوری نشان دهید كه درد پشتم مشخص نشود تا در حضور میهمانان و همكارانم شرمنده نباشم. ایشان هم در لحظه ای كه ملاقات كنندگان حضور داشتند، با اشاره به من نشان می دادند كه درد دارند یا نه، تا من برای جابه جایی ایشان اقدام كنم.»
تجویدی در سال ۲۰۰۲ از سوی یك بنیاد بین المللی به عنوان مرد سال جهان معرفی شد. آهنگهای «تذرو» و «مناجات» از آخرین ساخته های تجویدی بود كه در سال ۱۳۷۸ از سوی اركستر موسیقی ملی ایران به رهبری فرهاد فخرالدینی اجرا شد.
استاد تجویدی در سالهای اخیر نه چیزی می نوشت، نه ساز می زد و نه راه می رفت، در آخرین روزها حتی حرف زدن نیز برای او مشكل شده بود.
به گفته شوكت تجویدی، همسر استاد، در ماههای اخیر حیات مرحوم علی تجویدی، نه تنها خود ساز نمی زد، بلكه حتی تاب و توان شنیدن موسیقی های ضبط شده خودش را هم نداشت. وقتی قطعه ای از آثار خودش را نیز می گذاشتند، به اواسط قطعه نمی رسید كه با اشاره می خواست كه موسیقی را قطع كنند؛ چون به یاد زمانهای ساز زدن خود و خاطرات گذشته می افتاد و ناراحتی اش دوچندان می شد.
استاد محمدرضا شجریان در یادبود استاد تجویدی در متنی كوتاه نوشت: «نسلی كه به پشتكار و عشق، بنای فرهنگ و هنر ایران زمین را رفعت و شكوه بخشیدند، یكایك از دست می روند، اما به استواری فرهنگی كه چونان حافظ و مولانا و فردوسی را در خود پرورانده باور عمیق دارم... ذوق آهنگسازی او [تجویدی] اصالت را با نیاز و زبان مردم درآمیخت، چنان كه نغمه هایش بر سر زبانها افتاد و در پی سالها كه از آفرینش آنها می گذرد، هنوز نیز در خلوت تنهایی خویش زمزمه می كنند.»
همایون خرم، آهنگساز و همكار زنده یاد تجویدی در اركستر گلها نیز در مراسم تشییع پیكر استاد گفت: «مرگ تجویدی موجب فراموش شدنش نمی شود. او با آثاری كه ساخته، یادش همواره زنده و هر روز در میان ماست.»
رضا بایگان

منبع : روزنامه ایران