الگوسازی لباس امری دولتی یا مدنی؟

برخلاف نظر طراحان مد و لباس در مجلس كارشناسان می گویند یكسان سازی مانع از تحقق جامعه سالم یا سالم سازی محیط است. دكتر صدیق سروستانی جامعه شناس و استاد دانشكده علوم اجتماعی دانشگاه تهران یكی از كارشناسانی است كه می گوید مد و در پی آن رنگارنگی و تنوع در جامعه به ایجاد محیط سالم در جامعه كمك می كند.
دكتر صدیق سروستانی تأكید دارد كه هیچ آسیب تك جنسیتی در جامعه وجود ندارد و عوامل دیگری در وقوع این جرایم دخیلند. گفتگوی حاضر درباره اهمیت مد و اثر آن در ایجاد یك محیط سالم و خلاق در جامعه پیش رفته است:
● جناب صدیق سروستانی، از مدتی قبل طرحی در مجلس مطرح شد كه به طرح مد و لباس معروف شد، تحلیل شما از طراحی لباس ملی و مد مشخص چیست؟
- باید نكته ای را متذكر شوم. پوشش و لباس به طور كلی دو كاركرد دارد یكی «حفظ فرد در برابر سرما و گرما» و دیگری «حفظ هنجارهای ارزشی» . با این توضیح باید بگویم همه به نوعی مشكلات را زنانه می كنند. مشكل اساسی دراین است كه ما نظام كنترل اجتماعی غلطی در پیش گرفته ایم وگرنه با چنین طرحهایی مشكلات قابل رفع نیست.
●ما مدتی قبل هم شاهد این واقعه بودیم كه مجلس با ارائه طرحی قصد تعیین مهریه برای دختران از طریق كمیته ای در فرمانداری هر شهر را داشت تا بتواند بر اساس شغل پدر دختر و یا مواردی مشابه مهریه را تعیین كنند. این كار نیز به نوعی همین برنامه یعنی دخالت در امور خصوصی مردم تلقی نمی شود؟
- این گونه كارها ،غیر علمی ترین كارهایی است كه می توان با انجام آن در تصمیم گیری های خصوصی مردم دخالت كرد. یك خانواده هم وقتی نگرانی هایش از وضع جوان خود را با محدود سازی یا دخالت در امور او بروز می دهد خطاهای جبران ناپذیری را شكل می دهد. دراین گونه موارد باید تا آنجا كه ممكن است دولت كنار برود و همه نهادهای غیر دولتی مشاركت كنند. باید خانواده ها جلو بیایند. دراین گونه موارد نباید چنان وارد شویم كه برچسب زنی كرده باشیم. اگر اینگونه دخالت كنیم محل كار هم می شود سربازخانه. باید دست به دست هم بدهیم و كاملا مردمی و غیر دولتی معضل را مرتفع كنیم. باز هم تأكید می كنم این یك كار فرهنگی است و نه دولتی. منظورم از دولت هم معنای اعم آن است. اگر دولت بخواهد در امر لباس پوشیدن مردم دخالت كند نتیجه مطلوبی نمی گیرد.
● به هرحال وقتی سخن از لباس و مد می شود ناخودآگاه همه به فكر لباس پوشیدن زنان می افتند. برای همین هم حساسیتهایی به همراه دارد. به نظر شما چنین بحثی می تواند درست باشد ؟
- این نظر درستی نیست. ببینید ما خودمان هم هركدام تابع مدی هستیم و براساس آن لباس می پوشیم. ست كردن لباس مقتضای سالم سازی محیط است و وقتی بتوانیم یك فضایی را ایجاد كنیم كه درآن رنگها حضور دارند و تغییر در محیط قابل لمس است می توانیم به سلامت محیط امیدوار باشیم. این وضع نباید با تجمل خلط شود.
● ببینید، مسئولان پلیس همواره عامل لباس را در وقوع حوادث تلخ دخیل می دانند. مثلا در همین چند ماه گذشته گروه های بزهكار زنان و دخترانی را ربوده اند و پس از آزار و اذیت آنها را رها كرده اند. پلیس در تحلیل این وقایع لباس پوشیدن را عاملی برای تحریك این قبیل بزهكاران برشمرده است. به نظر شما این حرف از نظر كارشناسی محلی از اعراب دارد؟
- بگذارید تأكید كنم كه هیچ آسیب اجتماعی تك جنسیتی نداریم. به عبارت دیگر تا بی قانونی نباشد ارزش قانون مشخص نمی شود بنابراین شما هیچ جامعه نرمالی را پیدا نخواهید كرد كه همه مثل هم باشند. جامعه نرمال تركیبی از كثیری از همنوایان و قلیلی از كجروان است و برای همین هم یكسری الگوها را تعریف كرده یا می كنیم. پس حتی اگر بیاییم و به زنان بگوییم از فردا در جامعه ظاهر نشوند یا اینگونه ظاهر شوند نمی توانیم مشكلی را حل كنیم چرا كه اگر مدت كوتاهی چنین كنیم خواهیم دید چه تبعات وخیم تری دارد. بگذارید سئوالی بپرسم اگر با پوشش مشكلات مورد نظر حل می شد ما زمستانها نباید شاهد وقوع جرمی از این دست می شدیم چرا كه زمستانها به دلیل برودت هوا پوشش به حد اعلای خود می رسید ولی چرا ما شاهد وقوع چنین جرایمی هستیم.
● اصلا چه الزامی برای وجود مد وجود دارد؟ همین كه ما تابستان مجبور شویم یك لباس بپوشیم و پاییز لباسی دیگر و بعد این رویه ادامه پیدا كند هزینه های سنگینی را به جامعه تحمیل می كنیم، به نظر شما این وضع می تواند بر اقتصاد خانواده تاثیر منفی بگذارد و تبعات ناخوشایندی به همراه داشته باشد؟
- باید توجه داشته باشیم كه پرداختن به مسئله مد و لباس نیازمند رویكری چندوجهی است. باید ببینیم برای چه سنی در چه زمانی برای چه اقشاری و در چه مكانی می خواهیم به بررسی بپردازیم.
اصالتا خود «مد» نه تنها اشكالی ندارد كه به دلیل تلون و تنوعی كه ایجاد می كند با احتساب مولفه های ارزشی جامعه می تواند مثبت باشد. ما موظفیم كه تحول و تنوع در جامعه ایجاد كنیم. من در خود مد هیچ اشكالی نمی بینم. اما وقتی زندگی به سوی زندگی مصرفی پیش برود آن وقت خود این زندگی یك آسیب هایی دارد. اما این به معنای آن نیست كه از طریق قانونگذاری و دخالت دولت كار قابل حل است.
●با این توضیحات بگذارید یك سئوالی مطرح كنم. شما می گویید مد و اصل آن برای سلامت جامعه خوب است. اما دستكم كسانی كه طرح مد و لباس را پیش برده اند معتقدند بی هنجاری در مد و لباس سبب شده كه امروز در شهر لباسهایی بر تن زنان و دختران ببینیم كه آن را برنتابیم. آیا این یك آسیب نیست؟
- تأكید كردم كه خود مد هیچ اشكالی ندارد به جز آنكه باید هنجارهای اصلی با یك تنظیماتی در آن لحاظ شده و مورد توجه قرار بگیرد. نخست آنكه نباید به همراه مد آن عریانی مورد نظر در غرب رواج یابد. دیگر اینكه باید ضوابطی كه در فرهنگ ماست مورد توجه قرار بگیرد.
● مگر همین طرح مد و لباس نمی تواند این كار را انجام دهد؟
- نه قبلا هم گفتم كه كار دولتی نیست. با اندكی تسامح و تساهل می توانیم این كار را از طریق خود جوانان حل و فصل كنیم. این تساهل و تسامح كه می گوییم اغماض در قبال دشمن نیست.
این كار و این تساهل و تسامح برای همین جوانهای خودمان كه سرمایه اجتماعی كشور هستند صورت می گیرد. این جوانها به هر حال نیازمند یكسری معافیت ها هستند. باز هم تأكید می كنم ما معافیت به دشمن نمی دهیم بلكه جوانهای خودمان را فرصت می دهیم. در این صورت وظیفه ما بزرگترها هم این می شود كه با ایجاد یك نظام كنترل اجتماعی صحیح و به دور از برخورد، ضوابط اساسی را كه گفتم رعایت كنیم و اگر ما خودمان از تغییر محیط و رنگ ها حمایت كنیم و به دنبال آن باشیم می توانیم جوانان را كه متقاضیان اصلی این تغییر و تحول هستند جذب كنیم.
● شما مرتب از تغییر و تحول صحبت می كنید و می گویید این تغییر و تحول به سلامت جامعه كمك می كند. چرا چنین اعتقادی دارید؟
- نگاه كنید وقتی قدری از تهران خارج می شوید و چهره طبیعت نمایان می شود چه حال و هوایی پیدا می كنیم. بین وضع قبلی و وضع كنونی مان تحولی ایجاد می شود كه در روحیه ما تاثیر می گذارد. این تغییر وقتی در نوع نگرش و حركتهای ما نیز ایجاد بشود می تواند منشا اوضاع مثبتی باشد.
نسل جوان نیز نیازمند تحرك است. در شرایط مدرن و جدید باید باعث نوآوری شویم و تشویق به نوآوری كنیم. دراین حالت جوانان خودمان اقدام به نوآوری و ایجاد مد مطابق اصول و ضوابط جامعه ما می كنند و از آن مصرف گرایی مورد نگرانی شما هم كاسته می شود.
وقتی در زندگی ما طیفی از رنگها به وجود آید سبكهای زندگی متفاوت وجود داشته باشد آن وقت وضع فرق می كند تا یك شرایط عادی معمولی. طبیعت را نگاه كنید. همه اش باهم تفاوت دارد. روز دارد، شب دارد اینها ضرری به یكدیگر نمی زنند و لازم و ملزوم یكدیگرند. بنابراین فرض اصلی غلط است. اینكه فكر كنیم با رنگارنگی پوشش تحریك پذیری بزهكاران افزایش می یابد به دلیل نظام كنترل اجتماعی ناقص ماست كه جایی به نیازها درست پاسخ نداده و جایی دیگر با محدود سازش به عنوان حل ماجرا وارد عمل شده است.
●طبیعت چگونه می تواند برای سلامت اجتماعی ما موثرواقع شود و در قالب مد به كمك ما بیاید؟
- با ایجاد روح زیبایی پسندی. برای همین است كه می گویم موظفیم كه مد بیاوریم. ببینید حتی آدمی لحظه لحظه اش تغییر است. ثابت نیست. برای همین اول نوزاد خلق می شود و بعد بزرگ و بزرگتر می شود. تغییرات تولد تا مرگ حكایت از همان تنوع در طبیعت دارد كه ما باید از آن و دیگر مولفه های طبیعی الگوبرداری كنیم. وقتی ما در طبیعت دو روز مثل هم نداریم و در نظام خلقت هر روز با روز دیگر متفاوت است آن وقت چرا می خواهیم همه افراد جامعه را شبیه هم و مشابه هم كنیم.

سینا قنبرپور

منبع : روزنامه همشهری