فرود به اعماق زمین

همه می دانند كه قله اورست «بام جهان» است. اما عمیق ترین غاری كه تاكنون بشر توانسته است به آن دسترسی پیدا كند كجاست و چه نام دارد؟ گروهی از غارنوردان زبده اوكراینی به تازگی موفق شدند ركورد راهیابی و نفوذ به اعماق زمین را بشكنند. آنها دو كیلومتر یا به عبارتی ۲۰۰۰ متر از سطح زمین پائین رفتند تا موفق به ثبت یك ركورد خیره كننده شدند. ماجرای این ركورد شكنی و برخی اطلاعات و آمار حاشیه ای پیرامون آن را در پی می خوانید.
•••
محلی كه در آن «یوری كاسیان» و گروه غارپیمایان همراه او توانستند نام خویش را در فهرست ركورد شكنان تاریخ به ثبت برسانند مرطوب، تنگ و سرد است. این حفره زیرزمینی عمیق كه در ناحیه ای موسوم به Arabica Massif در جمهوری گرجستان در محدوده سرزمینی شوروی سابق واقع شده است پهنایی در حدود ۱۰ متر و ارتفاعی در همین حدود دارد. ریگ نسبتاً نرمی محوطه گودالی را كه ماجراجوهای اوكراینی بر روی آن ایستاده اند پوشانیده است. بالای سر آنها كوه عظیمی از سنگ آهك به ارتفاع بیش از دو كیلومتر گویی این قهرمانان داستان ما را در فشار و تنگنا قرار داده است.«گرا اسكینچیلاس» یا «پایان بازی» نامی است كه این غار شناسان برای كشف جدید خویش برگزیده اند و جالب اینجاست كه آنها در انتهای این راه طولانی راهی ندارند جز اینكه برای خروج از غار به طرف بالا حركت كنند. راه های دیگر ظاهراً مسدود هستند. البته گروه اعزامی از اوكراین با كمال موفقیت توانسته است هدف اولیه خویش را كه همانا ثبت یك ركورد جهانی تازه بود محقق سازد: جست وجوگران اوكراینی درست ۲۰۸۰ متر از ورودی خویش به غار كرابرا (Krubera Cave) در حاشیه دره ای موسوم به Abakhazian Ortobalagang Valley فاصله گرفته اند و بدین ترتیب توانسته اند ركورد جهانی جدیدی را از خود بر جای گذارند. آنها به نخستین افرادی در جهان تبدیل شده اند كه موفق به عزیمت به درون غاری به عمق بیش از دو كیلومتر شده اند.
•ثبت یك ركورد خیره كننده
ماجراجوهای اوكراینی در واقع كودتای بی همانندی را اكتبر گذشته در جریان یك سفر ۱۷ روزه به اعماق آهكی زمین پایه ریزی و اجرا كردند. اما جریان این ركورد شكنی خارق العاده به تازگی (پس از حدود ۶ ماه) به آگاهی همگان رسانیده شد. «این رویایی بود كه به حقیقت پیوست.» «آلكساندر كلیمچوك» رئیس هیات اعزامی از «موسسه زمین شناسی» در «آكادمی ملی علوم اوكراین» ضمن بیان این مطلب می افزاید: «از وقتی كه مرز ۱۰۰۰ متر در سال ۱۹۵۶ در فرانسه به عنوان جدیدترین مرز ثبت شد، غار شناسان همواره در رویای دسترسی به ركورد ۲۰۰۰ متر در اعماق زمین به سر برده اند.»موفقیت اخیر غارنوردان اوكراینی نتیجه تلاش هماهنگ «كلیمچوك» و رفقای غارنورد او در «اتحادیه غار شناسان اوكراین» است كه پیشتر نیز موفقیت هایی را طی پنج سال گذشته برای ایشان در راهیابی به درون غارهای بسیار عمیق قفقاز و همچنین غارهای واقع در حاشیه كوهستان تاراس (Taurus Mountains) در تركیه به ارمغان آورده بود. «ندای غار» نام پروژه ای است كه غارنوردان زبده اوكراینی با حمایت مالی «انجمن ملی جغرافیای آمریكا» اندیشه اجرای آن را در سر می پرورانند. «كشف این غارها در اعماق بسیار زیاد با كشف قطبین شمال و جنوب یا كشف بلندترین قلل كوهستانی جهان قابل مقایسه است.» «كلیمچوك» ضمن بیان این مطلب می افزاید: «دستاورد گروه اعزامی ما به گرجستان به عنوان مثال با دستاورد نخستین فاتحان قله اورست قابل مقایسه است.»
•یك فرود منحصر به فرد
در واقع غارهایی با عمق بیش از ۱۰۰۰ متر همانقدر كمیاب هستند كه قلل كوهستانی ۸۰۰۰ متری. فقط در رشته كوه هایی كه ذاتاً از سنگ آهك ساخته شده باشند می توان انتظار وجود این قبیل سیستم های مغاره ای را داشت. اكثریت قریب به اتفاق این سیستم ها در نتیجه تماس با آب و تحت تأثیر خورندگی آن تشكیل شده اند. آنها، به عنوان مثال، در دو بخش فرانسوی و اتریشی كوهستان آلپ یا در جنوب مكزیك یا در برخی مناطق اسپانیا یا در تركیه و، البته، در شمال غربی گرجستان یافت می شوند.ناحیه موسوم به Arabika Massif در آبخازیا (گرجستان) ناحیه ای با مغاره های فراوان است. آب سطحی جاری در این غارها به راحتی دالان های زیرزمینی و راهروهای عمودی موجود را كه از سنگ آهك محلول در آب تشكیل شده اند مورد شست وشو قرار می دهد. سپس این آب در آبگیرهای زیرزمینی جمع می شود و نهایتاً با راه یافتن به سطح در پای كوهستان به صورت چشمه هایی ظاهر می شود یا مستقیماً از طریق كف دریا به دریای سیاه جریان می یابد.
•تعقیب آب برای یافتن مسیر
جریان طبیعی آب در اعماق زمین برای مكتشفان به عنوان یك راهنمای بسیار خوب عمل می كند. هرچند، تعجبی نخواهد داشت اگر بدانیم ماجراجویی در غارهای پوشیده از سنگ آهك به عنوان یك تجربه خطرناك شناخته می شود. «كلیمچوك» در این باره می گوید: «اُفت تدریجی دما در اعماق زمین بزرگترین خطری است كه ما را در این قبیل اكتشافات تهدید می كند.» به عنوان مثال در «غار كرابرا» مكتشفان اوكراینی ناچار بودند تا با دماهایی بین ۲ تا ۸ درجه سلسیوس طی مدت دو هفته دست و پنجه نرم كنند. چندین بار، آنها نیاز پیدا كردند تا راه خویش را از لابه لای آبشارهایی كه دمای آنها چندان با نقطه انجماد آب تفاوت نداشت ادامه دهند. و بدتر از همه آنكه، آنها باید در بخش هایی از غار كه با آب پوشانیده شده بود شیرجه می رفتند تا بتوانند اعماق پائین تر را تجربه كنند.
این مكتشفان البته ساز و برگ فنی مناسب برای گام نهادن به اعماق زمین را در اختیار داشتند كه از جمله مهمترین آنها می توان به زیرپوش گرم، بالاپوش ضد آب و جامگان خشك، كلاه ایمنی و طناب برای تضمین امنیت لازم در هنگام پایین رفتن اشاره كرد. و البته چراغ قوه های قوی جزء دیگر ضروریات سفر ایشان به شمار می رفت. در واقع، پس از روزها پایین رفتن در اعماق زمین با استفاده از نور چراغ های مصنوعی، غارنوردان ما حتی قادر نبودند به طور طبیعی روز را از شب تشخیص دهند. اما مسئله ای كه در این میان برای ایشان تهدیدكننده به شمار نمی آمد «تنفس» بود، زیرا غارهای تشكیل شده از سنگ آهك معمولاً تهویه مناسبی را از خود به نمایش می گذارند.
•ویژگی برجسته غارنوردی
مكتشفان اوكراینی در مسیر خود گاهی مجبور می شدند تا با استفاده از طناب از درون دالان های عمودی به طول بیش از ۱۵۰ متر عبور كنند. بارها اتفاق افتاد كه آنها مجبور شدند با كار گذاشتن مواد منفجره كنترل شده به پاكسازی مسیر مورد نظرشان از میان قلوه سنگ های موجود در مسیر اقدام كنند و بعضاً حتی ناچار شدند تا سینه خیز از میان دالان های تنگ و تاریك در اعماق زمین به مسیر خویش ادامه دهند. «كلیمچوك» در این باره با لحنی هشدارآمیز می گوید: «افرادی كه به هر دلیلی از جابه جا شدن در فضاهای تنگ و تاریك وحشت دارند جداً لازم است تا از عزیمت به این قبیل مكان ها خودداری كنند.» همكاری كردن با افراد زبده دیگر جزء ضروریات حیاتی غارنوردی محسوب می شود. مكتشف برجسته اوكراینی ضمن تأكید بر این نكته می افزاید: «ویژگی اصلی ورزش فوق العاده غارپیمایی در تهور و استقامت نهفته در آن خلاصه نمی شود؛ ما مكتشفانی هستیم كه موفقیت خویش را پیش از هر عاملی مرهون همراهی دوستان قابل اتكا می دانیم.»در واقع، ماجراجویی این گروه از مكتشفان اوكراینی مورد تمجید محققان علوم مختلف نیز قرار گرفت. به عنوان مثال، غارنوردان مورد اشاره موفق شدند تا نمونه های نادری از حشرات موجود در لایه های بسیار عمیق زمین را جمع آوری و با خود به بیرون حمل كنند. همچنین اكتشاف و نقشه برداری از شكاف ها و دالان های عمقی به فهم بهتر محققان از نحوه شكل گیری چنین غارهایی در اعماق زمین منتهی شد.اما مهمتر از همه، غار شناسان اوكراینی به دنبال ثبت یك ركورد جهانی تازه در رشته مورد علاقه خویش بودند. با این حال، تحقق این رویا نیازمند تلاش های فراوانی بود. پیش از این، یك بار در سال ،۱۹۹۹ گروهی از غارنوردان ورزیده موفق به راهیابی به عمق ۷۰۰ متری «غار كرابرا» شدند. در تابستان ،۲۰۰۰ تیم غارنوردی «كلیمچوك» كار تیم قبلی را پی گرفت تا اینكه بالاخره در ژانویه ۲۰۰۱ موفق به ثبت یك ركورد جهانی تازه در عمق ۱۷۱۰ متری شد.
•عبور از مرز ۲۰۰۰ متر
اما فقط پاییز گذشته بود كه تیم غارنوردان اوكراینی موفق به عبور از مرز ۲۰۰۰ متری شد؛ كاری كه تصور انجام آن نیز شاید حتی فوق العاده عجیب می نمود. اعضای این گروه در مجموع حدود ۵۰۰۰ كیلوگرم تجهیزات را به Ortonbalang Valley انتقال دادند. سه كیلومتر طناب به مرور زمان برای فرود آمدن به درون «غار كرابرا» مصرف شد. غار شناسان اوكراینی ۴ نقطه را به ترتیب در اعماق ،۷۰۰ ،۱۲۱۵ ۱۴۱۰ و ۱۶۴۰ متری برای استراحت موقت خویش برگزیدند. آنها در این مكان ها ضمن برپایی چادر و ایجاد محوطه های مخصوص آشپزی تلاش می كردند تا مقدمات لازم را برای برقراری ارتباط تلفنی با بیرون غار فراهم سازند.به رغم فراهم آوردن تداركات بسیار خوب، تلاش گروه «كلیمچوك» برای ثبت یك ركورد جهانی تازه تقریباً در آگوست ۲۰۰۴ به دلیل روبه رو شدن با یك حوضچه عمیق ۱۰ متری در مرز ۱۷۱۵ متری ناكام ماند. تنها پس از كشف یك گذرگاه باریك بود كه ظاهراً پیشرفت غیرمنتظره ای در فرود غارنوردان اوكراینی پدید آمد. آن گذرگاه بعدها «راهی به رویا» نام نهاده شد. در ۱۹ اكتبر، یك همقطار غارنورد «كلیمچوك» به نام «كاسیان» موفق شد تا خود را با طناب از آخرین دالان عمودی قرار گرفته بر سر راه گروه پایین دهد. بدین ترتیب، سفر ماجراجویانه غارنوردان اوكراینی با ثبت ركورد ۲۰۸۰ متری پایان یافت، اما بسیار جالب است بدانید كه آنها در انتهای مسیر خویش فقط ۱۷۰ متر از سطح دریا بالاتر بودند.
•ماجراجویی همچنان ادامه دارد
«حیرت آور است كه ما این همه راه را قدم به قدم در تاریكی پیموده ایم تا توانسته ایم ركورد جدیدی را به نام خویش ثبت كنیم.» «كلیمچوك» ضمن بیان این مطلب در تفسیر موفقیت گروه اعزامی اوكراینی می افزاید: «اما هنوز راهی برای نفوذ به اعماق پایین تر وجود دارد.» در واقع، اشاره «كلیمچوك» به ادامه مسیری است كه آب در لایه های متخلخل درونی Arabika Massif جریان می یابد و به عقیده او غارنوردان لازم است مسیر یاد شده را شناسایی كنند تا بتوانند هر چه سریع تر به لایه های درونی تر دسترسی پیدا كنند. «ما هنوز نتوانسته ایم خود را با نیاز جدید تطبیق دهیم، اما تصور من این است كه در آینده قادر خواهیم بود تا چندده متر دیگر به عمق زمین نفوذ كنیم.»و این متخصص غار شناسی همچنین ایده جالبی را پیرامون نقطه ای كه لازم است مسیر كشف شده در «غار كرابرا» برای اكتشافات بعدی از آنجا ادامه پیدا كند مطرح می سازد. در حین آخرین ماجراجویی گروه غارنوردی «كلیمچوك»، یكی از مكتشفان به طور كاملاً داوطلبانه قبول كرد كه عرض یك محوطه پوشیده از آب را در عمق ۱۹۸۰ متری زمین شنا كند تا ارزیابی دقیق تری از محل حضور غارنوردان به دست آورد. جالب اینجاست كه فرد مذكور توانست ورودی جانبی جدید و خشكی را در سوی مقابل كشف كند. «كلیمچوك» در تكمیل سخنان قبلی خود می افزاید: «این همان نقطه ای است كه ما قصد داریم در آینده كار خود را از آنجا پیگیری كنیم.»

منبع : روزنامه شرق