بایدها و نبایدهای عزاداری

جهان آفرینش در همه ابعاد خود، همواره در حال ترقی و تکامل است. به خصوص انسان در میان پدیده های هستی، با به کارگیری تجربه و خرد خویش، دایم به سوی زندگی بهتر شتابان، راه پیموده و هیچ گاه از پویایی نایستاده است. آدمی زادگاه همیشه آرزو داشته اند که جامعه ای باصفا، آرام، دادگر، بدون ظلم و تعدی داشته باشند و بدون هیچ دغدغه ای به زندگی ادامه بدهند و به سعادت و نیک بختی نایل آیند و به تکامل برسند.
علامه طباطبایی در مقدمه کتاب «او خواهد آمد» چنین می فرمایند: این نظر عقلی به ما نوید قطعی می دهد که عالم بشریت، یک روز ایده آل در پیش رو دارد که سرتا پا سعادت و خوشبختی و کامیابی بوده و در آن همه خواسته های فطری انسانی که در نهاد این نوع رسم شده برآورده خواهد شد.
بدون تردید همه اقدام و سعی دنیا با همه رنگ و نژاد و آیینی هر شب را به امید فردایی بهتر به سر می برند و امید به آینده بهتر، قلب همه انسانی را پر کرده و هیچ کسی خواهان بازگشت به قهقرا نیست، لذا بشریت همواره برای آینده بهتر به دنبال الگو و تجربه گذشتگان است. گفتار، کردار و عمل مردان آسمانی و انبیا و اولیا الهی و بزرگان دین و تاریخ، شجاعان و دلیر مردان که زندگی خود را در راه اعتدال حق فدا کردند همواره الگوی بشریت و راه گشای سعادت است. در تاریخ بشریت هیچ الگویی بالاتر از فداکاری سیدالشهدا و اصحاب و یاران و فرزندان و اهل و عیال او را ندارد، هیچ آزاد مردی را سراغ نداریم که برای رسیدن به هدف خود که همان رضای حق تعالی و احیای زندگی سراسر سعادت بشر است. این گونه فداکاری کرده است. کجای گیتی پیدا می شود الگویی که بعد از گذشت ۱۴۰۰ سال از ماجرای غم بار کربلا مردم این گونه ارادت به حضرتش نمایند. ارادتی که نه تنها برای پیروان آن حضرت بلکه ارادتی که ملل سایر ادیان الهی نیز به آن توسل جسته و ادای احترام کرده و خواهان شفای روحی و جسمی از مراسم عزاداری حضرتش را می نمایند.
پس بر ما به ویژه ملت عزیز ایران است که در عزاداری ها حق مطلب را آن گونه که بوده است و در شان و منزلت سید الشهدا است برگزار کنیم و از ورود هرگونه خرافه و تحریف بپذیریم و این قطعه از تاریخ را چنان حفظ کنیم و بیان کنیم که سرمشق حقیقی نسل آینده بشریت است. چنانچه عمل کردند بخشی از آن سربازان حضرتش را در ۸ سال دفاع مقدس. عاشورا واقعه و حادثه ای است در ابعاد گوناگون فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و … که عبرت ها و پیام های آموزنده ای برای جهان بشری را به همراه دارد. یکی از جلوه های مهم عاشورا پاسداشت و پاسداری از عاشورا است که بلافاصله توسط پیام رسان و قهرمان عاشورا یعنی حضرت زینب آغاز گردید و امروز پس از گذشت بیش از ۱۳۶۰ سال از این واقعه، بزرگداشت و عزاداری سرور و سالار شهیدان کربلا حضرت اباعبدالله الحسین (ع) و اصحاب و یاران آن حضرت یکی از بزرگ ترین مراسم مذهبی و دینی مسلمانان به ویژه شیعیان آل محمد است. پس از گذشت قرن ها از آیین های عزاداری هم اکنون شاهد آن هستیم که تغییراتی در سیمای عزاداری و عزاداران ما وارد شده است که هر کدام می تواند در مخدوش کردن چهره واقعی عزاداری حضرت حسین (ع) نقش موثری داشته باشد. در متن ذیل به بیان بایسته ها و نبایسته ها عزاداری اباعبدالله الحسین (ع) اشاره می شود تا ضمن زدودن پیرایه های آن و با گریه بر امام حسین (ع) بتوانیم بر پا دارنده واقعی عزاداری سرور و سالار شهیدان بوده و بتوانیم با آن (گریه) کاخ های ظلم و ستم جهان را ویران و زمینه ظهور حضرت بقیه الله الاعظم را فراهم نماییم.
● تعاریف
عزا در لغت یعنی شکیبایی کردن، شکیبایی در مصیبت، سوگواری، تعزیت سوگ و ماتم (فرهنگ فارسی محمد معین انتشارات امیر کبیر ۱۳۷۵ چاپ نهم) عزا گرفتن به معنای زاری و شیون کردن و به حالت ماتم زدگان در آمدن و برای سوگ و مصیبت، لباس در بر کردن و به معنای اقامه سوگواری به سبب مرگ کسی است.(لغتنامه دهخدا، جلد ۱۰)
● هیات های مذهبی:
هیات های مذهبی، ارکان حفظ ایمان و شوق ملت بزرگ ما به خاندان پیغمبر(ص) و از جمله پیوند مستحکم میان امروز و روز عاشورای حسینی هستند. عشق و محبت به خاندان پیغمبر(ص) و عشق به حسین بن علی(ع)، عشق و دلبستگی به یاران امام حسین(ع)، دلسوختگی شدید نسبت به حادثه عاشورا، روح این هیات های مذهبی هستند، اینها چیز کوچکی نیست.
● مداحی:
مداحی، ادامه راه ستایشگران برجسته اهل بیت(ع) در دوران اختناق اموی و عباسی است. قضیه، فقط قضیه شعرخوانی نیست، بلکه مساله، مساله پراکندن مدایح و فضایل و حقایق در قالبی است که برای همه شنوندگان، قابل فهم و درک ( بوده) و در دل آنها دارای تاثیر باشد ( فرازهایی از بیانات مقام معظم رهبری در تاریخ ۲۸/۱۰/۶۸)
مداحی اهل بیت (ع) یک افتخار است. یک کار مرکب از چندین کار است، امروز مداحی ائمه (ع) چند کار است، هم تجدید یاد برترین انسان های تاریخ، عالم ترین، خردمندترین، پرهیزکارترین، برجسته ترین، قدس ترین، تابناک ترین، مقرب ترین بندگان خدا، همان کسانی که شما در سوره حمد می خوانید: صراط الذین انعمت علیهم غیرالمغضوب علیهم و لاالضالین» همین هایند هر کسی که مدح اینها را می کند، در حقیقت مدح خود را می کند .( فرازهایی از بیانات مقام معظم رهبری ۲۶/۹/۱۳۷۹)
● سینه زنی:
سینه زنی، یک نوع عزاداری و اظهار ارادت نسبت به خاندان عصمت و طهارت (ع) است که از طریق سینه زنی، روضه خوانی و …، خاطره فداکاری و جانبازی امام حسین (ع) و سایر ائمه معصومین (ع) برای همیشه در خاطره ها زنده می ماند. سینه زنی عزاداران حسینی، همان وسیله ای است که می تواند محبت و ولایت اهل بیت (ع) را از نسلی به نسل دیگر برساند. ائمه طاهرین (ع) نور واحد هستند و هدف همه آنها یکی است که عبارت است از تلاش، کوشش، نثار و ایثار برای احیای دین و روش نگهداشتن چراغ مکتب، از این رو زنده نگهداشتن نام و یاد هر کدامشان، باعث زنده ماندن اهل مکتب الهی است. لیکن سالار شهیدان (ع) خصوصیتی دارد که زنده نگه داشتن نام و یاد او تاثیر بسزایی در زنده نگه داشتن مکتب اسلام دارد.
مجالس عزا از آن وقت به امر حضرت صادق (ع) و به سفارش ائمه هدی (ع) برپا شده است.
ما که این مجالس عزا را به پا می کنیم، داریم همان مساله را می گوییم، ایستادگی در مقابل ظلم. ما قضیه کربلا را زنده نگه داشتیم، خطبای ما قضیه کربلا را زنده نگه داشتند، زنده نگه داشتن قضیه مقابله یک دسته کوچک، اما با ایمان بزرگ در مقابل یک رژیم طاغوتی بزرگ. این که سفارش فراوان به اشک ریختن و عزاداری کردن نموده اند، برای آن است که اشک بر شهید، اشتیاق به شهادت را به همراه دارد، چون اشک، رنگ کسی را می گیرد که برای او ریخته می شود و همین رنگ را به صاحب اشک نیز می دهد. از این رو انسان حسینی منش، نه ستم می کند و نه ستم می پذیرد.(حماسه وعرفان ، آیت الله جوادی عاملی ، نشر اسرا چاپ چهارم صفحه ۳۱۱)
دکتر مایکل برانت، یکی از معاونان سازمان سیا، در کتابی با عنوان نقشه ای برای جذایی مکاتب الهی پرده از طرح توطئه بزرگ استکبار جهانی علیه تشیع برداشت و نوشت: در یک گردهمایی که با حضور مقامات سازمان اطلاعات مرکزی امریکا، (سیا) برگزار شد و در آن نماینده ای از سرویس اطلاعات انگلیس به علت تجارب زیاد این کشور در جوامع اسلامی ـ نیز حضور داشت، این نتیجه حاصل شد که شیعیان بیشتر از دیگر مذاهب اسلامی، فعال و پویا هستند. در این گردهمایی تصویب شد که روی مذهب، تحقیقات بیشتری صورت گیرد و طبق این تحقیقات، برنامه ریزی هایی داشته باشند. به همین منظور ۴۰ میلیون دلار برای آن اختصاص داده شد. مراحل پروژه برخورد با تشیع که در سمینار تعریف شده بود، بدین شرح است.
۱) جمع آوری اطلاعات و آمار.
۲) اجرای اهداف کوتاه مدت با انجام تبلیغات علیه شیعیان و راه اندازی اختلافات مذهبی میان شیعیان و دیگر مذاهب اسلامی.
۳) اجرای اهداف بلند مدت جهت از بین بردن این مذهب.
بر این اساس مرحله اول این پروژه محققانی به سراسر جهان اعزام شدند. از نتایج مهم این تحقیقات، این که ما متوجه شدیم قدرت مذهب شیعه در دست مراجع و روحانیت است و آنها در هر زمان از این مذهب صیانت و پاسداری می کنند.
ساموئل هانتینگتون، نظریه پرداز امریکایی در گفت وگو با روزنامه فرانسوی لوپوان گفته است: امروز تمدن اسلام، مهم ترین بلوک ایدئولوژیکی است که سر راه تمدن غرب قد علم کرده است و این تمدن را مجبور کرده است از جاه طلبی های جهان شمول دست بردارد.(آیین عزاداری، ابراهیم ابراهیمی ۱۳۸۴ صفحه ۵۴)
دشمن ها نباید بتوانند مراسم مذهبی را از ما بگیرند. یکی از راه های آنان در رسیدن به اهداف خود این است که مراسم مذهبی را به خرافات آلوده کنند.(فرازهایی از بیانات مقام معظم رهبری ۱۲/۵/۱۳۸۳)
عزیزان من! مومنین به حسین بن علی(ع)! امروز حسین بن علی (ع) می تواند دنیا را نجات بدهد، به شرط آن که چهره او را با تحریف مغشوش نکنند. نگذاریم مفاهیم (و) کارهای تحریف آمیز وغلط چشم ها و دل ها را از چهره مبارک و منور سیدالشهدا (ع) منصرف کند. با تحریف بایستی مقابله کرد.( فرازهایی از بیانات مقام معظم رهبری ۱/۳/۱۳۸۴)
پیشوایان دین، از زمان پیغمبر اکرم(ص) و ائمه اطهار (ع)، دستور اکید و بلیغ داده اند که باید نام حسین بن علی (ع) زنده بماند، باید مصیبت حسین بن علی (ع) هر سال تجدید شود. چرا؟ این چه دستوری است در اسلام، چرا ائمه(ع) این همه به این موضوع اهتمام داشتند و چرا برای زیارت حسین بن علی (ع) این همه ترغیب و تشویق است؟ به این چراها باید دقت کنید ممکن است کسی بگوید برای این است که تسلی خاطری برای حضرت زهرا (ع) باشد …! آیا این حرف مسخره نیست؟ بعد از ۱۴۰۰ سال هنوز حضرت زهرا (ع) احتیاج به تسلیت داشته باشد، در صورتی که به نص خود امام حسین (ع) و به حکم ضرورت دین، بعد از شهادت امام حسین (ع)، ایشان و حضرت زهرا (ع) نزد یکدیگرند. این چه حرفی است؟! مگر حضرت زهرا (ع) نعوذبالله بچه است که بعد از ۱۴۰۰ سال هنوز هم به سر خودش بزند، گریه کند و ما برویم به ایشان سرسلامتی بدهیم؟! این حرف ها است که دین را خراب می کند (ائمه (ع) خواستند) مکتب حسین (ع) زنده بماند، تربیت حسینی زنده بماند، پرتوی از روی حسینی در این ملت دمیده شود و بر آن بتابد. فلسفه اش خیلی روشن است، (چه این که) حیات، زندگی و انسانیت و شرف (ما) به این حادثه بستگی دارد. به این وسیله (می توانیم) اسلام را زنده (نگهداریم). پس از ترغیب کردند که مجلس عزای حسینی را زنده نگهدارید و درست است. عزاداری حسین بن علی (ع) واقعا فلسفه صحیحی دارد، فلسفه بسیار بسیار عالی دارد. هرچه ما در این راه کوشش کنیم، به شرط این که هدف این کار را تشخیص دهیم، بجا است. اما متاسفانه عده ای این را نشناخته اند، خیال کرده اند بدون این که مردم را به مکتب حسین (ع) آشنا کنند، به فلسفه حسینی آشنا کنند، مردم را عارف به مقامات حسینی کنند، همین قدر که آمدند و نشستند و نفهمیده و نشناخته گریه ای کردند، کفاره گناهان است.(حماسه حسینی - شهید مطهری ج ۱ ص ۸۳-۸۲)
دین، آیین و مسلک، آفت مخصوص به خود دارد. تحریفی که به وسیله دو صنف از آن سه صنفی که پیغمبر اکرم (ص) فرمودند ـ یعنی عالم بد عمل و فاسق و مقدس نادان ـ دین را از بین می برد. تحریف چون موضوع را عوض می کند، مردم آن را به عنوان حقیقت می پذیرند، اما نتیجه معکوس می گیرند.( مثلا) بعضی از مردم، علی (ع) را فقط و فقط به پهلوانی می شناسند و بس! گاهی به وسیله اشخاص بسیار مغرض، عکس هایی از علی (ع) منتشر می شود که شمشیری مانند زبان مار که دو زبانه دارد، در دست او است و بازوها وقیافه ای برای ایشان درست می کنند و نقاشی می کنند و انسان باور نمی کند این همان علی (ع) عادل است، این همان علی ای است که شب ها از خوف خداوند می گریسته است.(حماسه حسینی ـ شهید مطهری ج ۱ ص ۹۷-۹۶)
( از جمله تحریفات در عزاداری این است که) چرا ائمه اطهار (ع) و حتی پیغمبر اکرم (ص) فرموده اند این نهضت باید زنده بماند، فراموش نشود و مردم برای امام حسین (ع) بگویند؟ هدف آنها از این دستور چه بوده است؟ ما آن هدف واقعی را مسخ کردیم و گفتیم فقط به خاطر این است که تسلی خاطری برای حضرت زهرا (ع) باشد! با این که ایشان در بهشت همراه فرزند بزرگوارشان هستند، دایما بی تابی می کنند تا ما مردم بی سر و پا یک مقدار گریه کنیم تا تسلی خاطر پیدا کنند! آیا توهینی بالاتر از این، برای حضرت زهرا (ع) پیدا می کنید؟
عده ای دیگر گفتند امام حسین (ع) در کربلا به دست یک عده مردم تجاوز کار، بی تقصیر کشته شد، پس این تاثرآور است! من هم قبول دارم امام حسین (ع) بی تقصیر کشته شد. اما همین؟! یک آدم بی تقصیر به دست یک عده متجاوز کشته شد؟! روزی هزار نفر آدم بی تقصیر به دست آدم های با تقصیر کشته می شوند. روزی هزار آدم در دنیا نفله می شوند و تاثر آور است، اما آیا این نفله شدن ها ارزش دارد که سال های زیادی، قرن های زیاد، ده قرن، بیست قرن، سی قرن مطرح باشد و ما بنشینیم و اظهار تاثر کنیم که حیف، حسین بن علی (ع) نفله شد، خونش هدر رفت! حسین بن علی(ع) بی تقصیر کشته شد به دست افراد متجاوزی کشته شد! اما چه کسی گفته حسین بن علی (ع) نفله شده است، خون حسین بن علی (ع) هدر رفت؟ اگر در دنیا کسی را پیدا کنید که نگذاشت یک قطره از خونش هدر برود، حسین بن علی (ع) است. اگر در دنیا کسی را پیدا کنید که نگذاشت یک ذره از شخصیتش هدر برود، حسین بن علی (ع) است. او برای قطره قطره خونش، آنچنان ارزشی قایل شد که نمی توان آن را توصیف کرد. اگر ثروت های دنیا را که برای او مصرف می شود تا دامنه قیامت حساب کنیم، بشر برای هر قطره خونش، میلیاردها میلیارد تومان پول خرج کرده است. آدمی که کشته شدنش سبب شد که نام او پایه کاخ ستمکاران را برای همیشه بلرزاند، نفله شد؟! خونش هدر رفت؟ اما غصه بخوریم برای این که حسین بن علی (ع) نفله شد؟ تو نفله شدی بیچاره نادان. من و شما نفله هستیم، من و تو عمرمان هدر رفت، غصه برای خودت بخور، تو به حسین (ع) توهین می کنی که می گویی نفله شد!حسین بن علی (ع) کسی است که «ان له درجه عندالله، لن تنالها الا بالشهاده» آیا حسین بن علی (ع) که آرزوی شهادت می کرد، آرزوی نفله شدن هم می کرد؟ آنها توصیه کردن که عزای حسین بن علی (ع) باید زنده بماند برای این بوده که هدف حسین بن علی (ع) مقدس بود، حسین بن علی (ع) یک مکتب را به وجود آورد، می خواستن مکتبش زنده بماند. (حماسه حسینی ـ شهید مطهری ج ۱ ص ۸۱-۷۸)
امروز خدای متعال، یک فرصت را به من و شما داده است و آن این که از زمان ائمه(ع) تا امروز، در هیچ عصری و عهدی از عهود، تا آنجایی که در تاریخ می بینیم ـ این قدر که امروز عامه مردم در ایران اسلامی برای خاندان پیغمبر (ص) احترام قایل می شوند، احترام قایل نشدند؛ در هیج جا. هیچ وقت نام حضرت فاطمه زهرا (ع) به این عظمت، با این کیفیت، این همه که امروز در سراسر این فضای ملکوتی ایران اسلامی به حمدالله برده می شود برده نشده است، این از برکات انقلاب است. از برکات حکومت اسلامی است، از برکات حکومت و حکومت نبوی است. این یک فرصت است. هیچ وقت این همه مردم تشویق نشدند به بیان مدایح اهل بیت عصمت و طهارت (ع) و بیان مدایح حضرت فاطمه زهرا (ع). این یک فرصت است، این فرصت را باید غنیمت شمرد. آقایان چطوری این فرصت را غنیمت بشماریم؟ باید کاری کنیم که عقب ماندگی قرن ها در باب بیان معارف اهل بیت (س) جبران بشود، هر کسی به زبانی، علما به یک زبان، نویسندگان به یک زبان، هنرمندان به یک زبان، شعرا به یک زبان، مداحان به یک زبان، هر یک وظیفه ای دارند، وظیفه کمی هم نیست(علاوه بر این، در عصر حاضر که بدعت ها، دروغ ها و انحرافاتی توسط دشمن در دین و عزاداری ها هدایت می شود، اهمیت و سنگینی این وظیفه و مسوولیت بیش از پیش خود را می نمایاند.)
من واقعا می ترسم از این که خدای ناکرده، در این دوران که دوران ظهور و تجلی اسلام و تجلی فکر اهل بیت (س) است، نتوانیم وظیفه مان را انجام دهیم. برخی کارها که پرداختن به آنها، مردم را به خدا و دین نزدیک می کند. یکی از آن کارها، همین عزاداری های سنتی است که باعث تقرب بیشتر مردم به دین می شود. در مقابل، برخی کارها هم هست که پرداختن به آنها کسانی را از دین برمی گرداند.( فرازهایی از بیانات مقام معظم رهبری در تاریخ های ۱۴/۲/۷۹ و ۱۷/۳/۸۳)
(خطبا و وعاظ) بدانند که مخصوصا در این عصر وظیفه سنگینی دارند. با حادثه تحریف شده نمی شود به مردم خدمت کرد. در گذشته هم نمی شد. در گذشته اگر فایده ای نداشت، ضررش کم بود ولی در این عصر ضررش خیلی بیشتر است. ما و شما بزرگ ترین وظیفه ای که داریم، این است که ببینیم چه تحریفاتی در تاریخ ما شده است، چه تحریفاتی در نقاشی شخصیت ها و بزرگان ما شده است؟ چه تحریفاتی در قرآن شده است؟ اما تحریف قرآن، تحریف لفظی نیست، یعنی در قرآن نه یک کلمه کم شده است نه یک کلمه زیاد. خطر تحریف معنوی قرآن به اندازه خطر تحریف لفظی آن است. تحریف معنوی قرآن یعنی چه؟ یعنی تفسیر غلط، توجیه غلط، قرآن را غلط تفسیر کردن، توجیه غلط کردن، همین هم نباید باشد. ببینیم در تاریخ های ما، آن تاریخ هایی که باید برای ما آموزنده باشد و سند اخلاقی ما است، سند تربیت اجتماعی ما است، مانند حادثه تاریخی عاشورا، چه تحریفاتی شده است؟ باید با این تحریفات مبارزه کنیم.
پیغمبر اکرم (ص) می فرمود: آنجا که بدعت ها و دروغ ها ظاهر می شود، آنجا که چیزهایی ظاهر می شود که در دین نیست، مسایلی پیدا می شود که من نگفته ام، برعهده دانایان است که حقایق را بگویند ولو مردم خوششان نیاید. آن کسی که حقایق را کتمان می کند لعت خدا بر او باد. بالاتر از این را خود قرآن کریم فرموده است: ان الذین یکتمون ما انزلنا من البینات و الهدی من بعد ما بیناه للناس فی الکتاب اولئک یلعنهم الله و یلعنهم اللاعنون (بقره ۱۵۹) آن دانایانی که حقایقی را که ما گفته ایم، می دانند ولی کتمان می کنند و می پوشانند، اظهار نمی کنند، لعنت خدا و لعنت هر لعنت کننده ای بر آن باد. وظیفه علما، در دوره ختم نبوت، مبارزه با تحریف است، خوشبختانه ابزار این کار در دست است و در میان علما، بوده و هستند افرادی که با این نقاط ضعف مبارزه کرده و می کنند. وظیفه علما است که با اکاذیب مبارزه کنند وظیفه علما است که مشت دروغگویان را باز کنند.(حماسه حسینی ـ شهید مطهری ج ۱ ص ۱۲۶-۱۲۵-۱۲۲)

احمد ذوالقدر

منبع : روزنامه جوان