آلودگیهای آب

آلودگی آبWater Pollution ۶۵۵۲۹;FPRIVATE "TYPE=PICT;ALT="آب هر گز بطور خالص در هیچ كجای دنیا یافت نمی شود . حتی آب بارانی كه در مناطق غیر الوده نواحی جغرافیائی به زمین می بارد شامل گازها ی o۲-co۲-N۲ محلول در آن است و همچنین گرد و غبار یا ذرات معلق در اتمسفر بصورت تعلیق در آب حمل می شوند . آب چشمه ها نیز معمولاً دارای تركیباتی حمل شده از فلزاتی مثل Na-Mg –Ca- Fe- است .
آب سخت آبی است كه مقدار قابل توجهی از تركیبات فلزات در آن وجود دارد . حتی آب نوشیدنی ما هم از نظر شیمیائی خالص نیست و درست است كه ذرات جامد معلق و باكتریهای مضر آن از بین رفته اند اما باز هم از نظر شیمیائی خالص نیست . اصولاً آب خالص برای نوشیدن نامطبوع است .
استفاده های طبیعی از آب عبارتند :
۱) زیبائی و تفریحی
۲) ذخیره آب مصرفی عمومی مردم
۳) محیط زیست آبی جانوران آبزی
۴) كشاورزی
۵) صنعتی
▪ طبق یك تعریف : هر ماده و جسمی كه مانع استفاده طبیعی از آب شود آلوده كننده آب تلقی می شود . آبی كه برای بعضی استفاده های خاصی مناسب است باید آلوده نباشد .
اكنون در جهان بیش از ۵۰۰كیلومتر مكعب آب در رابطه با صنعت مورد استفاده قرار می گیرد كه نصف آن پس از تصفیه پسابهای صنعتی مجدداً استفاده می شود . ( بر طبق محاسبات سازمان ملل یك سوم آبهای شیرین جهان آلوده اند ) .
● تعریف آب پاك و آب آلوده :
هیچ تعریف خاصی برای پاك یا آلوده بودن مطلق آب وجود ندارد .در واقع آب پاك بنا به كاربرد آن بایستی دارای شرایط خاصی باشد . مثلاً برای مصرف – كشاورزی – یا صنعت نیازمند استاندارد های كیفیت خاص خود است .
معمولاً آبی را آلوده می گویند كه مقدار اكسیژن محلول در آن از مقداری كه برای زندگی آبزیان ضروریست كمتر باشد . هرگاه مواد آلی از طریق تخلیه فاضلاب به آبها وارد شوند بعلت خاصیت اكسید شوندگی شدید این مواد كه با مصرف اكسیژن محلول در آب صورت می گیرد اكسیژن محلول در آب به صفر میرسد و می گویند آب بشدت آلوده است .
آب دارای خواص فیزیكی ویژه ای است :
۱) وزن مخصوص آب در ۴درجه سانتی گراد ۱ است
۲) گرمای ویژه آب بالاست
۳) هدایت حرارتی زیادی دارد
۴) حلالیت زیاد در برابر سایر اجسام
۵) انبساط آب در حال انجماد
آب از دو عنصر هیدروژن و اكسیژن تشكیل شده و اولین بار هنری كاواندیش و لاوازیه عناصر آن را جدا نمودند .
اندازه گیری كیفیت آب آلودگی موجود در آب بر حسب میلی گرم در لیتر ( mg/lit) اندازه گیری می شود . در قدیم از روش PPm وزنی استفاده می شد كه این روش در آلودگی بصورت حجمی اكنون در هوا مطرح است .
۱ میلی لیتر آب برابر یك گرم آب است و از ppm هم می توان استفاده نمود لیكن در سایر مایعات چون ۱ میلی لیتر برابر یك گرم نیست بنابراین استفاده از ppm منسوخ و mg/lit متداول است .
▪ اندازه گیری كیفیت آب بدلایل زیر دشوار است :
۱) ممكن است آلوده كننده كاملاً شناخته شده نباشد .
۲) غلظت آلوده كننده ممكن است اینقدر كم باشد كه اندازه گیری دقیق آن بسیار دشوار باشد .
برای اندازه گیری كیفیت آب روشهای زیر متداول است . : ۱- اندازه گیری اكسیژن محلول در آب یا DO
حداكثر اكسیژنی كه در درجه حرارت نرمال ( ۲۵درجه سانتی گراد ) می تواند در آب حل شودmg/lit ۹ است و هر چه حرارت اضافه شود اكسیژن محلول تقلیل می یابد . در دمای ۳۵ درجه سانتی گراد اكسیژن محلول به mg/lit ۷ می رسد و در دمای صفر درجه اكسیژن محلول معادل mg/lit ۱۴ است . اكسیژن محلول در آب بوسیله دستگاه اندازه گیری اكسیژن (DO متر ) اندازه گیری می شود .
● BOD چیست ؟
BOD نرخ مصرف اكسیژن در داخل آب توسط ارگانیزمهاست است . اگر BOD كم باشد آب پاك و فاقد ارگانیسم است یا آنكه ارگانیزمهای داخل آب مرده و نیازی به مصرف اكسیژن ندارند . BOD مقدار اكسیژن لازم برای ثبات بیولوژیكی در آب است . اندازه تاًسیسات تصفیه بیولوژیكی خصوصاً میزان هوادهی فاضلاب در حوضچه های هوا دهی را می توان با اندازه BOD محاسبه نمود .
اگر BOD آبی ppm ۱ باشد تقریباً آب خالص است . آب با BOD تا ppm ۵ نسبتاً خالص فرض می شود و وقتی كه BOD به بیشتر از ppm ۵ برسد خلوص آب مورد تردید قرار می گیرد . اما اگر مقدار BOD از ppm ۲۰ تجاوز كند سلامت عمومی مورد خطر واقع می شود .
آزمایشات BOD تخمین واقع بینانه ای از كیفیت اكسیژنی كه وارد به آب شده است را فراهم می سازد . BOD چگونه تعیین می شود ؟
دو بطری از یك آب نهر پر می شوند . میزان DO یكی اندازه گیری می شود ، سپس درب بطری دیگر را بسته و داخل همان جریان آب به مدت ۵ روز قرار می گیرد ( برای حفظ شرایط محیطی مثل درجه حرارت ، زمان و نور ) بعد از ۵ روز DO ظرف دوم اندازه گیری شده و اختلاف DO ظرف اول و دوم مشخص كننده BOD۵ است .
درجه حرارت ، نور و زمان عوامل موثر در BOD هستند . لازم به ذكر است آزمایش حتماً بایستی در درجه حرارت ۲۰درجه سانتی گراد و در محیط به مدت ۵ روز باشد .
● COD چیست ؟
چون برای آزمایش BOD۵ حدود ۵ روز زمان لازم است و ممكن است ارگانیزمها بجای پروسه بیولوژیكی بصورت شیمیائی اكسید شوند لذا میزان اندازه گیری COD متداول تر است و آن عبارتست از اكسیژن مورد تقاضای شیمیائی . مثلاً سلولز ناشی از پساب كارخانجات كاغذ سازی بصورت بیولوژیكی به كندی اكسید می شود ولی بصورت شیمیایی با نرخ بالائی اكسید می شود . برای اندازه گیری COD از دی كرومات پتاسیم بعنوان ماده اكسید كننده استفاده می شود .
● TOC چیست ؟
چون سوخت و سوز كربن تولید Co۲ می نماید لذا با احتراق كامل یك نمونه می توان به ارگانیزمهای موجود در فاضلاب پی برد . با سوزاندن نمونه در داخل یك لوله و اندازه گیری Co۲ پی به TOC یا مجموع كل كربن آلی پی می بریم .
آلوده كننده های آب هر جسم خارجی كه به اب افزوده شده و باعث شود كیفیت فیزیكی ، شیمیایی ، یا بیولوژیكی آن طوری تغییر نماید كه برای مصرف انسان و سایر موجودات و كشاورزی مضر باشد و انسان نتواند حتی با تصفیه عادی آن را برای اشامیدن مناسب سازد جزء آلوده كننده های آب منظور می شود .
آلوده كننده های عمده آب بشرح ذیل طبقه بندی می شوند :
۱) زباله های متقاضی اكسیژن
۲) عوامل بیماری زا
۳) مواد غذائی گیاهی
۴) تركیبات آلی سنتز شده ( مصنوعی)
۵) نفت
۶) مواد شیمیائی معدنی و كانی ها
۷) رسوبات
۸) مواد رادیو اكتیویته
۹) گرما
● بعضی از اوقات آب آلوده شامل چند منبع آلاینده است .
▪ زباله های متقاضی اكسیژن ( اكسیژن خواه )
اكسیژن حل شده در آب مورد نیاز هر گیاه و جانوری است كه در آن زندگی می كند . اكسیژن محلول را با DO نمایش میدهند كه برای یك ماهی باید حداقل ppm ۵ یا ۵ میلی گرم بر لیتر باشد .
آب سرد دارای DO بیشتری است . DO در محلول اشباع با درجه حرارت آب و ارتفاع از محل تغییر می كند . در سطح دریا در ۲۰ درجه سانتی گراد ۱/۹ پی پی ام است . در یك درجه حرارت ثابت هرچه ارتفاع بیشتر می شود DO كمتر می شود .
زمانی كه زباله های آلی خصوصاً فاضلاب خانگی و حیوانی – زباله های صنعتی – ناشی از فعالیتها ی كارخانجات كاغذ سازی – چرم سازی ، فاضلاب كشتارگاهها و گیاهان و … به آب می ریزد DO آب شدیداً پائین می آید ، چون زباله های این صنایع اكسیژن خواه بوده و بوسیله باكتریها در حضور اكسیژن شكسته شده و پوسیده می شوند .
بیشترین زباله های اكسیژن خواه زباله های آلی هستند . برای اكسایش ۳ پی پی ام كربن ۹ پی پی ام اكسیژن محلول نیاز است.
▪ عوامل بیماری زا
آب عامل انتقال بسیاری از ویروسها و باكتریهای بیماری زاست كه اكثراَ باعث عفونت در ناحیه روده می شوند . تیفوئید ، اسهالهای خونی ، پاراتیفوئید ، وبا از آن جمله اند . فلج اطفال و یرقان نیز با آبهای آلوده منتقل می شوند .
آزمایش مستقیم برای شناسائی موجودات در آب صورت نمی گیرد اما یك باكتری معروف بنام كالیفرم كه بی خطر بوده و مواد غذائی انسان را در روده بزرگ جذب می نماید و در همانجا زندگی می كند اگر در آب دیده شود معرف مدفوع در داخل آب است .
چه بیماریهائی توسط آب آلوده به انسان سرایت می كند ؟
۱) بیماریهای انگلی ( لیپتوسپیرا ایكترو هموراژه كه به تب لجن و یا ویل معروف است و باكتری از راه مخاط پوست وارد بدن شده و باعث عفونت می شود و در آب لجن و رودخانه ها موجود است .
۲) كرمها : مثل آسكاریس – تریكو سفال ( كرم شلاقی و كرم قلابدار )
۳) بیماری وبا
۴) بیماری ویروسی مثل فلج اطفال و هپاتیت عفونی
▪ مواد غذائی گیاهی
فسفر – نیتروژن – كربن – سه عنصری هستند كه واكنش دهنده های وابسته به كیفیت و شرایط هستند . فاضلاب انسانی و زباله های صنعتی كه منابع قابل توجهی از مواد غذائی به ویژه تركیبات فسفره دارند و در آب حل شده و عامل محدود كننده می شوند .
۷۰ % تركیبات فسفره در فاضلابها در اثر استفاده از شوینده های خانگی است كه بایستی از تركیبات شوینده حذف گردند . این تركیبات وقتی كه در آب وارد می شوند به رشد جلبكها كمك نموده و باعث بهم خوردن تعادل اكوسیستمها می شوند .
▪ مواد آلی مصنوعی
شوینده ها و مواد آفت كش – حلالها – رنگها و فیبرها باعث تغییراتی در بو ، مزه و رنگ آب شده و باعث مسمومیت آب و خطر برای جانوران و گیاهان می شوند .
▪ نفت
اولین چاه نفت در سال ۱۸۵۹ در پنسیلوانیا احداث شد . سالانه چندین بیلیون بشكه نفت خام استخراج می شود كه تولید – توزیع و استفاده از یك چنین مقدار زیادی نفت پیامدهای زیستمحیطی زیادی دارد . آلودگی نفتی باعث می شود خاصیت هیدروفوبی پرندگان بشدت كاهش یابد .
▪ مواد شیمیائی معدنی و كانی
نمكهای معدنی و اسیدهای معدنی و تركیبات فلزی كه در حضور آب باعث اسدیته – شوری و سمی شدن آب می شوند جزء آلاینده های آب هستند .۱) اسیدی شدن :
( مثل باران اسیدی ) استخراج معادن سولفید ( پیریت FeS۲ ) و عبور آب از رگه های این معادن بطور طبیعی یا از طریق فرایند های مصنوعی باعث افزایش اسیدیته آب می گردد . در PH كمتر از ۶ باعث خوردگی زیاد از حد در سیستمهای لوله كشی – قایقها – اسكله ها و … می شود .
۲) شوری :
۹۷ درصد آبهای جهان شورند . فاضلابهای صنعتی – حمل مواد معدنی توسط آبیاری و غیره باعث شوری می شود . استفاده از نمك در شاهراهها و شستشوی آن باعث شوری آبها می شود . افزایش شوری كیفیت آب را پائین می آورد . مواد معدنی و كانی در آب تاًثیرات زیادی روی گیاهان و جانوران آبزی دارد و زیان وارده به زندگی آبزیان مربوط به فرایند اسمزی است كه نهایتاً به مرگ جاندار می انجامد .
۳) سمیت :
فلزات سنگین باعث سمیت آب می شوند . جیوه – سرب – كادمیوم – كرم و نیكل از جمله این عناصر هستند . با جمع شدن در مدت طولانی در بدن موجودات زنده باعث سمیت و نهایتاً مرگ موجود زنده می شوند .
۴) رسوبات :
رسوبات در اثر فرایند های طبیعی فرسایشی بوجود می آیند و باعث آلودگی شدید آبهای سطحی می شوند .
تاًثیرات زیان آور رسوبات عبارتست از :
۱) مشكلات مربوط به لایروبی كانالها- چشمه ها – بنادر و مخازن
۲) نابودی جانوران آبزی و از بین بردن زیستگاه آنها
۳) كاهش نفوذ نور به داخل آب و كاهش فرایند فتو سنتز
۴) تیره گی آب و افزایش هزینه تصفیه آن
▪ مواد رادیو اكتیوتیه
خطر ناك ترین مواد آلوده كننده مواد رادیو اكتیویته با نیمه عمر متوسط هستند . سرعت تجزیه مواد رادیو اكتیو را نیمه عمر گویند كه با t نشان داده می شود . هرچه نیمه عمر كوتاه تر باشد ( چند ثانیه ) خطر بیشتری وجود دارد . و هرچه نیمه عمر طولانی تر باشد اثر پایدارتری بر محیط می ماند ولی خطر كمتری وجود دارد .
سوختن ذغال سنگ باعث انتشار مواد رادیو اكتیو در محیط می شود و تا چند برابر سوختهای فسیلی ( نفت ) خطرناك است .
سه فعالیت مهم وابسته به اورانیوم كه منبع بالقوه تولید آلودگی است :
۱) استخراج از معدن و فرآیند هایی روی سنگ معدن دارای رادیو اكتیو سودمند
۲) استفاده از مواد رادیو اكتیو در سلاحهای هسته ای
۳) استفاده از مواد رادیو اكتیو در تولید انرژی هسته ای ( نیرو گاهها ی هسته ای – اتمی )
▪ فرایندهای سنگ معدن
بزرگترین مشكل آلودگی رادیو اكتیوی در نتیجه تولید اورانیوم به علت مقادیر زیادی اورانیوم باقی مانده از تولید می باشد . مواد رادیو اكتیوی توسط بارندگی از توده پس ماندها حل یا خرد شده و به سمت آب معمولی مصرفی حركت و باعث آلوده سازی شدید آن می شود .
رادیوم و توریوم از نظر شیمیایی شبیه كلسیم هستند و بنابراین وقتی كه وارد بدن می شوند توسط استخوانها جذب می شوند . سبزی كاری می تواند مقدار مواد پس مانده در آبهای سطحی را كاهش دهد . وقتی ذرات رادیو اكتیو یته در اثر آزمایشهای اتمی با باران تركیب شوند باران هسته ای بوجود می آید . باران رادیو اكتیو در سال ۱۹۶۳ منجر به امضاء قرار داد تحریم آزمایشات هسته ای شد .
استرانسیوم ۹۰ یك جزء باران رادیو اكتیو با نیمه عمر ۲۸ سال از نظر شیمیائی مثل كلسیم است و توسط گیاه از خاك جذب شده و با خوردن گیاه به استخوانها و دندانها وارد می شوند .این عناصر در مغز استخوان وارد شده و اختلالات خونی را بوجود می آورد .
سزیم ۱۳۷ با نیمه عمر ۳۰ سال از نظر شیمیائی مثل پتاسیم است و توسط لبنیات و گوشت و حبوبات برگدار از باران رادیو اكتیویته جذب شده و به انسان میرسد . و مثل استرانسیوم عمل می كند .
۴ نوع آلودگی توسط كارخانجات انرژی هسته ای تولید می شود :
۱) تولید زباله های مایعی از رادیو اكتیو
۲) زباله های مایع و گازی حاصل از عناصر سوختی
۳) محصولات حاصل از شكافت هسته
۴) گرما
تهدید بزرگ آلودگی آب به فرآیند های زباله های هسته ای در سیستم عمل كننده مربوط است . زباله ها را در ظروف فولادی بسته بندی می كنند و بر حسب خط مشی مربوطه دفن می سازند .
▪ حرارت
از نظر بسیاری از مردم گرما یك آلوده كننده نیست . اما وقتی برای سرد كردن دمای آب از رودخانه ها استفاده شود و دمای آب بالا رود خطر جدی است .
افزایش حرارت چه اثری در آبهای طبیعی دارد :
۱) میزان اكسیژن محلول در آب را كاهش می دهد ( DO )
۲) سرعت واكنشهای شیمیایی را افزایش می دهد
۳) درجه حرارت نامناسب برای زندگی آبزیان تولید می شود
۴) میزان درجه بندی های مرگ آور افزایش می یابد .
● بررسی دیگر آلاینده های آب
كیفیت آب عامل تعیین كننده ای برای آسایش و رفاه انسانهاست . اكنون در جوامعی كه آب ها ی آلوده به باكتریها و مواد شیمیایی وجود دارد شیوع بیماریها امری اجتناب ناپذیر است و بسیاری از مرگ و میر ها ناسی از آلودكی آب می باشد . با وجود تصفیه آب آشامیدنی در شهر ها هنوز هم بعضی از منابع آب شهری در برخی نقاط حاوی مقادیر خطر ناكی از عوامل بالقوه بیماری زا هستند . تركیبات شیمیاییی و سمی در اندازه های كم به هیچ وجه در آب آشامیدن قابل روئیت نبوده و بدون انجام آزمایشات ویژه به راحتی نمی توان در خصوص كیفیت آبی اظهار نظر كرد .
در جوامع صنعتی سر چشمه های گوناگونی برای وارد شدن آلودگی های شیمیایی بدرون آب وجود دارد ، فضولات حاصل از صنایع شیمیایی و آبكاری و عبور از میان زمینهای كشاورزی سمپاشی شده منابع جدی آلودگی شیمیایی آب هستند .
در حال حاضر مواد سمی كه توسط آب منتقل می شوند مهمترین عوامل زیانبار موجود در آبهای آشامیدنی هستند .
آگاهی از منابع آلاینده ها – نحوه انتقال – برهمكنش ها و آثار ناشی از ورود آلاینده ها به آب برای كنترل آنها به طریقی كه برای محیط زیست بی خطر بوده و در عین حال از جهت اقتصادی مقرون به صرفه باشد حائز اهمیت است .
آگاهی از مفهوم آلودگی و كنترل آن منوط به كسب دانش در زمینه شیمی محیط زیست آبی است .
● عناصر ناچیز موجود در آب Tracc E lement
منظور از عناصر ناچیز عناصر به مقدار بسیار اندك است . با توجه به اینكه در قدیم روشهای مدرن امروزی همچون جذب اتمی – نشر پلاسما – تجزیه با نوترون فعال – كروماتوگرافی گازی – طیف سنجی جرمی و روشهای دیگر كه قدرت آشكار سازی را تا حد كشف مقادیر بسیار اندك كه امروزه قابل دسترس هستند گسترش داده اند وجود نداشت و فقط می توانستند حضور یك عنصر را بدون مقدار آن آشكار سازند عنصر مورد نظر را در حد ناچیز پنداشته و تعریف كلی عناصر موجود در آب را منظور می نمودند .
برخی از این عناصر بعنوان مواد غذائی برای زندگی جانوران و گیاهان شناخته می شوند و مقدار كم آنها مورد نیاز و مقدار زیاد آنها سمی است . مثل هیدروژن – اكسیژن – فسفر – پتاسیم – گوگرد – منیزیوم – كلسیم – میكرو و ماكرو نوتریونها ( Cl- CO – mo – fe- zn - , … ) كه هركدام بعنوان سازنده زیست جرم یا كنترل عملكرد متابولیكی ارگانیسم ها در آب وجود دارند و منبع آنها اكثراً كانی های موجود در آب است .
برخی عناصر ناچیز از لحاظ مسائل محیط زیست بسیار با اهمیت هستند مثل سرب یا جیوه یا كادمیوم ( چون به غشا، سلولها متصل شده و روند انتقال مواد از راه دیواره سلولها را مختل می نمایند ) . بعضی از شبه فلزات یعنی عناصری كه حد فاصل فلزها و غیر فلز ها قرار دارند نیز آلاینده های مهمی برای آب به حساب می آیند – آرسنیك – سلنیم – آنتیموان در این زمینه حائز اهمیت هستند . در زیر به شرح این عناصر و اثر آنها در محیط زیست آبی می پردازیم :
● آرسنیك AS
جذب حدود ۱۰۰میلی گرم از این عنصر می تواند سبب مسمومیت انسان شود . جذب دوزهای اندك آرسنیك در زمان دراز و به دفعات متعدد سبب بروز مسمومیت مزمن می شود . آرسنیك عنصری سرطان زاست و قتل های زیادی با آن صورت گرفته است . احتراق ذغال سنگ باعث ورود مقدار قابل توجهی آرسنیك به محیط زیست می شود كه بیشتر این مقدار به منابع آبی وارد می گردد .
آرسنیك به همراه كانی های فسفاته به محیط وارد می گردد . برخی از آفت كشها خصوصاً آنها كه قبل از جنگ جهانی دوم مصرف گسترده ای داشته اند حاوی تركیبات بسیار سمی آرسنیك هستند . رایج ترین این مواد عبارتند از آرسنات سرب و آرسنیت سدیم .
یكی دیگر از منابع بزرگ آرسنیك زوائد باقی مانده از معادن است . آرسنیك بصورت محصول فرعی در فر آیند تصفیه مس ، طلا ، سرب ، بصورت فضولات معدنی انباشته می شود .
● كادمیوم Cd
كادمیوم ناشی از زائدات صنعتی یا فضولات معدنی از آلوده كننده های اصلی آب است . كادمیوم در آبكاری فلزات به مصرف میرسد . این عنصر از لحاظ شیمیایی شباهت زیادی با روی دارد و این دو فلز درپدیده های ژئو شیمیایی با هم شركت می كنند . فشار خون بالا – تخریب كلیه – تخریب بافتهای بیضه و تخریب گلبولهای قرمز خون از جمله عوارض كادمیوم است . مسمومیت با كادمیوم سبب بروز بیماری می شود كه در ژاپن به آن ایتای ایتای ( آخ آخ در فارسی ) نامیده می شود . این بیماری همراه با درد شدید و شكستن بی دلیل استخوانها بروز می نماید . كادمیوم می تواند در برخی از آنزیمها جانشین روی شده و با تغییر در ساختمان فضائی آنزیم موجب از دست رفتن فعالیت كاتالیزوری آنزیم و نهایتاً سبب بروز علائم بیماری شود .
كادمیوم یك آلاینده خطر ناك آب است و پاكسازی آبی كه به كادمیوم آلوده است بسیار دشوار خواهد بود .
در بنادر و خلیج ها ته نشست كادمیوم و تركیب آن با سولفاتها كادمیوم را بصورت سولفید كادمیوم نامحلول رسوب می دهد . ( cds)
● سرب Pb
آلودگی سرب از بعضی منابع صنعتی و كانی سر چشمه می گیرد و همچنین سرب ناشی از سوزاندن بنزین های سربدار یكی از سرچشمه های عمده ورود سرب به اتمسفر و خاك است و در نظام های آبی وارد می شود . سنگ آهك سرب دار می تواند منشا، ورود سرب به آبهای طبیعی باشد . استفاده از ظروف سربی برای خوردن و آشامیدن سبب مسمومیت طبقه حاكم در رم باستان و انقراض آنها از سلطنت گردید .
در اثر مسمومیت با سرب اختلال جدی در عملكرد كلیه ها – دستگاههای تناسلی – جگر – مغز و سلسله اعصاب مركزی و در نهایت مرگ فرد پیش می آید . مسمومیت ناشی از وجود سرب در محیط زیست برخی از كودكان را به عقب ماندگی ذهنی دچار كرده است . مسمومیت خفیف با سرب موجب بروز آنمی در انسان می شود و فرد مسموم دچار سردرد – درد عضلات – احساس خستگی عمومی و عصبانیت می شود . جز در مواردی كه هنوز از لوله های سربی قدیمی برای انتقال آب استفاده می شود آلودگی سربی چندان قابل توجه نیست . سرب در ساختمان لحیم و بعضی مواد بكار رفته در اتصالات لوله ها مصرف می شود . بنابراین آب مورد استفاده شهروندان تا حد زیادی با سرب در تماس است .
آب مانده در لوله كشی ساختمانها مقدار قابل توجهی سرب – روی – كادمیوم و مس دارد و لازم است بعد از برگشت از سفر كه لوله ها مدت زیادی پر آب بوده و تخلیه نشده اند با باز نمودن لوله ها آب آلوده خارج گردد .
● جیوه Hg
جیوه آسیبهای بسیار زیادی به سلامتی انسان وارد می سازد . جیوه در بسیاری از كانی ها به مقدار بسیار كم وجود دارد . سینابر سولفید قرمز جیوه ، سنگ معدن تجارتی اصلی جیوه است .
جیوه فلزی در وسائلی مثل دستگاههای ایجاد خلا، آزمایشگاهی بكار میرود . مصرف عمده جیوه در تولید الكترود های مربوط به دستگاههای تولید الكترو لیتیك گاز كلر است . تر كیبات آلی جیوه در ساخت آفت كشها – خصوصاً قارچ كشها موارد مصرف گوناگونی دارد . ورود جیوه به محیط زیست از طریق منابع متفرقه متعددی صورت می گیرد كه مربوط به استفاده بشر از این عنصر است . دور ریز مواد شیمیایی مصرف شده در آزمایشگاهها – باطریها- دماسنج شكسته – قارچ كشها – آمالگام بكار رفته برای پر كردن دندان و محصولات داروئی راههای ورود جیوه به محیط زیست هستند .
سر ریز فاضلاب شهری گاهی حاوی جیوه تا ده برابر مقدار یافت شده در آبهای طبیعی است .

منبع : سایت آموزشی - اطلاع رسانی هرس