دندان ها از ایدز خبر می دهند

آشناترین عامل تخریب دندان ها پس از مواد غذایی قندی مصرف دخانیات است. مصرف دخانیات احتمال ابتلا به بیماری های دهان و دندان را افزایش می دهد. در واقع محیط دهان به عنوان نخستین محل از تماس مستقیم با دود و حرارت ناشی از مصرف دخانیات ، آسیب می بیند چرا که دود ناشی از سیگار، قلیان ، پیپ و جویدن تنباکو سبب بروز زخم ، پررنگ شدن و کاهش ارتفاع لثه و تغییر رنگ دندان ها می شود. استعمال دخانیات باعث سرعت در رشد پلاکهای میکروبی دندان ها می شود و به علت مسکن بودن ، عاملی درپیشرفت پوسیدگی های دندان به شمار می آید.
● مصرف دخانیات
آیا می دانید که سرطان مخاط دهان (Squamoua cell) بیش از ۴۰ درصد سرطان های بدخیم را در کشورهای هند، جنوب آفریقا، جنوب شرقی آسیا و فرانسه تشکیل می دهد؟
سرطان دهان وخیم ترین و حادترین ناراحتی ناشی از مصرف دخانیات است. سرطان زبان ، کارسیومای کف حفره دهان و مخاط گونه نیز از دیگر عوارض مصرف دخانیات است و خاطرنشان می شود که مهمترین ناحیه مستعد سرطان در صورت و دهان ، مخاط دهان ، زبان ، لب و درمراحل حادتر، غدد بزاقی و استخوان فک است ؛ بعلاوه تحرک کمتر عضلات اطراف دهان ، گرایش مصرف کنندگان دخانیات به مصرف قند، مراجعه نکردن به دندانپزشک به علت کاهش احساس درد را می توان سبب پیشرفت پوسیدگی و در نهایت از دست دادن دندان ها برشمرد.
● تغذیه و دندان
پوسیدگی دندان ها درواقع یک بیماری عفونی است که میزان شیوع آن ۵ برابر بیشتر از آسم ، بیماری های قلبی و دیگر بیماری هاست. آمار نشان می دهد حدود ۲۰ تا ۵۰ درصد از کودکان تا حدود ۸۰ درصد پوسیدگی در دندان هایشان دارند. پوسیدگی دندان می تواند به علت دلایل ژنتیکی باشد، اما تغذیه نقشی مهم در این افراد دارد.
● فلوراید
نخستین ماده برای جلوگیری از پوسیدگی ها فلوراید است که به طور موضعی مصرف می شود. برای مثال به آب مصرفی یک منطقه فلوراید اضافه شد. پس از مدتی دیده شد میزان وقوع پوسیدگی دندان ها ۴۰ تا ۶۰ درصد کاهش پیدا کرد که قابل توجه است. فلوراید از ۳ طریق می تواند تاثیرگذار باشد؛ در تماس با مینای دندان و با ترکیب شدن با فسفر و کلسیم دندان ، ایجاد ترکیبی پایدار می کند که ضدپوسیدگی است و مانع نفوذ باکتری ها به دندان می شود.
فلوراید روند خودترمیمی دندان ها را که موجب ساخته شدن مواد معدنی روی دندان می شود، تسریع می کند، همچنین با دخالت در سیر شکل گیری باکتری ها مانع تکثیر و ازدیاد آنها می شود.
● مواد معدنی
مواد معدنی در آب و خاک وجود دارد و از این راه می تواند از طریق مستقیم (خوردن آب) یا غیرمستقیم (مصرف مواد غذایی) وارد بدن شود. کمبود مواد معدنی در کودکان سبب تاخیر در رویش دندان ها و تسریع پوسیدگی و افتادن زودرس دندان ها می شود. با عوض کردن رژیم غذایی و جایگزینی رژیم غذایی غنی از مواد معدنی بویژه کلسیم و فسفر تمام این مشکلات برطرف خواهد شد. اهمیت این مساله آنچنان است که حتی دیده شده ۹۷ درصد نوزادان مادران بارداری که تغذیه مناسبی نداشته اند، مشکلات دندان و استخوان داشته اند.
از طرف دیگر، ۵۷ درصد از نوزادانی که با شیر مادر تغذیه شده اند، این مشکلات را ندارند.
● درمان خشکی دهان
دهان خشک به علت کاهش ترشح بزاق به وجود می آید. کاهش حجم بزاق در دهان منجر به خشک شدن بافت دهانی می شود و این مساله حساس ترشدن دهان و دندان ها نسبت به عفونت ها و بیماری هایی مانند پوسیدگی دندان را در پی دارد. خشکی دهان همچنین باعث می شود حرکات لبها و زبان و همچنین بلعیدن ، دردناک و مشکل شود. کاهش ترشح بزاق در افراد سالخورده و بیمارانی دیده می شود که تحت درمان با اشعه در ناحیه غدد بزاقی قرار دارند. البته خشکی دهان می تواند در پی برخی بیماری ها نیز ایجاد شود.
به علت اهمیت و نقشی که بزاق در دهان دارد و آسیب های ناشی از کمبود آن مساله درمان اهمیت ویژه ای دارد. درمان و تسکین موقت برای این مشکل وجود دارد. از آن جمله به کار بردن بزاق مصنوعی است ، به صورت محلول هایی که درون دهان چکانده می شود و سطح دهان را مرطوب می کند، اما با تحت تاثیر قرار دادن غدد بزاقی است که می تواند اثر طولانی تر و مفیدتری داشته باشد. این امر از طریق ژن درمانی صورت می گیرد. بعضی مواقع که خشکی دهان در مراحل اولیه است ، جویدن آدامس می تواند کمک کننده باشد.
● رفع خشکی دهان با سلولهای بنیادی
یکی از یافته های جدید علم پزشکی شناسایی و جدا کردن نوع جدیدی از سلولها در داخل بدن پستانداران ، به نام سلولهای بنیادی است که به دلیل داشتن پتانسیل های بالا در زمینه تقسیم شدن ، تمایز به سلولهای تخصصی بدن و نیز توانایی آنها در ترمیم بافتی بسیار مورد توجه دانشمندان قرار گرفته اند. در محیط اطراف دهان هم غددی داریم به نام غدد بزاقی که وظیفه ترشح بزاق را به عهده دارند که به دلیل ابتلا به بیماری های مختلف عملکرد خود را از دست می دهند و فرد را مبتلا به خشکی دهان می کنند که عوارض ناخوشایندی از جمله تکلم و بلع نادرست و نامناسب و سایر موارد را دارد.
با مطالعه روی سلولهای بنیادی امید تازه ای برای درمان بیماران خشکی دهان بوجود آمد که با کمک سلولهای بنیادی بتوان سلولهای غدد بزاقی را ساخت.
● سلولهای بنیادی در دندان های شیری
بتازگی پژوهشگران ، در دندان های شیرخواران ، سلولهای بنیادی را یافته اند. سلولهای بنیادی ، سلولهایی هستند که قابلیت تبدیل به انواع دیگر سلولها را دارند. این سلولهای تازه کشف شده ، می توانند در ترمیم دندان های تخریب شده مورد استفاده قرار بگیرند یا حتی برای درمان آسیبهای عصبی و بیماری های تحلیل برنده ای که در حال حاضر درمانی برای آنها متصور نیست به کار روند. اعتقاد بر این است که این سلولها، سریع تر از سلولهای بنیادی افراد بزرگسال رشد می کنند و قابلیت تبدیل شدن به انواع بیشتری از سلولها را دارا هستند.
● افزایش بیماری های قلبی ، دیابت و زایمان زودرس
براساس تحقیقات انجمن پزشکی و دندانپزشکی امریکا، عفونت های مزمن دهان و دندان باعث افزایش بیماری های قلبی ، دیابت و زایمان زودرس می شود. براساس نتایج این تحقیقات ، باکتری های دهانی می توانند به جریان خون راه پیدا کنند و سبب التهاب سایر بخشهای بدن و افزایش پاسخ سیستم ایمنی شوند. بر این اساس احتمال زایمان زودرس قبل از ۳۲ هفته در زنانی که مبتلا به بیماری های لثه هستند ۲.۵ برابر سایرین است و نوزادان این زنان بیشتر در معرض خطر ناتوانی و حتی مرگ هستند.
● علائم اولیه ایدز در دهان
ویروس های مختلف به سلولها و بافتهای مختلفی از بدن حمله می کنند. ولی HIV به سیستم ایمنی حمله می کند. سیستم ایمنی ، گروهی از سلولها هستند که بدن را در برابر انواع عفونت ها محافظت می کند و بدون آنها توانایی بدن برای مبارزه با انواع عفونت ها تضعیف می شود. لذا وقتی ویروس HIV وارد بدن فردی شود، بتدریج قدرت دفاعی بدن وی ضعیف می شود و این فرد در برابر انواع بیماری ها و عفونت ها حتی آنهایی که در حالت عادی بیماری زا نیستند آسیب پذیر می شوند.
این روند قابل رویت نیست و راهی وجود ندارد تا با نگاه کردن به افراد بگوییم که آیا به HIV مبتلا هستند یا خیر ولی آزمایش خون می تواند پس از چند ماه از اولین تماس ، ویروس را در خون آشکار کند. افراد آلوده به HIV ممکن است سالها کاملا سالم بمانند و حتی خودشان ندانند که آلوده هستند. ولی در این دوره یا در دوره نهفته بیماری بعضی افراد می توانند علائم دهانی خاصی داشته باشند که توجه به آنها در تشخیص بموقع این بیماری می تواند کمک کننده باشد.
مثلا فرد دچار عفونت قارچی یا کاندیدای مقاوم به درمان در دهان شود. منظور ازکاندیدا ضایعات شیری رنگ یا سفید روی زبان ، سطح داخلی گونه ها و گاهی سقف دهان ، لثه ها و لوزه ها می باشد. یا فرد متوجه خطوط سفیدی در کناره زبان خود شود که ما اصطلاحا لکوپلاکیای مویی به آن می گوییم یا آفتهای متعدد در نواحی مختلف دهان ایجاد شود که مرتب عود می کند و به راحتی درمان نمی شود یا تبخال های مزمن و طولانی مدت چه در داخل دهان چه لب. با مشاهده چنین علائمی دندانپزشک باید بیمار را مشکوک به ایدز فرض کند.
دندانپزشک با پوست صدمه دیده نباید برای بیمار کار مستقیم دندانپزشکی انجام دهد. چنانچه مجبور به انجام کار شد، محل زخم را با یک پوشش مناسب بپوشاند و دستها را با آب و صابون ، بلافاصله پس از تماس با خون یا مایعات دهان بشوید. هنگامی که دستکش حین کار سوراخ شد، بلافاصله باید خارج شده ، دستها با دقت شسته شوند و دستکش تعویض شود. پس از زخمی شدن دست توسط سوزن در حین کار، اجازه دهد خونریزی ناشی از نوک سوزن تداوم یابد و سپس محل را با آب صابون بشوید و سپس اقدامات لازم را انجام دهد.

پونه شیرازی

منبع : روزنامه جام‌جم