صدای شرق زده

فیوژن سبکی است که از ترکیب دو یا چند سبک موسیقی با یکدیگر به وجود می آید. مهمترین مشخصه سبک فیوژن تغییرات تمپو و ریتم در اثر است. فیوژن در ابتدا به دوره یی از دهه هفتاد ارجاع داشت که افرادی چون مایلز دیویس و چیک کوریا سبک جز و راک را با یکدیگر تلفیق کردند. از دیگر پیشگامان سبک فیوژن می توان به افرادی چون تونی ویلیامز، هربی هانکوک، وین شورتر و جان مک لافلین اشاره کرد.
جان مک لافلین (متولد ۱۹۴۲ - یورک شایر انگلستان) در خانواده یی علاقه مند به موسیقی به دنیا آمد. مادرش نوازنده ویولن بود و او خود در نه سالگی نواختن پیانو را فرا گرفت. بسیاری از هم نسلان جان تحت تاثیر موسیقی بلوز به ساز گیتار روی آورده بودند، مک لافلین نوجوان نیز به همین دلیل نواختن گیتار را فرا گرفت. او در سن چهارده سالگی مجذوب فلامینکو شد و سپس با موسیقی جز آشنا شد. حالا او جز گوش می کرد. در دهه شصت او به لندن رفت و اولین کار حرفه یی خود را با افرادی همچون گراهام باند، جرجی فیم و الکسیس کورنر آغاز کرد. در طول دهه شصت مک لافلین بیشتر مجذوب فرم های انتزاعی تر شد و با افرادی چون دیو هالند و جان سورمن قطعاتی ضبط کرد. همکاری او با سورمن و تونی آکسلی در تاریخ موسیقی انگلستان نقطه عطفی محسوب می شود. دهه شصت بیش از هر چیز تحت تاثیر موسیقی بیتلز و رولینگ استونز بود و این دو گروه در امریکا نیز درست مثل انگلستان طرفداران بسیاری داشتند، پس طبیعی بود که درسایه بیتلز و رولینگ استونز دیگر نوازندگان انگلیسی نیز مورد توجه قرار گیرند و البته طبیعی بود که وقتی تونی ویلیامز گروه خودش «Lifetime» را تشکیل می داد از یک گیتاریست جوان انگلیسی دعوت به همکاری کند. در سال ۱۹۶۹ مک لافلین به نیویورک رفت اما سال بعد از گروه «Lifetime» جدا شد. در چنین روزهایی بود که مایلز دیویس نابغه آن دوران در دو آلبوم از مک لافلین استفاده کرد. یکی از این آلبوم ها ترکیب ایده آلی از قطعات جز و هیجانات راک بود. حالا همه به فیوژن توجه می کردند.
اما سال ۱۹۷۰ سال انتشار آلبوم انفرادی مک لافلین با عنوان «My Goals Beyond» نیز بود. قطعات اول و دوم طرف اول این آلبوم شامل اجراهای آکوستیکی بود که ترکیبی از جز و فرم های کلاسیک هندی را تداعی می کرد. طرف دوم همین آلبوم مجموعه یی از بهترین قطعاتی است که مک لافلین تابه حال نواخته است.
«My Goals Beyond» تاثیر گرفته از «سری چین موی» هندی است و آلبوم نیز به چین موی تقدیم شده، همچنین روی جلد این آلبوم شعری از این مرشد هندی چاپ شده است. نکته دیگر اینکه مک لافلین نام «ماهاویشنو» را از این آلبوم اخذ کرده است.
در دهه ۱۹۷۰ مک لافلین گروه الکترونیک «ماهاویشنو ارکسترا» را تاسیس کرد. بین سال های ۱۹۷۲ تا ۱۹۷۶ ماهاویشنو ارکسترا نقش تعیین کننده یی در خلق آثار فیوژن جز / راک داشت. کارهای اولیه این گروه تحت تاثیر راگاهای هندی و راک سایکودلیک بود. در آغاز در گروه ماهاویشنو ارکسترا «بیلی کوب هام» به عنوان نوازنده درام، «جری گودمن» به عنوان ویولنیست، «ریک لیرد» بیسیست و «جان همر» به عنوان نوازنده کیبورد فعالیت داشتند. اما گروه بعد از دو آلبوم و یک اجرای زنده منحل شد و سپس مک لافلین از نوازندگان دیگری برای گروه خود استفاده کرد. ژان لوک پونتی (ویولنیستی که پیش تر خود آثار مهمی در زمینه فیوژن ارائه و با فرانک زاپا نیز همکاری کرده بود) «نارادا میشل والدن» نوازنده درام، «گیل موران» نوازنده کیبورد و «رالف آرمسترانگ» نوازنده بیس اعضای جدید گروه ماهاویشنو بودند. متاسفانه گروه جدید هیچ گاه نتوانست موفقیت های گروه اولیه را به دست آورد. یکی از دلایل این عدم موفقیت ترکیب ناهمخوان اعضای جدید بود.
در اواسط دهه ۷۰ مک لافلین موسیقی الکترونیک را کنار گذاشت و با «ال. شاکتی» نوازنده ویولن و «ذکیر حسین» نوازنده تبلا همکاری کرد. این بار او گیتاری با پرده بندی های متفاوت سفارش داد و سعی کرد صدایی نزدیک به سی تار به وجود آورد. در سال ۱۹۷۸ مک لافلین گروه دیگری تشکیل داد اما حالا دوران موسیقی پانک بود. به نظر جز- راک کمی از مد افتاده بود و بنابراین، این گروه نیز مدت زیادی دوام نیاورد. همچنین منتقدان نسبت به گیتار آکوستیک مک لافلین واکنش سردی نشان دادند؛ «مک لافلین به برق و صدا نیاز دارد تا او را برانگیزاند.» سپس او بعد از دو آلبوم انفرادی «Belo Horizonte» و «Music spoken here» در سال ۱۹۸۴ با مایلز دیویس در آلبوم
«Miles Davis You,re Under Arrest» همکاری کرد. در سال ۱۹۸۵ مایک گیبز قطعاتی برای مک لافلین نوشت که خود مک لافلین به همراه فیلارمونیک لس آنجلس آنها را اجرا کرد. در همان سال او دوباره به همراه «جان کوب هام» ماهاویشنو ارکسترا را - این بار بدون استفاده از ساز ویولن - تشکیل داد و از «بیل اوانس» نوازنده ساکسیفون استفاده کرد. در سال ۱۹۸۶ آنها از «جیم برد» به عنوان نوازنده کیبورد نیز استفاده کردند. دو سال بعد مک لافلین تور خود را برگزار کرد و در آن از تریلک گارتو نیز استفاده کرد. گارتو نوازنده پرکاشن بود و در مکتب موسیقی کلاسیک هندی تعلیم دیده بود. مک لافلین دوباره به گیتار آکوستیک روی آورده بود.در سال ۱۹۹۰ مک لافلین به زادگاهش انگلستان بازگشت تا در جشنواره جز گلاسکو شرکت کند. او همچنان فعالیت های هنری خود را ادامه می دهد و از آثار اخیرش می توان به «Industrial Zen» اشاره کرد که در ژوئن ۲۰۰۶ منتشر شد.

مصطفی امینی

منبع : روزنامه اعتماد