شب ادراری

اغلب کودکان بین ۱۸ ماهگی تا ۴ سالگی کنترل مثانه کسب می کنند. از آن پس، نسبت کودکانی که در نگهداشتن ادرار در طول روز یا در رختخواب مشکل دارند به نحو چشمگیری افت می کند. در دوازده سالگی ۸ درصد پسرها و ۴ درصد دخترها به شب ادراری مبتلا هستند.
شب ادراری به بروز مسائل و مشکلا ت ثانویه می انجامد و با علا ئم و نشانه های متعدد همراه است از جمله اعتماد به نفس پایین، افت تحصیلی، احساس حقارت و ناامنی، تحمل نکردن سخنان دیگران، لکنت زبان، گوشه گیری و همبازی نشدن با دوستان، دروغگویی و...
بی اختیاری ادرار به تخلیه مکرر ادرار در لباس یا رختخواب گفته می شود، دفع ادرار ممکن است ارادی یا غیرارادی باشد. برای گذاشتن تشخیص، سن تقویمی یا رشدی کودک باید حداقل ۵ سال باشد. طبق TR-DSMIV این رفتارها باید هفته ای دو بار به مدت حداقل سه ماه روی داده و موجب ناراحتی فرد و اختلا ل در کارکرد وی شود تا مشمول ملا ک های تشخیص قرار گیرد. تشخیص بی اختیاری ادرار فقط در صورتی گذاشته می شود که این رفتار ناشی از یک اختلا ل طبی نباشد. TR-DSMIV و ۱۰-ICD این اختلا ل را به سه دسته تقسیم کرده اند:
۱) نوع منحصرا شبانه
۲) نوع منحصرا روزانه
۳) نوع روزانه و شبانه
شب ادراری بر اثر یک دسته عوامل رخ می دهد:
▪ عوامل زیست شناختی: عواملی از قبیل: علل عضوی، ضایعات اکتسابی و مادرزادی دستگاه عصبی، مشکلا ت ساختاری دستگاه ادراری، بیماری های مزمن مثل دیابت، اختلا لا ت حمله ای یا بیماری کم خونی داسی شکل و عوامل ژنتیکی.
▪ عوامل هیجانی: عواملی از قبیل تولد نوزاد دیگر، رفتن به مدرسه، جدایی والدین، مرگ یکی از والدین و...
▪ عوامل یادگیری: عواملی از قبیل: آموزش نادرست و ناکافی توالت رفتن و...
▪ عوامل فیزیکی: عواملی از قبیل: دور بودن توالت از محل خواب، تنبلی در رفتن به توالت، سرگرمی و علا قه کودک به بازی، تاریکی و بدبویی توالت، سرمای شدید می تواند باعث شب ادراری شود.
روش های درمانی که در بی اختیاری ادرار موفقیت آمیز بوده اند شامل مداخلا ت دارویی و رفتاری است. در دراز مدت میزان بهبود خود به خودی بالا ست. قدم اول در هر برنامه درمانی مرور آموزش های آداب مناسب توالت رفتن است. اگر چنین آموزشی به عمل نیامده است باید والدین و کودک در این زمینه راهنمایی شوند.
آموزش توالت رفتن به نگرش های فرهنگی و اجتماعی مردم ربط دارد. تحقیقات نشان می دهد، اکثر بچه ها بین ۲۴ تا ۳۶ ماهگی، توالت رفتن را آموزش می بینند و تقریبا تمام آنها تا ۴۸ماهگی، توالت رفتن را آموزش دیده اند.
● آموزش توالت رفتن شرودر و گوردون:
این شیوه شامل ۴ مرحله است که در ادامه مختصرا به بیان آن می پردازیم.
مرحله ۱: تعیین آمادگی
برای آن که کودک بتواند آموزش توالت رفتن را با موفقیت پشت سر بگذارد باید بتواند این سه کار را انجام دهد:
▪ کنترل ارادی ماهیچه های اسفنکتری
▪ بیان شفاهی نیازهایش یا بیان نیازهایش به هر شکلی
▪ تمایل کودک به کنترل ادرار یا مدفوع.
اولین مرحله آموزش توالت رفتن این است که ببینیم کودک معمولا در چه مواقعی از روز ادرار یا مدفوع می کند به این ترتیب می توانیم بفهمیم آیا می تواند عضلا ت اسفنکتری خود را کنترل کند یا خیر (کنترلی که باعث می شود فاصله خیس کردن هایش بیشتر شود) هم چنین به والدین می فهماند مثانه فرزندانشان معمولا در چه مقطعی پر و چه موقع حرکات روده او شروع می شود.
برای این کار والدین باید جدولی تهیه کنند و در ساعات بیداری، هر ۳۰ دقیقه یک بار به مدت یک هفته پوشک فرزند خود را بررسی کنند. الگوی خیس کردن پوشک پس از ۳ تا ۵ روز بازبینی پوشک کودک، مشخص می شود. اگر کودک هر ساعت خودش را خیس می کند، بهتر است شروع آموزش را یکی دو ماه به عقب بیندازیم.
مرحله ۲: کنار گذاشتن پوشک
مرحله بعدی آموزش عدم استفاده از پوشک است. زمانی که کودک در طول روز خشک بود و فقط گهگاه در شب یا خواب نیمروزی خودش را خیس کرد وقت کنار گذاشتن پوشک است.
مرحله ۳: نشاندن مرتب کودک روی لگن بچه
والدین باید از صندلی لگن دار یا توالت متحرک استفاده کنند. تا ترس بیجای کودک از افتادن در توالت بریزد. اگر هم کودک را روی توالت های عادی می نشانند، باید پاهای کودک را روی چهارپایه نگهدارند.
اگر هم از لگن کودک استفاده می کنند، باید آن را در توالت بگذارند تا کودک دفع ادرار را با توالت متداعی کند.
مرحله ۴: رسیدگی به خطاها / مقاومت
چون آموزش توالت رفتن یک نوع یادگیری است، خطاهایی هم در آن رخ می دهد. گاهی کودک کمی پس از آنکه از روی لگن بچه یا توالت بلند می شود، خودش را خیس می کند یا مقداری از ادرارش را در توالت و لگن بچه می ریزد و بقیه آن را داخل لباسش. پدر و مادر در این موارد باید خونسرد برخورد کنند و باید اجازه بدهند کودک در تمیز کردن خودش و تعویض لباس ها شرکت کند. تمام این کارها باید در توالت انجام شود.

نویسنده : فاطمه مهدی پور کلشتری
دانشجوی کارشناسی ارشد

منبع : روزنامه مردم سالاری