نگاه چینی، رؤیای آفریقایی

هواپیمای كوچك در ارتفاعی پایین ‌روی زمین خشك و بی‌آب و علف پرواز می‌كند و در ادامه به رودخانه‌ای گلی و كم آب می‌رسد كه مسیری پرپیج و خم را پشت سر می‌گذارد.
اولین نشانه از وجود انسان در این منطقه با حضور یك دكل آزمایشات زمین‌شناسی ویژه‌ اكتشاف نفت به منصه ظهور رسید و به دنبال آن كمی دورتر یك دكل فولاد حفر چاه در افق قرار داشت.
چاد به لحاظ جغرافیایی كشوری پرت است. این كشور از فقیرترین كشورهای قاره سیاه و یكی از بی‌ثبات‌ترین آ‌ن‌ها ست كه همیشه پس از كسب استقلال در سال ۱۹۶۰ میلادی صحنه جنگ‌های داخلی پیاپی و عرصه تاخت و تاز مهاجمان خارجی بوده است.
یك دنیا مشكل هم نتوانسته چینی‌ها را از توجه به چاد منحرف كند. ماه ژانویه سال جاری میلادی بود كه چینی‌ها حق اكتشاف نفت در منطقه‌ای وسیع در شرق چاد را خریداری كردند و با این كار این منطقه صحرایی دور افتاده عاری از راه‌های مواصلاتی، برق و تلفن را به آخرین جبهه برای رفع عطش خود به نفت و دستیابی به جاه‌طلبی‌های پكن در عرصه جهانی تبدیل كردند.
این روالی است كه در كشورهای آفریقایی یكی پس از درگیری به وقوع می‌پیوندد. چین در كشورهای بزرگ صادر‌كننده نفت آفریقا چون آنگولا و نیجریه در حال احداث خطوط راه‌آهن، ساخت جاده و ایجاد سایر زیرساخت‌ها است و با كنگو و گینه قراردادهای بزرگی برای انجام فعالیت‌های اكتشافی منعقد كرده است.
در كشورهای غنی از منابع طبیعی كه از سوی سرمایه‌گذاران خارجی به علت ناآرامی و فساد مورد بی‌توجهی قرار گرفته‌اند شركت‌های چینی در حال استحصال كبالت و بوكسیت هستند. شركت‌های چینی به تولید كننده محصولات كشاورزی و بهره‌بردار اصلی مزارع یك پارچه در كشورهایی چون ساحل عاج كه زمانی جواهر مستعمرات فرانسه بود، تبدیل شده‌اند.
علاقه نوظهور چینی‌ها به‌قاره سیاه موجب شده بسیاری از آفریقایی‌‌ها به این استنتاج برسند كه نقطه عطفی در تاریخ این قاره در حال به وقوع پیوستن است اما این علاقه نوظهور رنگ خواهد باخت همانطور كه اشتیاق طرف‌های غربی به فعالیت در آفریقا در گذشته رنگ باخت.
غربی‌ها همیشه از فساد مزمن، ناكارآمدی دولت‌ها و بدعهدی طرف‌های قرار دادشان در آفریقا می‌نالیدند. در چنین شرایطی چین قدم به صحنه فعالیت‌های اقتصادی در آفریقا گذاشته است. آنان به كشورهایی چون چاد سرازیر شده‌اند كه دولت با جیبی خالی سعی دارد كشور را اداره كند و راهی برای حل مشكلات جامعه بیابد.
وانگ دینگ‌دو، سفیر چین در نجامنا، پایتخت چاد كه همیشه با مشكل قطع مكرر برق دست به گریبان است، می‌گوید: ما محصولات چاد را از پرداخت عوارض گمركی برای ورود به چین معاف كرده‌ایم. وقتی به او یادآوری می‌شود چاد در عمل هیچ چیز برای صادرات ندارد، می‌افزاید: اگر آن‌ها امروز چیزی برای صدور ندارند حتما در آینده خواهند داشت.
برای تحقق این هدف چین در حال ساخت اولین پالایشگا نفت چاد است، چینی‌ها در چاد خط آهن می‌كشند، ادوات كشاورزی به این كشور صادر می‌كنند و مراحل نصب شبكه تلفن همراه چاد به همت شركت‌های چینی مراحل نهایی را پشت‌سر می‌گذارد.
با چنین گستره عظیمی از فعالیت‌های اقتصادی چینی‌ها در قاره سیاه حجم مبادلات تجاری چین و كشورهای آفریقایی در ۲۰۰۶ از مرز ۵۵ میلیارد دلار گذشت در حالی كه مراودات تجاری دوطرف در دهه ۱۹۸۰ از ۱۰ میلیارد دلار نمی‌گذشت.
برای تحقق این هدف چینی‌ها همه قواعد و قوانین نوشته و نانوشته نهادهای بین‌المللی چون صندوق جهانی پول و بانك جهانی را نادیده گرفته‌اند.
از برخی وجوه این شكل همكاری مشابه همان سیاستی است كه در گذشته بین دولت‌های آفریقایی و شركت‌های غربی رواج داشت. در آن دوره كشورهای قرض‌گیرنده به طور متعارف باید با شركت‌های كشور اعطاكننده وام در محیطی غیررقابتی همكاری می‌كردند.
بین دو طرف قراردادهای درازمدت بهره‌برداری از منابع معدنی به امضا می‌رسید و به كشورهایی كه اساساً حایز شرایط اخذ وام نبودند در برابر دریافت حق بهره‌برداری از منابع طبیعی و معدنی وام‌های كلان پرداخت می‌شد.
ادریس دبی، رئیس جمهوری چاد با انتقاد از نوع برخورد غربی‌ها با كشورهای فقیر و بی‌ثبات آفریقا می‌گوید: روابط با غرب برای ما چه دستاوردی داشته است؟ او می‌افزاید: همكاری با دوستان قدیمی ما موجب شد عملا هیچ پیشرفتی نداشته باشیم.با این حال تا آنجا كه به علاقه نوظهور چین به آفریقا مربوط می‌شود تردیدهای زیادی وجود دارد.
آیا اشتیاق چینی‌ها به تامین مواد خام به قاره سیاه برای آغاز حركتی دوباره به سمت توسعه و پیشرفت كمك می‌كند؟ یا این كه علاقه پكن به تامین نیازهایش از آفریقا بدون در نظر گرفتن مسائلی چون دموكراسی، شفافیت مبادلات مالی و حقوق بشر صرفا به تكرار تجربیات گذشته منجر خواهد شد. ثروتمندان محلی ثروتمندتر می‌شوند و فقرا، فقیرتر.
محیط‌زیست نابود می‌شود و منابع طبیعی بدون آن كه نفعی برای مردم عادی داشته باشد، تخلیه خواهد شد.

منبع : روزنامه همشهری