مراقب باشید در سفر و تعطیلات نوروز چاق نشوید

بنابر اعلام سازمان جهانی بهداشت (WHO) آمار مبتلایان به چاقی و اضافه وزن در جهان از مرز یك میلیارد گذشته و تا سال ۲۰۱۵ به ۵/۱ میلیارد نفر خواهد رسید كه بیشترین رقم افزایش چاقی مربوط به كشورهای در حال توسعه می‌باشد.
براین اساس پیش‌بینی می‌شود افزایش سریع چاقی و اضافه وزن در كشورهای كم درآمد و یا با درآمد متوسط موجب بروز عوارض ناشی از چاقی و شیوع بیماریهای مزمن طی ۱۰ تا ۲۰ سال آینده در این كشورها خواهد شد.
كارشناسان و متخصصان علوم پزشكی بر این اعتقادند كه اضافه وزن و چاقی باعث بروز انواع بیماریهای قلبی و تنگی رگ‌ها، پرفشاری خون، دیابت نوع دوم، بالا رفتن اسید اوریك خون، قطع نفس هنگام خواب، خرخر كردن و خرناس كشیدن در خواب و بیدار شدن در اثر صدای آن، ناباروری و انواع سرطان‌های دستگاه گوارش و سایر ارگان‌ها شده و طبق گزارش فدراسیون جهانی قلب، اضافه وزن و چاقی احتمال اولین حمله قلبی را ۴ تا ۸ سال جلو می‌اندازد.
با این توصیف مسافران باید در طول مسافرت مخصوصاً در تعطیلات نوروز مراقب باشند اضافه وزن پیدا نكنند و چاق نشوند چون در این صورت محاسن و فواید سفر و تعطیلات نوروز با معایب و عوارض چاقی معاوضه شده و در پایان تعطیلات با مشكلات چاقی و عوارض اضافه وزن مواجه خواهند شد.
به طور طبیعی در طول مسافرت اشتهای انسان زیاد می‌شود و میل به مصرف تنقلات و شیرینی‌جات حتی چند وعده غذای اضافی افزایش می‌یابد و ممكن است به جای سه وعده، پنج وعده غذا با حجم بیشتر مصرف شود، به علاوه استفاده از نوشابه‌های گازدار و عدم كنترل رژیم غذایی روزمره (مصرف چربی‌ها، غذاهای آماده، سوسیس، كالباس و …) در طول سفر بیشتر شده (مخصوصاً در ایام تعطیل نوروزی) و اغلب منجر به افزایش فشار خون، چربی خون، بالا رفتن كلسترول مضر (LDL) و در نهایت چاقی می‌گردد.
در این شماره مبحث »سلامتی در سفر» به موضوع «چاقی» و روش‌های صحیح و منطقی كاهش وزن اختصاص یافته و نظرات متخصصان تغذیه را در خصوص جلوگیری از اضافه وزن و چاقی بررسی می‌كند.
●دیدگاه كارشناسی درباره رژیم‌های لاغری
دكتر مسعود كیمیاگر استاد دانشگاه شهید بهشتی و متخصص تغذیه و رژیم درمانی در این خصوص معتقد است: دادن رژیم‌های لاغری كاری بسیار تخصصی است و نیازمند محاسبات دقیق می‌باشد زیرا سن، جنس، وزن، قد، شرایط بدنی و … از فاكتورهایی است كه باید برای انتخاب رژیم صحیح به آنها توجه نمود.
وی اعتقاد دارد: تغییر شیوه زندگی و مصرف غذاهای آماده همراه با انواع سس‌ها و نوشابه‌ها، كاهش مصرف سبزیجات، كم‌شدن فعالیت‌های بدنی، استفاده از وسایل نقلیه به جای پیاده‌روی و … باعث افزایش تعداد افراد چاق شده و روز به روز آمار مبتلایان به چاقی را افزایش می‌دهد.
دكتر كیمیاگر درباره مضرات رژیم‌های سریع لاغری می‌گوید: رژیم‌های لاغری كه به سرعت وزن را كاهش می‌دهند موجب بروز چین و چروك در پوست و ریزش مو شده و به بدن استرس زیادی وارد می‌كند كه در نتیجه افسردگی، تحلیل بافت عضلانی، یبوست، خونریزی معده عارض می‌شود.
وی به رژیم‌های غیر اصولی اشاره كرده می‌افزاید: رژیم‌هایی كه فرد فقط از یك ماده غذایی به عنوان مثال گوشت، شیر، ماست، سوسیس، كاهو و… به تنهایی استفاده می‌كند مثلاً یك هفته گوشت و هفته بعد ماست یا هر ماده غذایی دیگر را می‌خورد برای سلامت وی بسیار خطرناك است زیرا بدن به انواع مواد غذایی نیاز دارد و یك ماده غذایی به تنهایی نمی‌تواند نیاز بدن را تامین كند حتی پروتئین‌ها، چون در این نوع رژیم‌ها كاهش وزن كاذب در هفته اول بسیار دلپذیر است اما عاقبت فرد را با یك خونریزی معده به بیمارستان هدایت می‌كند. این نوع رژیم‌ها آب موجود در بافت‌های عضلانی را كاهش داده و كمتر به بافت‌های چربی مربوط می‌شود. در افرادی هم كه با آب درمانی اقدام به كاهش وزن و لاغری می‌كنند، انرژی دریافتی آنان به صفر می‌رسد و همین امر باعث تحلیل بافت عضلانی پس از مدتی شده و به مسمومیت با آب منجر می‌گردد.
وی یكی از مهمترین اصول رژیم‌های لاغری را حذف انرژی مضاعف در كنار دریافت سایر مواد مغذی مورد نیاز بدن دانسته تصریح می‌كند: برای داشتن یك رژیم لاغری استاندارد باید تمام مواد مغذی مورد نیاز بدن به اندازه كافی تامین شود اما موادی كه انرژی اضافی و مضاعف تولید می‌كنند بهتر است حذف شود به علاوه رژیم‌های لاغری باید بر حسب سن، وزن اضافی، جنس و شرایط فیزیولوژیكی بدن تعیین گردد و در سنین مختلف با شرایط بدنی متفاوت انتخاب شود.
استاد تغذیه دانشگاه شهید بهشتی ورزش را مكمل رژیم غذایی برای لاغری و كاهش وزن می‌داند و معتقد است: هریك ساعت ورزش ۳۰۰ كالری انرژی مصرف می‌كند و تا چند ساعت سوخت و ساز بدن را افزایش می‌دهد.
وی تصریح می‌كند: روزانه یك ساعت ورزشی كه بیشتر پاها را درگیر نماید می‌تواند در كاهش وزن بسیار موثر باشد و ورزش‌هایی مانند پیاده‌روی، شنا، دوچرخه، دو ثابت و درجا، والیبال و بسكتبال برای لاغری توصیه می‌شود. (برای كوچك كردن شكم شنا و درازنشست مفید می‌باشد.)
دكتر زهرا اباصلتی كارشناس مسئول تغذیه دانشگاه علوم پزشكی در ادامه به تقارن تعطیلات نوروز و افزایش مسافرت‌ها با ایام سوگواری اشاره كرده اضافه می‌كند: مصرف بی‌رویه تنقلات و شیرینی‌جات و انواع شكلات و آجیل و غذاهای متنوع سرخ كرده و چرپ و پر نمك رستورانها و اغذیه‌‏فروشی‌ها و یا میهمانی‌ها، همچنین غذاهای نذری مانند شله، آش، چلوخورش‌های پر روغن و … در این ایام موجب اضافه وزن و در نتیجه چاقی، افزایش فشار خون، بالا رفتن چربی و كلسترول مضر خون شده و مسافران را با مشكلات ناشی از آن روبرو می‌سازد.
وی توصیه می‌كند: برای جلوگیری از چاقی و اضافه وزن و بیماریهای ناشی از آن، مسافران مصرف آجیل و تخمه و شیرینی و شكلات را به حداقل برسانند و در طول سفر از مصرف بی‌رویه نوشابه، چیپس، پفك، سوسیس، كالباس، پیتزا و به طور كلی (Fast Food) غذاهای آماده بپرهیزند. مخصوصاً افرادی كه مبتلا به فشار خون بالا هستند انواع آجیل و تخمه‌ای كه نمك سود شده مصرف نكنند چون نمك آنها باعث افزایش فشار خون و تشدید بیماریهای قلبی خواهد شد.
دكتر اباصلتی افزایش وزن را منشأ بیماریهای قلبی عروقی، دیابت. انواع سرطان‌ها و… دانسته و استفاده از رژیم غذایی متعادل و متناسب همراه با تحرك و ورزش را ضامن سلامت می‌داند.
دكتر ضیاءالدین مظهری متخصص تغذیه و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشكی نیز معتقد است: برای جلوگیری از افزایش وزن باید از مواد غذایی با انرژی كمتر استفاده شود و بیشتر مواد غذایی با حجم زیاد مثل سوپ و انواع سالاد مصرف گردد. وی معتقد است كسانی كه نمی‌توانند در برابر شیرینی و شكلات و كاكائو مقاومت كنند دچار افزایش وزن شدید می‌شوند چون این مواد دارای كالری بالا هستند و به سرعت وزن را اضافه می‌كنند از طرفی به علت جایگزین شدن مواد اصلی تغذیه و نرسیدن مواد مورد نیاز به بدن فرد را دچار سوء تغذیه (كمبود مواد مغذی) كرده و وی را با بیماریهای مختلف ناشی از كمبود مواد مغذی مواجه می‌سازند.
دكتر حمیدرضا فرشچی فوق تخصص تغذیه و رژیم درمانی با بیان این مطلب كه رژیم‌های توصیه شده توسط متخصصان باید در طول سفر هم رعایت گردد می‌افزاید: كسانی كه برای كاهش وزن از رژیم‌های اصولی و صحیح پیروی می‌كنند چنانچه در طول سفر رژیم خود را رعایت نكنند و مواد قندی، نشاسته‌ای، چربی و … بیش از حد مصرف نمایند با افزایش وزن بیشتر از گذشته روبرو خواهند شد.
به اعتقاد وی افراد چاق علاوه بر رعایت رژیم غذایی (مصرف كافی مواد مغذی مورد نیاز بدن و كاهش مصرف كربوهیدرات‌ها و مواد نشاسته‌ای و قندی و چربی و استفاده از نوشابه‌های سنتی مثل دوغ به جای نوشابه‌های گازدار، مصرف روغن‌های مایع گیاهی به جای روغن‌های جامد و حیوانی، عدم مصرف چیپس و كاهش مصرف سرخ‌كردنی‌ها، مصرف سبزیجات تازه و میوه‌ها و…) باید برنامه‌ریزی لازم برای تحرك و ورزش روزانه داشته باشند حتی در مسافرت تحرك و ورزش را فراموش نكنند تا كاهش وزن مناسب و ایده‌آل را پیدا كنند.
دكتر فرشچی استفاده از دوچرخه ثابت را برای كم كردن وزن اضافی و كاهش چربی‌های موضعی و چربی‌های مضر خون (IDL) مفید دانسته یادآور می‌شود: در خصوص استفاده از دستگاه دو ثابت (دوچرخه ثابت) باید حتماً برنامه‌ریزی معینی داشته باشید و در درازمدت آثار مثبت آن را مشاهده كنید.
این عضو هیأت علمی دانشگاه و فوق تخصص تغذیه اعتقاد دارد: رژیم‌های شدید غذایی كه در كوتاه‌مدت باعث كاهش وزن می‌شوند غیر علمی و غیر اصولی هستند و كاهش وزن باید در مدت زمان طولانی باشد تا از بافت چربی بدن كم شود زیرا در غیر این صورت از بافت عضلانی بدن كم شده و متابولیسم طبیعی و سوخت و ساز بدن دچار اختلال می‌گردد.
وی با ارایه فرمول تعیین وزن مناسب خاطر نشان می‌سازد: براساس فرمول وزن به كیلوگرم تقسیم بر قد برحسب متر به توان دو چنانچه حاصل آن بین ۵/۱۸ تا ۲۵ باشد وزن نرمال است و در صورتی كه از ۲۵ تا ۳۰ باشد دچار افزایش وزن و اگر از ۳۰ به بالا باشد چاقی و چنانچه از ۴۰ به بالا باشد چاقی همراه با عوارض است. به اعتقاد دكتر فرشچی با رعایت رژیم غذایی مناسب و تحرك و ورزش در سفر، تعطیلات و ایام عادی زندگی می‌توانیم به وزن دلخواه برسیم و با وزن مناسب و تناسب اندام از سلامت جسمی و روانی بیشتر برخوردار باشیم. و بالاخره در پایان دكتر سید مرتضی احتشام‌فر مدیر گروه بهداشت محیط و حرفه‌ای دانشگاه علوم پزشكی با تاكید بر تغذیه متناسب، متعادل و متنوع تصریح می‌كند:
▪در طول سفر و در تعطیلات نوروز بیش از پیش بهداشت مواد غذایی و بهداشت محیط را رعایت كنید.
▪ از مصرف لبنیات غیر پاستوریزه، مواد غذایی بدون مشخصات و تاریخ گذشته و بدون پروانه بهره‌برداری و مجوز بهداشتی بپرهیزید.
▪مصرف نوشابه‌های گازدار، شیرینی‌های خامه‌ای، آجیل و تنقلات، چیپس و.. را به حداقل برسانید.
▪ غذای سالم، تازه و مطمئن بخورید.
▪در طول سفر مراقب تغذیه خود و همراهان به ویژه فرزندانتان باشید.
▪مصرف ساندویچ، همبرگر، سوسیس و كالباس و Fast Food ها را به حداقل برسانید.
▪ ماست و دوغ را در برنامه غذایی بگنجانید.
▪ از فروشندگان دوره‌گرد و فروشگاههای غیر معتبر خرید نكنید.
▪ در رستورانها و اغذیه فروشی‌ها غیر مطمئن و غیر بهداشتی غذا نخورید.
▪ برای جلوگیری از تداخل غذایی و پیشگیری از اختلالات گوارشی از درهم بر هم خوردن پرهیز كنید.
▪و از همه مهمتر از پرخوری و زیاده‌روی در مصرف غذا خودداری نمایید.

پروین محمدی

منبع : مسافر