استرس چیست و برای حل مشکل استرس‌های حاد محیطی چه می‌توانیم بکنیم؟

به اعتقاد نگارنده استرس عبارت است از واکنش های خاص بدن که در مقابل همه نیازهای روزمره روی میدهد . باید گفت ما به بعضی از استرسها در زندگی روزمره خود نیاز داریم . آقای Hans یکی از پیشگامان تحقیق در زمینه استرس گفته است ، فقدان استرس در زندگی برابر با مرگ است . او تأکید میکند استرس چیزی نیست که ضرورتا” بتوانیم از آن اجتناب کنیم و آن یک واقعیت در زندگی روزمره ماست . بعبارتی اگر استرس در زندگی ما وجود نداشت ، زندگی کسالت آور و بی معنی میشد و انسان تبدیل به یک سیب زمینی پوشش دار میگشت . البته همه استرسها بر اثر اتفاقات منفی بوجود نمیآیند . مثلا” برنامه ریزی برای تعطیلات ، ارتباطات خویشاوندی و وابستگیهای جدید ، ترفیعات و ارتقاء شغل یا خرید یک خانه جدید هم میتواند استرس زا باشد استرس ماهیتا” تغییر ناپذیر است و ما مجبوریم فقط آنرا تعدیل نمائیم . استرس از چند منبع اصلی سرچشمه میگیرد:
محیط ، جسم و یافیزیک بدن انسان ، افکار ، تغییر و تحولات روزمره و فشارها.
استرسهای محیطی میتواند ناشی از آلودگی ، شرایط آب و هوائی ، ازدحام و شلوغی ، جنایت و تهدید ات و غیره میباشد. استرسهای فیزیکی هم ، در اثر فقر تغذیه ، بیماری یا تصادفات ، خواب ناکافی و فرسودگی زیاد جسمی ایجاد میشود. در واقع هر وقت بخواهیم خود را با تغییرات محیطی و اجتماعی سازگار نمائیم میتوان گفت در حال افزایش سطح استرس خود میباشیم. خواه آن تغییرات مثبت و خواه منفی باشند.
فشارها و مصائب هم میتوانند خیلی استرس زا باشند ، همچنین تعجیل در امور ، فشارهای خانوادگی و درگیریهای داخلی و بعبارتی خودخوری نیز از عوامل استرس زا هستند که بدن انسان بصورت جنگ یا گریز به آنها واکنش نشان میدهد . این واکنشها در واقع چیزی است که ما بطور وراثتی از اجداد پیشین خودمان به ارث میبریم چرا که آنها هم وقتی احساس تهدید از جانب یک دشمن محیطی مینمودند واکنش جنگیدن یا فرار کردن داشتند .
چیزی که اتفاق میافتد اینست که وقتی انسان در یک موقعیت استرس زا قرار میگیرد و بدن واکنش جنگ یا گریز را تجربه میکند ، در واقع خود را برای زنده ماندن و بقاء هدایت میکند . هنگامیکه یک حادثه رخ میدهد و تهدیدی احساس میگردد همه فعالیتهای بدن متوجه آن نقطه شده و آژیر برای جنگ یا گریز به صدا در میآید ، مردمک چشم شروع به بزرگ شدن نموده تا بتوانیم همه چیز را بیشتر و بهتر ببینیم ، شنوا ئیمان تیزتر و ما نیرومندتر شده و بر میزان سرعتمان افزوده میگردد .رگه های خون موجود در دست و پای ما به طرف سر حرکت میکند که خود موجب جذب اکسیژن بیشتر به مغز و تحریک پروسه تفکر میگردد. دست و پای ما تر ، چسبناک و بی حرارت شده و خون به پشت ساختار استخوانی جائیکه بیشتر حفاظت شود هدایت میگردد . سرعت ضربان قلب و تنفس افزایش مییابد . این پروسه کامل ما را در یک حالت خستگی مزمن فرو میبرد که اگر استمرار داشته و بدنبال آن آسودگی خیال در بدن بوجود نیاید نتیجه آن استرس مزمن و پایدار ، افت و ضعف مفرط بدن و تضعیف سیستم ایمنی بدن خواهد بود .
ما به آسانی مستعد پذیرش بیماری میشویم ، همچنین ضمن احتمال ابتلا به بیماریهای بد و ناگهانی ، التیام مرض هم طولانی خواهد شد . مضافا” فشار خون مزمن و شدید نیز گسترش خواهد یافت . طبق آمارهای ارائه شده تقریبا” ۲۵ میلیون نفر از مردم آمریکا از فشارخون مزمن رنج میبرند و تعدادی هم حتی نمیدانند که این بیماری را دارند.
با آموختن این نکته که چطور میتوانیم عوامل استرس زا را مهار و تعدیل نمائیم ، میتوانیم سطح آنرا به حداقل رسانده و با واکنشهائی که بصورت جنگ و گریز نمایان میگردد ، بهبودی دوباره پیدا کنیم .
البته نه در مقابل همه استرسهای مورد لزوم بدن ، بلکه مانیاز داریم نسبت به حوادث روزمره ای که یکی پس از دیگری بروز مینمایند دید واقعی تر و منطقی تری پیدا نموده و قادر باشیم در مقابل آنها واکنشهای مثبت نشان داده و بعبارتی ریلکس بودن را بیاموزیم .
به اعتقاد مترجم این رقم در کشورهای در حال توسعه بویژه کلان شهرها بسیار بیشتر است ، لیکن چون آمار دقیقی وجود ندارد بطور مستند قابل طرح نمیباشد.
● حل مشکل استرسهای حاد محیطی:
اساسا” گروهی که دارای مشاغل استرس زا هستند میتوانند از مدیریت و مهار استرسهای وارده سود جسته و سلامتشان را تضمین نمایند،آسانتر کار کرده وآسانتر زندگی کنند .
بد نیست در این قسمت خاطره ای را از یک راننده اتوبوس در شهر سانفرانسیسکو تعریف کنیم .
او میگفت اخیرا”‌ به ما آموزشهائی داده بودند که موجب تقویت ارتباطات و کاهش دغدغه ها و کشمکشها در رخدادهای روزانه میگردید . بعنوان مثال روزی در یکی از شلوغ ترین ساعات روز که اتوبوسم انباشته از مسافر بود متوجه شدم که خط سیر من بعلت نامعلومی مسدود میباشد . بنابراین مجبور شدم دور بزنم . میدانستم که مردم حتی در ترافیک معمولی هم عصبی و هیجان زده هستند و سفت و سخت سعی در رسیدن به محل کار خود دارند . البته من مجبور بودم دور بزنم و از طریق خیابان موازی که کمی خارج از مسیرما قرار داشت استفاده کنم که خود بیش از پنج دقیقه وقت گرفت . من میدانستم که در مقابل این وقفه مردم شروع به غرولند خواهند نمود . من در مقابل واکنشی نداشته و به رانندگی ادامه دادم و با خود گفتم احیانا” چنانچه مسافرین خشمگین و عصانی شدند آن وقت پاسخ مناسب خواهم داد . تا اینکه یکی از مسافرین با صدای بلند گفت :
آهای ! ما را کجا میبری ، من ابتدا یک نفس عمیق کشیدیم و سپس اطلاع دادم :
مرا ببخشید ، خیابانی را که ما همیشه از آن تردد میکردیم بسته است و من بناچار مجبور شدم از طریق خیابان دیگری شما را به مقصد برسانم ، میدانم که همه شما عجله دارید به خانه یا محل کارتان برسید و من شما را با حداکثر توان و سرعت به آنجا خواهم رساند . در نتیجه مسافرین آرامش نسبی خود را بازیافته و حتی تعداد کمی از آنها تشکر هم کردند چرا که آگاه شدند چه اتفاقی افتاده . این موقعیت میتوانست به راه دیگری کشانده شده و موجب درگیری ، دادوفریاد و حتی فحاشی بین راننده و مسافرین گردد . از این خاطره ساده میتوانیم تکنیکهائی را بیاموزیم :
۱) وقتی که در یک موقعیت استرس زا قرار گرفتید ابتدا یک نفس عمیق بکشید این به شما آرامش داده و به مغزتان فرصت فکر کردن میدهد . مضافا” کمک میکند که شما از تفکرات احساسی و هیجانی اجتناب ورزید .
۲) خود را در موقعیت مسافر قرار داده و ببینید در آن لحظات چه احساسی میتوانید داشته باشید .
۳) هدفتان را مشخص نمائید . مثلا” در مورد یاد شده هدف رساندن مردم به مقصد است که میتوانید با یک تغییر میسر جزئی و اطلاع به مردم بدون اینکه مورد سرزنش قرار گیرید آنرا انجام دهید .
۴) در گیر نشوید و در یک دعوای دو طرفه قرار نگیرید .آن فقط به مشکل شدت خواهد بخشید و شما احساس به مراتب بدتری خواهید یافت .
۵) اجازه ندهید واکنش و رفتارهای سایر مردم ، زندگی شما متأثر نموده و تحت کنترل در آورد.
۶) و سرانجام یک نفس عمیق دیگر بکشید ، طوریکه بتوانید برای مواجهه با مشکل و عامل استرس زای دیگری آماده شوید.

مترجم: دکتر افشار محمدیان
منبع اینترنت: [e-mail]