هیپنوتیزم به عنوان راهکار تسکینی در درمان سرطان

هیپنوتیزم به عنوان یک روش درمانی اصلی یا درمان کمکیِ موثر در بسیاری از انواع مشکلات جسمی و روانی، کاربرد ارزشمندی دارد. هیپنوتیزم حالت تغییر یافته‌ای از هوشیاری است که طی آن درمانگر واجد شرایط این فرصت را پیدا می‌کند که با تاثیر مستقیم بر فرآیندهای ناخودآگاه و ارائه تلقینات درمانی مناسب به اصلاح ساختار روانی بیمار بپردازد و یا زمینه‌ای برای اجرای یک روش درمانی پزشکی مثل جراحی و ... فراهم سازد.
با توجه به لزوم کاربرد شیوه هایی که به ارتقای کیفیت زندگی بیمارانی که با بیماری های مزمنی که با درد همراه است زندگی می کنند منجر شود ، امروزه استفاده از هیپنوتیزم به عنوان وسیله ای برای ایجاد بی حسی موضعی برای انجام درمانها پزشکی و کاهش و از بین بردن درد کاربرد گسترده ای دارد. بر همین اساس از هیپنوتسزم در درمانهای مختلف سرطان در بزرگسالان و کودکان نیز استفاده می شود.
در حال حاضر " هیپنوتیزم درمانی" یک روش درمانی است که در یک مرحله یا مراحلی از آن از هیپنوتیزم استفاده می شود. هیپنوتیزم درمانی می تواند به دو شکل متفاوت صورت بگیرد:
۱) دگر هیپنوتیزم درمانی
در این حالت، درمانگر پس از صحبت کردن با بیمار و ایجاد آمادگی ذهنی و روحی در او، در صورت نیاز بیمار به القای خُلسه هیپنوتیزمی، او را به عمق مناسبی که برای برنامه درمانی اش مناسب باشد، می رساند و در این شرایط به هیپنوتیزم درمانی می پردازد.
۲) خود هیپنوتیزم درمانی
در این روش کافی است بیمار طی ۲ یا ۳ جلسه ، طریقه استفاده از خود هیپنوتیزمی و نحوه درمان و تلقین به خود را بیاموزد. پس از آن می تواند با روشی که یاد گرفته خودش را در خلسه هیپنوتیزمی قرار دهد و در این شرایط، به صورت ذهنی ، متن تلقین را مرور کند و یا به نوار صوتی که پس از چند دقیقه سکوت. (مدت لازم برای رسیدن او به حالت خود هیپنوتیزمی) گوش دهد. در این وضعیت ، بیمار بدون نیاز به مراجعات مکرر به مطب پزشک ، خودش این برنامه درمانی را انجام می دهد.
فردی که از روش هیپنوتیزم برای درمان بیماریها استفاده می‌کند، هیپنوتراپیت نامیده می شود . هیپنوتراپی یا درمان با هیپنوتیزم حتما باید توسط سازمانهای معتبر و افراد متخصص انجام بگیرد. این افراد متخصصین علوم پزشکی ، روان شناسان و روانپزشکان را در بر می‌گیرد. و همچنین این افراد از منابع و سازمانهای معتبر آموزش لازم را دیده و دارای گواهی تخصص در هیپنوتراپی هستند.
درمانگر بایستی تجربه کافی کاربرد هیپنوتیزم را در افراد طبیعی و بیمار داشته باشد تا بتواند تشخیص صحیحی بر واکنشهای بیمار در جریان هیپنوتیزم داشته باشد. بیمار در شروع کار ممکن است پاسخ درمانی مناسبی به هیپنوتیزم ندهد. همچنین انتخاب بیمارباید به درستی انجام پذیرد، زیرا برخی از افراد ب ای درمان با هیپنوتیزم مناسب نمی باشند.
بیمار در صورت تشخیص پزشک معالجش و تمایل خودش می تواند از هیپنوتیزم در برنامه درمانش استفاده کند. برای انجام موفقیت آمیز جریان درمان بیمار باید:
- به اصالت علمی هیپنوتیزم و قابلیت عملی هیپنوتیزور اعتقاد و ایمان داشته باشد.
- به اندازه کافی قدرت تمرکز و تصور داشته باشد.
- به برنامه ای که هیپنوتراپ برای درمان بیماری و یا رفع مشکل او مطرح کرده، مطمئن باشد.
سه فاکتور مهم در هیپنوتیزم عبارتند از تمرکز فوق العاده فکر، انفکاک و تجزیه (جدا شدن ذهنی از محیط پیرامون)، تلقین (چرا که اساس هیپنوتیزم تلقین به نفس است).
امروزه کاربرد اصلی هیپنوتیزوم ، در روان درمانی است. در سالهای اخیر با توجه به رویکرد همه جانبه در درمان بیماریها و استفاده بالینی از هیپنوتیزم در برخی اختلالات روانپزشکی این تکنیک به عنوان یک روش مهم کمک کننده در درمان مورد توجه قرار گرفته است. همچنین درمان کمبود اعتماد به نفس و عقده حقارت ، زود رنجی ، بی‌خوابی و بدخوابی ، ایجاد نشاط و شادابی ، تقویت حافظه و قدرت تمرکز فکر و ... با هیپنوز امکان پذیر است. هیپنوز در نفس خود همراه با تن آرامی و احساس آرامش است، بنابراین در مقابل اضطراب قرار میگیرد و فرد احساس آرامش می کند ، چنین آموختنی موجب افزایش اعتماد به نفس بیمار می‌شود به نحوی که در موقعیتهای اضطراب آفرین قادر می‌شود واکنشهای کنترل شده‌ای از خود نشان می‌دهد.
افرادی که ترسهای مختلف دارند مثل اضطراب امتحان ، وسواس ، ترس از بلندی ، ترس از تاریکی ، ترس از حیوانات و ... می‌توانند با استفاده از تلقینات خاصی که در طی جریان هیپنوتیزم به آنها داده می‌شود، درمان شوند. همچنین برای ترک سیگار ، تغییر عادات غلط چون پرخوری می‌توان از این روش استفاده کرد. در بیماری های روان تنی نیز هیپنوتیزم بسیار کمک کننده خواهد بود . هیپنوتیزم برای درمان و پیشگیری از سردردهای مزمن میگرن و سردردهای عصبی ، زایمان بدون درد ، درمان بیماریهای روان تنی مثل زخم معده ، آسم ، فشار خون ، التیام بیماریهای پوستی ، کاهش عوارض شیمی درمانی و کنترل خونریزی در جراحیها کاربرد دارد. هیپنوتیزم همچنین به بهبود سیستم ایمنی بدن کمک می کند.
علم هیپنوتیزم با تاثیر بر ذهن و روان انسان می‌‌تواند کاربردهای مختلفی در پزشکی و درمان بیماریها داشته باشد. استفاده از هیپنوتیزم در کاهش و از بین بردن درد ، کاربرد هیپنوتیزم در دندانپزشکی ، بیهوشی و بی حسی در بیماران و کودکانی که امکان استفاده از روشهای دیگر ررا ندارند، رواج دارد. علم هیپنوتیزم از راهکارهای مکمل مورد استفاده در پزشکی است و هیچگاه جایگزین درمانهای دیگر نخواهد بود.
● کاربرد هیپنوتیزم در سرطان
یکی از کاربرد های مهم هیپنوتیزم -حتی در دنیای امروز- از بین بردن درد است .هیپنوتیزم یک درد کُش واقعی است و امروزه در بسیاری از نقاط دنیا برای کاهش درد زایمان و درد های دندانپزشکی و حتی در برخی اعمال جراحی از آن استفاده می شود. هیپنوتیزم مغز را وا می دارد از ضربان های الکتریکی عصب درد چشم بپوشد.در هیپنوتیزم عمیق می توان حتی واکنش پریدن زانو در مقابل ضربه ی سخت را از بین برد و یا حتی به اختیار، ضربان قلب را تند تر یا کندتر کرد و مقدار خونی را که در هر عضو جاری است افزایش داد . در همین راستا در سرطان نیز برای کاهش درد بیمار از هیپنوتیزم استفاده می شود.(Holroyd,۱۹۹۶; Lynch,۱۹۹۹; peter,۱۹۹۶; (Schafer,۱۹۹۶;Chaves,۱۹۹۴; Hilgard & Hilgard ,۱۹۹۴;
از سوی دیگر یکی دیگر از عوارض ابتلا به سرطان رخوت و بی حالی است. بکارگیری هیپنوتیزم می تواند در این زمینه نیز به ارتقای کیفیت زندگی بیمار کمک کند. بعلاوه درد همواره باعث اضطراب و افسردگی فرد می گردد. مخصوصا در مواردی که فرد دائما با انتظار درد و برگشت پیاپی آن روبروست. در این حالت نیز کاربرد هیپنوتیزم به کاهش اضطراب و افسردگی کمک می کند.
نتایج تحقیقات نشان داده بکارگیری هیپنوتیزم می تواند میزان مصرف دارو های ضد درد را کاهش دهد که این فرد را دچار عوارض جانبی کمتری نیز می سازد. هیپنوتیزم قوی ترین آرامبخش شناخته شده در علم است و بکارگیری آن می تواند آرامش و کیفیت را به زندگی فرد مبتلا به سرطان برگرداند. کمک هیپنوتیزم به کاهش درد معمولا از چند طریق متفاوت است. اولا چون فرد با خود هیپنوتیزمی در کنترل درد توانمند می گردد میزان اضطراب بازگشت درد را کاهش می دهد. از سوی دیگر فضای ادراک درد را در مغز کاهش می دهد( این مساله با EEG ثبت شده) و از این طریق واقعا میزان درد ادراک شده کاهش می یابد. بعلاوهنوع و کیفیت تجربه درد را تغییر می دهد که معمولا برای فرد قابل تحمل تر است. و همچنین تجسم خلاق نیز می تواند احساس دیگری به جز درد را در فرد جایگزین نماید.
یکی دیگر از کارکردهای هیپنوتیزم در سرطان، کاهش میزان عوارض شیمی درمانی است. در این زمینه مطالعات متعددی صورت پذیرفته و مخصوصا تاثیر آن در کاهش میزان تهوع به اثبات رسیده است. ( Marchioro,۲۰۰۰;Genuis,۱۹۹۵ )
از هیپنوتیزم جهت آماده کردن بیمار برای پذیرش درمانهای دارویی و جراحی نیز استفاده می شود. هیپنوتیزم می تواند نگرانی های بیمار را کاهش دهد و از این طریق کمک شایانی به پذیرش درمان نماید.از سوی دیگر نظم دادن به خواب و سایر فعالیت های بیولوژیک به وسیله هیپنوتیزم، آمادگی جسم فرد بیمار را برای انطباق با شرایط بیشتر می نماید. در این حالت انرژی مورد نیاز بدن ذخیره شده و به سازگاری با شرایط جدید کمک می شود. بعلاوه تحقیقات نشان داده اند تلقینات همراه هیپنوتیزم می توانند فرآیند بهبودی پس از جراحی را تسریع نماید.
هیپنوتیزم برای ارتقای شرایط روانی بیمار مبتلا به سرطان نیز استفاده می شود. اضطراب، احساس درماندگی، خشم، تنهایی و گناه ، کاهش عزت نفس ، نا امیدی و سوگ ناشی از تغییرات در جسم و شرایط زندگی از عوارض روانی معمول ابتلای به سرطان است. هیپنوتیزم می تواند در بهبود این شرایط به عنوان یک همراه در فرایند روان درمانی کمک کننده باشد. بعلاوه یادگیری خود هیپنوتیزمی و آرامش بخشی عمیق و به کارگیری مستمر آن ، عامل بسیار موثری در بهبود کیفیت زندگی فرد مبتلا به سرطان است که باید در درمانهای حمایتی مد نظر قرار گرفته شود.
یکی از مسائل متداول در بیماری هایی که می توانند باعث مرگ فرد شوند، مواجهه با مسائل فلسفی و معنوی می باشند. فرد معمولا با این سوال مواجه می گردد که پس از مرگ چه چیزی در انتظار اوست. هیپنوتیزم می تواند با ایجاد ادراکی عمیق تر نسبت به وجود در فرد این اضطراب را نیز کاهش دهد.
امروزه با روشن شدن جنبه های فیزیولوژیک تاثیر هیپنوتیزم ، جایگاه آن در محافل علمی ارتقا قابل توجهی یافته است .در قرن بیستم با افزایش آگاهی و نیز روشن شدن تاثیرات هیپنوتیزم در درمان برخی بیماریها ، مراجع رسمی پزشکی در بسیاری از کشورهای مترقی مجاب گردیدند که هیپنوتیزم را به عنوان روش معتبر در طب مکمل یا آلترناتیو بپذیرند،همچنین با ارائه نتایج تحقیقات متعدد و جامعی که در مورد اثرات هیپنوتیزم صورت گرفت و پیشرفتهایی که در زمینه شناخت واسطه های شیمیایی اعصاب و سیستم ایمنی بدن و نیز ارتباط بین آن دو حاصل گردید ، اثر بخشی هیپنوتیزم در درمان بسیاری از بیماریهای جسمی بخصوص بیماریهایی که اختلال در سیستم ایمنی در بروز یا تشدید آن نقش دارد، اثبات شده است. به کارگیری هیپنوتیزم به عنوان یکی از روشهای طب مکمل در درمان سرطان ، می تواند به ارتقای کیفیت زندگی فرد مبتلا بسیار کمک کند و جایگاه مناسبی در درمانهای حمایتی و تسکینی بیابد.

ندا یارائی
کارشناس ارشد مشاوره