هیپنوتیزم ، بازی با روح یا خودکاوی آگاهانه ؟

درباره ابعاد روحی و روانی انسان ، نظریه های بسیاری وجود دارد که بعضی از آنها مبنای علمی داشته و برخی از آنها نیز پایه علمی نداشته، ریشه در خرافات و انحرافات دارند و اغلب از اشتباهات شخصی و اطلاعات ناکافی ناشی می شوند؛ اما حالت دیگر نیز وجود دارد و آن در مورد مباحثی است که به طور علمی اثبات شده ولی به صورت علمی نمی توان آنها را به عنوان یک قانون و اصل ثابت کرد. معمولاً این گونه موضوعات موافقان و مخالفان بسیاری دارند که با پیشرفت علم ، اختلاف نظر این دو گروه نیز رفته رفته کاهش می یابد.
هیپنوتیزم یکی از همین مباحث است که در ابتدای آشنایی بشر با این پدیده نظرات متفاوتی در خصوص آن مطرح شد و این تفاوت نظرها به این علت بود که جنبه های عملی هیپنوتیزم ، زودتر از جنبه های علمی آن مکشوف شد.
● سرگذشت هیپنوتیزم
هیپنوتیزم قدمت تاریخی داشته و ظهور آن از کشورهایی مانند ایران، هند، مصر و یونان آغازشده است . در ایران باستان افرادی با عنوان مغ . در هند افرادی با نام مرتاض و در مصر و یونان افرادی با عنوان کاهن ضمن تحمل ریاضت های بسیار موفق می شدند که خود و یا دیگران را به مرحله ای از حالت خلسه برسانند و کارهای خارق العاده ای انجام دهند.
در عصر جدید دکتر فرانس آنتوان مسمر این قوانین را با نام هیپنوتیزم به دنیای معاصر معرفی کرد که بعدها توسط شخصی به نام دکتر اعلم الملک ثقفی در ایران مطرح شد.
● هیپنوتیزم چیست؟
هیپنوتیزم کلمه ای است که از واژه یونانی هیپنوز به معنی خواب گرفته شده و تعاریف مختلفی برای آن در نظر گرفته شده است . مانند بازگشت به سیر قهقرایی یا تمرکز فوق العاده ذهن و یا خواب مصنوعی بر اثر تلقین و .... که به دو نوع خود هیپنوتیزم و دگر هیپنوتیزم تقسیم می شود.
علاوه بر این تعاریف می توان گفت که هیپنوتیزم برقراری ارتباط مستقیم و قابل کنترل آگاهی ظاهری یا ضمیر خودآگاه با قسمتی دیگر از آگاهی انسان به نام ضمیر ناخودآگاه یا شعور باطنی تشکیل شده است.
ضمیر خودآگاه مسوولیت کنترل حواس ظاهری انسان را در حالت هوشیاری به عهده دارد و به عبارت دیگر می توان گفت که اعمال ارادی انسان، ناشی از کنترل و دخالت ضمیر خودآگاه است .
ضمیر ناخودآگاه نیزمسوول کنترل اعمال غیر ارادی مانند ضربان قلب، تنفس ، افکار غیر ارادی و .... است و علاوه بر این قابلیت دسترسی به اطلاعات ، احساسات و خاطرات گذشته را دارد.
آگاهی روزمره ما از خود و جهان پیرامون که توسط حواس پنجگانه ادراک می شود. همان بخش خودآگاه ضمیر ماست؛ اما توانایی اصلی آگاهی در ضمیر ناخودآگاه ما نهفته است که معمولاً در حالت بیداری متوجه فعالیت و حضور آن نیستیم . نکته مهم این که آگاهی ضمیر خودآگاه فقط مختص زمان بیداری است . ولی ضمیر ناخودآگاه دائما هشیار است و همه اطلاعات ورودی را چه در خواب و چه در بیداری ثبت می کند.
نکته مهمتر که عامل تعیین کننده ای در شکل گیری شخصیت انسان هاست. ارتباط مستقیم و تاثیر پذیری مستقیم و دو طرفه ضمیرهای خودآگاه و ناخودآگاه از یکدیگر است . با ذکر یک مثال می توان درک بهتری از رابطه بین این دو بخش از آگاهی انسان و توانایی های هریک به دست آورد.
خانه ای را تصور کنید که هیچ ارتباطی با بیرون ندارد و شخصی خردمند ، ولی نابینا درون آن سکونت دارد همچنین فردی جوان و چالاک اما کم تجربه را در نظر بگیرید که می تواند آزادانه به درون خانه یا بیرون از آن برود و همیشه درصدد اجرای فرامین شخص خردمند است .مرد خردمند بسیار نیرومند است . ولی تنها راه ارتباط او به جهان خارج از خانه . فقط اعتماد به مشاهداتی است که فرد جوان برایش تعریف می کند و البته او مجبور است که به همه گفتارهای فرد جوان اعتماد کامل داشته باشد سپس براساس گفته های فرد جوان ، دستوراتی را صادر می کند که نحوه عملکرد فرد جوان رقم می زند و مسلماً موفقیت و صحت عملکرد فرد جوان بستگی به دقت او در مشاهدات و نوع مشاهداتش دارد. چرا که براساس همان مشاهدات فرامین شخص خردمند صادر می شود.
در این مثال شخص خردمند معرف ضمیر ناخودآگاه و فرد جوان معرف ضمیر خودآگاه ذهن انسان ، مانند رابطه آن هاست .
از این رو آنچه با ما حواس پنجگانه خود در طی شبانه روز ادراک می کنیم . به منزله اطلاعاتی است که دائما به ضمیر ناخودآگاه ذهنمان می دهیم که مطابق مثال مذکور و براساس رابطه و تاثیر گذاری مستقیم دو ضمیر بر یکدیگر ،متقابلاً رفتارها و عملکرد ما تعیین می شود.
از طرفی همان طور که اشاره شد . آگاهی ضمیر خودآگاه فقط مختص زمان بیداری است ، ولی ضمیر ناخودآگاه دائماً هشیار است. اساس هیپنوتیزم بر مبنای همین قابلیت ها و ارتباط ضمیرها استوار است.
یک هیپنوتیزور برای هیپنوتیزم کردن سوژه خود همواره سعی می کند تا شرایطی ا ایجاد کند که در نهایت موفق شود از طریق ضمیر خودآگاه سوژه کنترل ضمیر خودآگاه او را بدست گیرد .
برای تامین این منظور ، وجود عواملی مانند هم کاری سوژه توجیه بودن سوژه از نحوه هیپنوتیزم ، ایجاد محیطی کاملاً آرام و استفاده از عامل تلقین به سوژه لازم و تعیین کننده است .
امروزه روشهای انواع هیپنوتیزم به صورت علمی و آکادمیک طبقه بندی شده و توسط استادان و دانشمندان این علم ، برای مقاصد گوناگون به کار می رود.
● کاربردهای هیپنوتیزم
در حال حاضر بیشترین کاربرد هیپنوتیزم مربوط به حوزه پزشکی است . مواردی از قبیل تسکین درد بیماران ایجاد بی حسی و بیهوشی در زمینه های دندانپزشکی و جراحی های عمومی ،درمان بیماری هایی که منشا روانی دارند از قبیل ضعف حافظه مشکل در یادگیری ، بی خوابی ، ترس ، اعتیاد ، وسواس و .... همگی در محدوده کاربردهای پزشکی هیپنوتیزم هستند .
با این همه نباید از نظر دور داشت که در طول تاریخ بسیاری از انسانها پس از دستیابی به قدرتهای نهان و اسرار جودی خود و رسیدن به قدرت های ماورایی گمراه شده و از مسیر خداشناسی و رشد معنوی بازمانده اند.
نکته مهم اینجاست که خداو ند سبحان در طراحی قوانین دین به ساختار وجودی انسان و قدرت هایی که در او به ودیعه نهاده توجه خاصی داشته است ؛ به عنوان مثال نماز که از آن به عنوان ستون دین یاد می شود بارزترین نمونه این قوانین است که گذشه از اسراری که در باطن آن نهفته است . ظواهر آن نیز طوری طراحی شده که بر اثر تکرار و ایجاد تمرکز، باعث می شود انسان از مستقیم ترین و موثرترین راه با خداوند ارتباط برقرار کند.
به نحوی که در کاملترین شکل آن، هیچ عاملی نتواند حواس او را از عبادت و سخن گفتن با معبود و معشوقش به سمت دیگری معطوف کند در سایر عبادات نیز اصل حضور قلب خلوص نیت و نیت قرب الهی بر همین پایه استوار است . به همین ترتیب منهیاتی که مطابق قوانین دین برای انسان در نظر گرفته شده نیز براساس همین اصول و با توجه به ساختار روانی انسان تدوین شده اند.
امروزه با توجه به ازدیاد عوامل مغایر با فطرت انسان از جمله بی بند و باری ، بی مسوولیتی در قبال یکدیگر ، مد شدن ضد ارزشها و هزارن عامل منفی دیگر ، بشر یکی از مشکل ترین آزمون های تاریخ را پیش رودارد. امروز زمانی است که از کسی با تمام توان از خود مواظبت نکند و خود را به امواج حوادث زمان بسپارد ،امیدی به نجاتش نخواهد بود.
بیشتر اتفاقاتی که در جهان بوقوع می پیوندد از طریق اثر گذاری بر ضمیر خودآگاه ، ضمیر ناخودآگاه انسان را به سوی باطل و دور شدن از حقیقت وجودی انسان و منحرف شدن از اهداف متعالی او سوق می دهند. از این رو با توجه به آنچه گفته شد . به جرات می توان گفت که موثرترین و مطمئن ترین راه نجات و رشد انسان عمل به قوانین دین و پیروی از دستورات خداوند است.
در خاتمه با توجه به حساسیت موضوع هیپنوتیزم و نقاط قوت و ضعفی که ممکن است برای انسان داشته باشد ، نظرات چند تن از آیات عظام را در این خصوص مطرح کرده و مجددا خاطرنشان می کنیم که با توجه به این که انسان حامل روح الهی و اشراف مخلوقات است دارای قدرت های نامحدودی نیز هست؛ ولی بزرگترین آفتی که انسان را تهید می کند . گمراه شدن او بواسطه استفاده نادرست از این قدرت و دور شدن از راه راست و اهداف شریعت است .
حضرت آیت الله خامنه ای استفاده از هیپنوتیزم را اگر همراه کار حرامی انجام نشود و به قصد حرامی نباشد. جایز دانسته و تعلیم و تعلم آن را نیز جایز اعلام کرده اند.
حضرت آیت الله مکارم شیرازی استفاده از هیپنوتیزم را مشروط بر آن که کشف امور پنهانی صورت نگیرد .بدون اشکال دانسته اند.
حضرت آیت الله بهجت هیپنوتیزم را در صورتی که سبب اضرار یا ایذاء به نفس یا غیر نباشد ، جایز دانسته و با همین فرض تعلیم و تعلم آن را نیز جایز اعلام کرده اند.
حضرت آیت الله صانعی نیز کاربرد علم هیپنوتیزم در علوم پزشکی را حرام ندانسته اند.

منبع : مرکز اطلاع رسانی خانواده شمیم