از هیپنوتیزم چه می دانید؟

اگر كتاب ژوزف بالسامو و یا غرش طوفان شاهكار الكساندر دوما را خوانده باشید، احتمالاً وقتی واژه هیپنوتیزم را می‌شنوید، به یاد انسانی می‌افتید با قیافه‌ای كاملاً مرموز و چشمانی تاریك و سیاه كه از یك قدرت ماوراء‌الطبیعه برخوردار بوده و قادر است با انجام كارهای عجیب و غریب بر روی سایرین اثر بگذارد. حتی شاید فكر كنید این شخص با توجه به قدرت خاصی كه دارد قادر است بسیاری از موجودات زنده را تحت كنترل خود قرار داده و بر آنها حكومت كند. ممكن است نمونه انجام این اعمال را در فیلم‌ها و یا نمایش‌های تلویزیونی دیده باشید.
پس از دیدن یك نمایش هیپنوتیزم و یا فكركردن به آن احتمالاً به این فكر می‌كنید كه دنیای ماوراءالطبیعه چه دنیای زیبا و قدرتمندی است و شاید حتی پیش خود تجسم كنید كه اگر شما نیز قدرت داشتید و هیپنوتیزم یاد می‌گرفتید چه آدم نیرومندی می‌شدید! ولی اشتباه نكنید! هیپنوتیزم یك علم است. علمی مانند سایر علوم كه در تسخیر یك یا چند نفر نیست و هركس می‌تواند آن را فرا بگیرد. برخلاف نمایش‌های تلویزیونی كه شاید حتی مانند جادوگری به‌نظر برسند، هیپنوتیزم یك علم مفید و كمك‌كننده به علم پزشكی بوده و درمان بسیاری از بیماری‌ها موِثر شناخته شده است.
عدم آگاهی كافی در مورد هیپنوتیزم و مبانی و كاربردهای آن در جامعه باعث شده‌اند تا هیپنوتیزم همانند یك علم مرموز و دست‌نیافتنی و یا حتی خطرناك به‌نظر برسد حال آنكه هیچ‌گونه رمز و رازی در آن وجود ندارد.
● روش های هیپنوتیزم
توجه داشته باشید كه هیچ روش منفردی جهت هیپنوتیزم وجود ندارد كه در تمامی افراد موثر باشد. ممكن است یك تكنیك برای یك فرد كاملا مناسب باشد ولی در دیگران اثر نكند. تجربه زیاد و دانش كافی به فرد هیپنوتیزم‌‌كننده كمك می‌كند تا متوجه شود كدام روش برای آن فرد بهتر است.
كار یك پزشك خبره در هیپنوتیزم از یك فرد آماتور یا شعبده‌باز بسیار سخت‌تر است زیرا وی برخلاف یك فرد آماتور، نمی‌تواند بیمارانش را انتخاب كند و باید بتواند كه همه را هیپنوتیزم كند.
فرد هیپنوتیزم‌كننده باید در ابتدا از میزان اطلاعات بیماران در مورد هیپنوتیزم آگاهی حاصل كرده و هرگونه تردید آنها را رفع كند. باید توضیح داده شود كه خلسه عمیق در اولین تلاش فقط در درصد كمی از مردم اتفاق می‌افتد و لازم است حتما به بیمار گفته شود كه یك خلسه سبك و یا متوسط برای درمان وی كافی است.
ایجاد آرامش و راحتی كافی برای بیمار جهت انجام هیپنوتیزم كاملاً ضروری است. معمولاً اتاقی كه در آن هیپنوتیزم انجام می‌شود باید تا حد ممكن ساكت، آرام و غیرتاریك بوده و به اندازه كافی گرما داشته باشد. سرما خود مانع جهت انجام هیپنوتیزم است. بیمار معمولاً بر روی یك صندلی راحتی نشسته و یا در صورتی كه تمایل داشته باشد، بر روی یك كاناپه دراز می‌كشد. البته در موارد نادر برخی بیماران ترجیح می‌دهند در حالت ایستاده باشند.
انتخاب روش مناسب جهت هیپنوتیزم به بسیاری از فاكتورها بستگی دارد كه پزشك براساس آنها روش مناسب را انتخاب می‌كند. پزشك باید بتواند درصورت لزوم و بدون آنكه شك بیمار را برانگیزاند، روش انجام هیپنوتیزم را عوض كرده و بهترین روش برای آن فرد را انتخاب كند. از روش‌های مختلفی جهت انجام هیپنوتیزم استفاده ‌می‌شود. یكی از معروف‌ترین این روش‌ها روش‌ استفاده از نگاه خیره به همراه تلقین كلامی است.
در این روش از فرد خواسته می‌شود تا به‌طور ثابت به یك جسم روشن كه كمی بالاتر از چشمانش نگاهداشته شده بنگرد. فرد هیپنوتیزم‌كننده در این حین كارهای لازمه را انجام داده و چشمان بیمار به‌مرور بسته شده و به حالت خلسه‌ می‌رود. معمولا در آخر هیپنوتیزم به بیمار گفته می‌شود كه در جلسه بعدی سریع‌ترو راحت‌تر به‌ هیپنوتیزم خواهد رفت و سپس بیمار را بیدار می‌كنند. برای بیداركردن بیمار از هیپنوتیزم روش‌های مختلفی وجود دارند.
مثلا‌ فرد هیپنوتیزم‌كننده به بیمار می‌گوید:<وقتی من تا ۷ شمردم، تو بیدار شده‌ای> و یا<وقتی كه من تا ۳ شمردم و بعد بشكن زدم، بیدار شده‌ای.>روش دیگر انجام هیپنوتیزم، روش نگاه خیره به‌طور مستقیم است كه در طی آن پزشك از بیمار می‌خواهد كه مستقیما به چشمان وی نگاه كند. در تكنیك شمارش بیمار با شمارش فرد هیپنوتیزم‌كننده چشمانش را باز و بسته می‌كند. روش‌های دیگری كه در بسیاری از منابع ذكر شده‌اند، عبارتند از: تزریق دارو، استفاده از موسیقی و تغییر خواب طبیعی.
● هیپنوتیزم در درمان بیماری ها
امروز هیپنوتیزم موارد استفاده بسیار زیادی در پزشكی دارد. همان‌گونه كه گفته شد، برخلاف اغلب مردم كه عقیده دارند خلسه عمیق جهت درمان ضروری است، یك خلسه خفیف تا متوسط برای درمان‌های پزشكی كاملا كافی است. نكته مهم این است كه باید به تلقینات وارده در هیپنوتیزم برای اثركردن فرصت داد. تلقینات وارده مانند این است كه شما دانه‌هایی در زمین كاشته‌اید كه به مرور رشد می‌كنند و تبدیل به گل‌های زیبا می‌شوند.
شما باید با حوصله باشید و برای اثركردن تلقینات فرصت بدهید.هیپنوتیزم برای درمان حالات اضطرابی، هیستری، اعتیاد به الكل یا سیگار، ناتوانی جنسی، لكنت زبان، بی‌خوابی، تیك‌ها و جویدن ناخن بسیار موِثر بوده است. علاوه بر این، در كنترل و كاهش استرس و هیجانات و حالات و بیماری‌هایی كه در اثر استرس تشدید می‌شوند نظیر زخم معده، فشارخون به‌دلایل غیر كلیوی، آسم، میگرن، آرتریت روماتویید، برخی بیماری‌های پوستی هیپنوتیزم به‌خوبی خود را نشان داده است.
هیپنوتیزم همچنین می‌تواند به‌عنوان بی‌حس‌كننده و یا تسهیل‌كننده زایمان نیز به‌كار رود.
در یك تحقیق در انگلستان كه بر روی۲۵۰ بیمار مبتلا به نشانگان روده‌ تحریك‌پذیر انجام گرفت، ملاحظه شد كه تاثیر هیپنوتیزم از مصرف بسیاری از داروهای جدید و گران‌قیمت‌ بهتر است. این تحقیق همچنین نشان داد كه زنان مبتلا بهتر از مردان به درمان با هیپنوتیزم پاسخ دادند.
لازم است بدانید كه هیپنوتیزم تنها راه درمان یك بیماری و یا جایگزین درمان‌های دیگر نیست، بلكه از تكنیك‌های مختلف این علم می‌توان در كمك به درمان بسیاری از بیماری‌ها استفاده‌های شایانی كرد.
یك پزشك اسكاتلندی به ‌نام جیمز اسدیل‌ در اواسط قرن نوزدهم در هند با استفاده از هیپنوتیزم به‌عنوان بی‌هوش‌كننده در حدود ۲۰۰ عمل جراحی بزرگ نظیر قطع پا را انجام داد.
به عقیده بسیاری از محققان، هیپنوتیزم چنانچه درست و توسط یك پزشك مجرب و كارآزموده در این زمینه استفاده شود، كاملا بی‌خطر بوده و مانند سایر فرآیندهای درمانی است . در غیر این صورت، می‌تواند عوارض جسمانی و روانی داشته باشد كه از یك حالت سرخوردگی و سرگیجه تا توهمات و فراموشی هستند.
● چه كسی را می‌توان هیپنوتیزم كرد؟
تحقیقات نشان داده‌اند كه در حدود ۹۰ تا ۹۵ درصد از مردم قابلیت هیپنوتیزم‌شدن را دارند و فقط ۵ تا۱۰درصد قابل هیپنوتیزم‌شدن نیستند. البته این بدان معنا نیست كه تمامی این ۹۵ درصدمی‌توانند سریع و راحت به مرحله خلسه عمیق بروند. از این تعداد، ۱۰ درصد از آنها فقط به مرحله خلسه خیلی سبك می‌روند، ۲۵ درصد وارد خلسه سبك و ۳۵ درصد خلسه متوسط می‌شوند و قابلیت رسیدن به عمیق‌ترین مراحل خلسه فقط در ۲۵ درصد از جمعیت امكان‌پذیر است، یعنی یك نفر از هر ۴ نفر.
ابتدا همان‌گونه كه گفته شد، ازنظر پزشكی همان مرحله سبك جهت امور درمانی كافی است كه ۹۰ تا ۹۵ درصد از مردم به آن می‌روند. لازم به‌ ذكر است كه در صورت ادامه و تكرار هیپنوتیزم در جلسات متعدد و در افرادی كه به خلسه سبك می‌‌روند، می‌توان خلسه سنگین نیز ایجاد كرد.
در كل مناسب‌ترین افراد برای هیپنوتیزم كسانی هستند كه سالم بوده و هوش و قوه تخیل قوی‌تری دارند. هرچه فرد بتواند بیشتر تمركز كند برای هیپنوتیزم مناسب‌تر است. به همین جهت است كه هیپنوتیزم‌كردن افراد عصبی و مضطرب در ابتدا مشكل است چرا كه آنها قدرت تمركز مغزی كمتری دارند همچنین افراد عقب‌مانده ذهنی به‌دلیل آنكه نمی‌توانند تمركز كنند، هیپنوتیز‌م‌پذیر هستند.
در هیپنوتیزم، هیچ تفاوتی بین زن و مرد یا نژادهای گوناگون وجود ندارد. هیپنوتیزم‌كردن افراد جوان بسیار راحت‌تر از افراد مسن‌ است و بهترین سن برای انجام هیپنوتیزم را ۱۸ تا ۲۸ سالگی می‌دانند. البته معنای این حرف آن نیست كه افراد سالخورده را نمی‌توان هیپنوتیزم كرد بلكه باید خاطرنشان كرد كه هیپنوتیزم در مورد آنها نیز انجام می‌شود ولی به راحتی افراد جوان نیست.
تحقیقات نشان داده‌اند افرادی كه در خواب راه می‌روند و یا درخواب با خود حرف می‌زنند و یا آنها كه لكنت زبان دارند، سریع‌تر و راحت‌تر هیپنوتیزم می‌شوند. در طرف مقابل، افرادی كه از بی‌خوابی رنج می‌برند موارد مشكل‌تری هستند زیرا اصولا ایده به خواب رفتن برای آنها مشكل است و به‌طور غیرارادی با آن می‌جنگند.این افراد پس از چند جلسه می‌توانند یاد بگیرند كه آرامش خود را حفظ كرده و راحت‌تر باشند.
به‌غیر از خصوصیات كلی كه در بالا گفته شد، چندین آزمون نیز وجود دارند كه به هیپنوتیزم‌كننده كمك می‌كنند تا یك ایده خوب در مورد هیپنوتیزم‌پذیری فرد به‌دست بیاورد. یكی از آزمون‌ها، تست hard-clasping نام دارد. در طی این آزمون از فرد خواسته می‌شود كه انگشتانش را به هم گره كرده و فكر كند كه دستانش را از هم جدا كرده است و چنانچه آن فرد هیپنوتیزم‌‌شونده خوب و سریعی باشد، تحت تلقین قادر به جداساختن دستانش از هم نخواهد بود.
غیر از این، چندین آزمون دیگر نیز وجود دارند. شعبده‌بازها و افراد آماتور و آنها كه بیشتر برای نمایش صحنه هیپنوتیزم انجام می‌دهند بیشترین استفاده را از این آزمون‌ها می‌كنند. اگر دقت كرده باشید، این افراد معمولا در صحنه از جمعیت درخواست داوطلب برای انجام هیپنوتیزم می‌كنند و تعدادی از افراد جمعیت به روی صحنه می‌روند.
افراد داوطلب افراد جوانی هستند كه غالباً در سنین ۱۸تا۲۸ سالگی قرار دارند. وقتی فرد شعبده‌باز افراد مورد نظر خود را جمع كرد، با استفاده از یكی از این آزمون‌ها اقدام به انتخاب بهترین مورد برای كار خود می‌كند و كسی را انتخاب می‌كند كه به آزمون بهترین جواب را بدهد،بعد هم به بقیه می‌گوید كه مورد خوبی برای هیپنوتیزم نیستند و یا اینكه مشكل دیگری دارند، در حالی كه باید متوجه باشید كه۹۰ تا ۹۵ درصد از مردم قابل هیپنوتیزم هستند.

دكتر بابك هوشمند

منبع : روزنامه سلامت