اثر بازی‎های سنتی بر کودکان

مادربزرگ نوهٔ خردسالش را در اغوش می گیرد و با محبت تمام كف دست او را نوازش می‎كند و لی‎لی‎حوضك می‎خواند. بچه های شیطان را كنار هم می‎نشاند و روی پای آن‎ها می‎زند و اتل متل توتوله می‎خواند و با افسانه های شنگول و منگول آن‎ها را شگفت زده می‌كند و شب با لالالالا گل پونه آن‎ها را می‌خواباند .
همه این كارها را می‌كند بدون اینكه هدف آموزش داشته باشد . او با عشق می‌خواند و با كوله بار تجربه ، خاطرات كودكی‎اش را زنده و بازگو می‎كند .
متخصصان ، قصه ها و بازی‎های او را ثبت و ضبط و نگهداری می‌كنند و آن‎ها را گوهری ناب می‎دانند كه در اثر صیقل زمان سفته و پرداخته شده اند. زواید آن‎ها حذف شده و با زمان خود منطبق می‌شود و پاسخ نیازهای كودكان را چنان می‌دهد كه بیننده و شنونده را چه كودك چه بزرگسال شگفت زده می‎كند .
یكی دو نمونه از این بازی‎ها را بررسی می كنیم تا بتوانیم نتیجه را در مورد بقیه آن‎ها نیز تعمیم دهیم :
● لی لی حوضك
در این بازی مادر یا بزرگ‎تر دیگری دست كودك را در دست می‎گیرد ، با انگشت دست دیگر كف دست كودك را قلقلك می دهد و می گوید :“ لی لی حوضك ، جوجو اومد آب‎بخوره‎ افتاد تو حوضك . ” انگشت كوچك را جمع می‎كند:“ این درش آورد .” انگشت دوم را جمع می‎كند : “ این شستش ” انگشت سوم را جمع می‎كند: “ این پختش.” ” كی خوردش ؟ ” انگشت شصت را می‎گیرد و حركت می دهد : “ منِ منِ كله گنده ”
این بازی با انواع شعرگونه های دیگر نیز اجرا می شود . با گرفتن انگشت كوچك :“ این‎گفت : بریم دزدی. این گفت چی چی بدزدیم؟ این گفت تشت طلای پادشاه رو . این گفت : جواب خدا رو كی می ده؟ ” با تكان تكان دادن انگشت شصت : این گفت :“ منِ منِ كله گنده !”
یا شعر جدید آن : “ این كوچول موچوله ، این داداشِ (خواهرِ ) كوچوله ، این بابایِ كوچوله ، این مامانِ كوچوله، دوستشون داری؟ بله ، بله ، یك دنیا .”
این بازی علاوه بر آشنایی با ریتم و قافیه و وزن ، علاوه بر رابطهٔ عاطفی با كودك و علاوه بر تحریك حس لامسهٔ كودك ، بیان نكته‎های اجتماعی و آموزش ریاضی را نیز برای كودك آغاز می‎كند .كودك برای اینكه شمارش را بیاموزد مانند اجداد خود از انگشتانش استفاده می‎كند .
كودك برای یادگیری این امر ابتدا باید بیاموزد كه انگشتان را به نوبت و با عدد مناسب آن مشخص كند . مدت‎ها طول می‎كشد تا كودك این ترتیب و این تطبیق را فرا گیرد و چه چیز زیباتر و پر انگیزه تر از یك كلام آهنگین دوست داشتنی او را به این كار تر غیب می كند؟
در بازی“ اتل متل تو تو له” نیز همین اتفاق می‎افتد . به نوبت بر روی هر پا نواخته می شود تا كلام آهنگین به پایان برسد و با بیان“ هاچین و واچین یك پا تو ورچین”، آخرین ضربه نشان جمع شدن پا است . این بازی ادامه پیدا می‎كند تا آخرین پایی كه جمع نشده باقی می ماند ، برنده می‎شود. این بازی مناسب گروه سنی بالاتر است . چرا كه قوانین برد و باخت و روابط اجتماعی بر هدف‎های بازی قبل افزوده می شود . در این بازی نیز شمارش و ترتیب از مفاهیم پایه ریاضی موضوع نهفته در بازی است ، بدون آنكه كودك متوجه این آموزش دادن شود و در معرض آموزش مستقیم قرار گیرد.
به این ترتیب انواع بازی‎های مادربزرگ‎ها را بررسی كنید تا به مفاهیم و هدف‎هایی كه در دل آن‎ها نهفته است دست پیدا كنید و توجه داشته باشید كه مبادا كه با تفكر آموزش این بازی‎ها را لوث كنید !

منبع : موسسه مادران امروز