کنار آمدن با کار شیفتی

برخی از شغل‌ها به شکل منظم دارای شیفت‌های شب‌کاری هستند. پزشکی، پرستاری، پیراپزشکی، رانندگی و نگهبانی نمونه‌‌های بارزی از کار شیفتی به شمار می‌روند اما آنچه بین همه اینها مشترک است ضرر و زیانی است که بر بدن فرد شاغل وارد می‌شود. از همه مهم‌تر سلامت روان‌ او را تهدید می‌کند...
برای حفظ سلامت، هنگام کار در ساعات متناوب شما به رژیم غذایی سالم، ورزش و خواب کافی احتیاج دارید. شاید زمانی که جوان‌تر بودید می‌توانستید موقتا خودتان را از این عادات سالم محروم کنید به‌‌طور مثال هنگام غذا خوردن با یک چای و شیرینی شکم‌تان را سیر می‌کردید و به ۴ یا ۵ ساعت خواب بسنده می‌کردید اما هر چه مسن‌تر می‌شوید تحمل بدن شما در برابر چنین سختی‌هایی کمتر می‌شود. حتی اگر به اندازه کافی هم بخوابید تحمل شیفت‌های کاری که هر هفته تغییر می‌کنند روز به روز برای بدن شما دشوارتر می‌شود. شما به یک ریتم خاص از خواب و بیداری عادت می‌کنید.
تغییر این ریتم نیاز به زمان دارد. زیرا بدن شما متحمل‌ حالتی شبیه جت‌زدگی یا بیماری بروز می‌شود و این موضوع باب مشکلات و بیماری‌های زیادی را باز می‌کند. برخی پیامدهای جدی کار شیفتی را می‌توان این‌طور بیان کرد:
▪ افرادی که کار شیفتی دارند به‌‌طور‌معمول سر کار خواب آلوده‌ترند و لاجرم در معرض حوادث و سوانح بیشتری هم قرار دارند.
▪ زندگی خانوادگی و اجتماعی تحت تاثیر قرار می‌گیرد. گاهی اوقات بچه‌ها یک هفته تمام پدر یا مادر خود را که شیفت شب کار می‌کنند نمی‌بینند.
▪ کارمندان شیفتی یا فرصت انجام کارهای روزانه را از دست می‌دهند یا فرصت خواب ضروری در شب را پیدا نمی‌کنند. افرادی که به صورت شیفتی کار می‌کنند اغلب هنگام مرخصی کاری به ساعات روزانه بازمی‌گردند که این مساله الگوی خواب آنها را آشفته‌تر می‌کند.
▪ کارمندان شیفتی نسبت به کارمندان عادی به مشکلات گوارشی بیشتری مبتلا می‌شوند که این موضوع هم به دلیل از هم‌گسیختگی الگوهای خواب‌ و استراحت طبیعی بدن است.
▪ مسایل دیگر مانند موجود نبودن غذای مقوی در محل آن هم در نیمه‌های شب می‌تواند مشکلات گوارشی را در پی داشته باشند.
▪ مشکلات قلبی در افرادی که کار شیفتی دارند بیشتر گزارش شده است. در اینجا هم جدا ساختن بی‌خوابی و سایر عوامل مانند فشار عصبی، رژیم غذایی، ورزش و مسایل ژنتیکی برای تعیین علت این افزایش، کار دشواری است.
● از شما چه کاری ساخته است؟
تحت چنین شرایط پرتنش آنچه از اهمیت بیشتری برخوردار است آن است که از خودتان مراقبت لازم را به عمل آورید. به اندازه کافی بخوابید. اغلب افراد به حداقل روزی ۶ ساعت خواب نیاز دارند. بسیاری هم بیش از این احتیاج دارند. ساعت‌ها و برنامه‌های خواب مختلفی را امتحان کنید تا ببینید چه زمانی بیشتر احساس سرحالی و رفع خستگی می‌کنید. برخی از افراد به فاصله کمی بعد از کار و مجددا پیش از شروع شیفت می‌خوابند و برخی دیگر اگر خوابشان یک تکه و درازتر باشد بیشتر احساس رضایت می‌کنند.
● چرت زدن را فراموش نکنید
حتما به اندازه کافی چرت بزنید به طوری که خواب از سرتان ببرد. به‌‌طور‌معمول دست کم ۲۰ تا ۳۰ دقیقه چرت زدن توصیه می‌شود. البته سعی کنید فاصله بین چرت زدن و آغاز کار به اندازه‌ای باشد که پس از چرت زدن هوشیاری کامل خود را باز یابید.
● شرایط را برای خواب مهیا کنید
اتاق خواب‌تان را تاریک کنید. دو شاخه تلفن را از پریز درآورید، از اعضای خانواده بخواهید تا سر و صدا نکنند یا به ساکت‌ترین اتاق منزل بروید.
● برای خوابیدن از الگوهای صحیح استفاده کنید
همیشه به انجام یک سری کارها پیش از خواب پای‌بند باشید، مانند مسواک زدن و شستن صورت. از کاناپه و مبل برای لمیدن یا دراز کشیدن استفاده نکنید فقط به قصد خوابیدن روی تخت دراز بکشید.
● ورزش را فراموش نکنید
برای خودتان برنامه ورزشی بنویسید. ورزش موجب آسودگی بیشتر در هنگام خواب می‌شود. به اجرای برنامه ورزشی مقید باشید. به طور مثال پس از بیدار شدن یا برگشت از سرکار حتما ورزش کنید اما یادتان باشد نزدیک به زمان خواب ورزش نکنید.

دکتر علیرضا ناصری

منبع : روزنامه سلامت