کوسه ماهیان

اکثر کوسه ماهیان با فلس های صفحه ای کوچک یا دندانهای کوچک پوشیده شده اند . برخلاف فلس های ماهیان استخوانی ، نوعی داندانهای کوچک جلدی ماهیان غضروفی که به وسیله یک لایه مینایی خارجی سخت که در هسته عاج دندان قرار دارد و همچنین شبیه به دندان است ضرورتاً شبیه به دندان است .
اکثر داندانها کوچک بعد از اینکه بطور کامل شکل گرفته اند اندازهٔ آنها افزایش نمی یابد ، دندانهای تک و دندانهایی که پیوسته توسط فرم جدیدی جایگزین می شوند و در طول زندگی کوسه اندکی بزرگتر از اندازه اولیه شان می شوند از این نوع هستند . تفاوت قابل ملاحظه ای در اندازه و فرم دندانهای کوچک وجود دارد .
معمولاً نوک یا سر دندانهای کوچک به سمت دم هدایت شده است و اگر به سمت سر باشد می توان از آن برای تخمین زبری و خشن بودن پوست کوسه استفاده کرد .
از پوست برخی از کوسه ها به عنوان سمباده برای هموار کردن چوبهای سخت در کابینت سازی استفاده می شود .
● دندان و تغذیه
عقیده بر این است که دندانهای ماهیان غضروفی بصورت دندانهای کوچک جلدی یا پوستی تغییر یافته اند . کوسه ماهیان مدت زمانی را برای تشکیل دندان دارا هستند . بطوریکه دندان جدیدی بطور پیوسته در سطح درونی فک شکل می گیرد .
دندانها در حفره های فک ثابت نمی شوند بلکه در لایهٔ محکمی در بافت اتصال دهنده یا رابط استوار می شوند ( در بسیاری از ماهیان استخوانی ) .
هنگامیکه دندان خارجی از بین می رود ، دندان بعدی در همان ردیف به سمت جلو حرکت می کند
و جایگزین آن می شود .
در انواع کمی از گونه ها که سرعت جایگزینی دندان در آنها سنجیده شده است دندان بیرونی به مدت چهارده روز جایگزین می شود ، بنابراین گونه ای که بیست تا سی سال زندگی می کند در طول زندگی اش هزاران دندان تولید می کند . دندانهای کوسه ماهیان صفت مفیدی برای تاکسونومی هستند ، همانطوریکه تعدادشان و شکلشان بیشتر یا کمتر قابل تشخیص هستند و بعضی اوقات گونه هایی ممکن است بطور خاصی از طریق یک دندان شناسایی شوند .
سه نوع اساسی دندان در ماهیان غضروفی وجود دارد : دندانهای وسیع ( پهن ) ، مثلثی شکل ، تیغه مانند ( کوسه ماهیان سفید بزرگ و کوسهٔ ببری که به خوبی برای تکه کردن صیدشان سازش
یافته اند و دندانهای باریک و سوراخ مانند که برای گرفتن و نگه داشتن هشت پا و ماهیان مناسب هستند . داندانهای بی نوک و سنگفرش مانند که از مشخصه های سگ ماهیان و ماهیان چهارگوش می باشند و بطور کلی از نرم تنان و سخت پوستان تغذیه می کنند .
تصور اشتباهی که در مورد تغذیه کوسه ماهیان وجود دارد این است که آنها باید برای گاز گرفتن
طمعه هایشان پشت و جداره هایشان را بچرخانند . اگرچه دهان بیشتر کوسه ها در سطح زیرین سر آنها قرار دارد ، آنها مجبور به چرخش به سمت بالا در هنگام گاز زدن چیزی نیستند . هنگامیکه غذایی در سطح وجود دارد ، اغلب کوسه پوزه اش را به سمت راست خارج از آب به منظور گاز زدن غذا به حرکت در می آورد . تعداد بسیاری از کوسه ها می توانند تا حد قابل توجهی فک شان را بر آمده سازند و این توانایی درگاز گرفتن تکه بزرگی از طعمه شان بسیار مهم است .
● دریچه مارپیچی
دریچه مارپیچی در روده همهٔ ماهیان غضروفی یافت می شود ( به خوبی Chimaeras و برخی ماهیان استخوانی اولیه ) . در بعضی از انواع دریچه بصورت نردبانی وجود دارد و در دیگر انواع بصورت یکسری مخروط کشیده شده در یک طرف آن می باشد ، و در کوسه های سرچکشی و کوسه های وحشی به کاغذهای طومار مانند پیچیده شباهت دارد . با وجود دریچه مارپیچی ، فضای زیادی از سطح روده ای جاذب نسبت به پوشش در مجرای استوار مانند فراهم شده است .
● خاصیت شناوری
برخلاف اکثر ماهیان استخوانی ، ماهیان غضروفی دارای کیسه گاز دار نیستند . خاصیت شناوری در کوسه ماهیان توسط یک موجود زنده بزرگی با مقدار قابل توجهی روغن که نسبت به آب دریا کم غلظت تر است تولید می شود . کوسه هایی که دارای دندان های زبر و خشن هستند از معده شان
به عنوان یک کیسه گازی شکل توسط بلعیدن هوای سطح استفاده می کنند .
● منفذ تنفسی
اکثر ماهیان غضروفی دارای دهانه ای با اندازهٔ متغیر که در پشت چشم واقع شده است به نام منفذ تنفسی می باشند . ظاهراً در بقایای آبشش اشکال اجدادی منفذ تنفسی یا وجود ندارد و یا اینکه در گونه های دریایی تنزل یافته است ، اما این منفذ در گونه های دریابن ( کوسه های دریابن )
و Batoid ها به خوبی توسعه یافته است . در Batoid هایی مانند سفره ماهی و لقمه ماهی ، منفذ تنفسی به عنوان اصلی ترین راه دخول فشار آب در آبشش است ، و همچنین برای ماهیان
بی تحرکی که دهانشان را در شن و گل پنهان می سازند و جریان تنفسی آبی از طریق دهان که سریعاً به اشتباه وارد آبشش می شود توسط این منفذ تنفسی کنترل می شود .

محمد انتظامی